Пластикалық қасиет

Пластикалық қасиет (грек. plastіkos — жапсырылғыш, созылғыш) — қатты денелердің мех. күштер әсерінен өлшемдері мен пішіндерін қайтымсыз өзгерту қасиеті. Кристалл денелердің Пластикалық қасиеті оның әр түрлі сыртқы әсерлерге (температура, күш, деформациялану жылдамдығы) тәуелді болатын микроскопластикалық құрылымына байланысты.

Сыртқы әсерге байланысты дененің Пластикалық қасиеті- диффузиялық, дислокациялық, қосарлану, т.б. болып бөлінеді.

• Диффузиялық Пластикалық нүктелік ақаулардың (ваканция, түйін аралық және қоспа атомдар) қозғалысымен сипатталады. Пластикалықтың басқа түрі атом шоқтарының тығыз орналасқан атом қабаттары бойымен жылжуынан туады. Атом шоқтары краудион деп аталады. Краудион орын ауыстырғанда кристалл қайтымсыз деформацияға ұшырайды.
• Дислокациялық Пластикалық — сыртқы күш әсерінен атом қабаттарының өзара сырғып жылжуынан пайда болатын дислокациядан дене пішінінің қайтымсыз өзгеруі. Кристалл Пластикалықының ерекшелік қасиеттері дислокацияның өзге ақаулармен (ваканция, қоспалардың атомдары, т.б.) әсерлесу заңдылықтары арқылы түсіндіріледі.
• Кристалдың белгілі бөлігінің сыртқы күш әсерінен ығысып кристаллография ось бойынша белгілі бұрышқа бұрылу нәтижесінде қайтымсыз деформациялануы қосарлану пластикалығы деп аталады. Поликристалды материалдарда жоғарыдағы Пластикалық түрлері аралас байқалады. Аморфты денелердегі Пластикалық атомдар мен молекулалардың қайтадан диффузиялық топтасу құбылысына байланысты. Кейбір заттардың Пластикалық қасиеті деформацияланбайтын қатты түйіршіктердің тұтқыр ортада (балшық, дымқылданған сусымалы заттар, т.б.) жылжып қозғалуына негізделген.

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том