Потсдамдық конференция

Потсдам конференциясы (1945) — КСРО, АҚШ және Ұлыбритания үкімет басшыларының келісімі. 1945 ж. 17 шілде мен 2 тамыз аралығында Потсдамдағы (Берлин түбінде) Сесилиан-Хоф сарайында өтті. Конференцияға КСРО ХКК-нің төрағасы И.В. Сталин, АҚШ президенті Г.Трумэн, Ұлыбритания премьер-министрі У.Черчилль (оны 28 шілдеден бастап жаңа сайлауда жеңіске жеткен К.Эттли ауыстырды), үш елдің сыртқы істер министрлері, штаб басшылары және кеңесшілер қатысты. Потсдам конференциясында үш ел басшылары 13 отырыс өткізіп, 19 негізгі сұрақ бойынша шешім қабылдады. Конференцияда Германияның соғыстан кейінгі құрылымы және репарация төлеуі, Польшаның шекаралары мен ішкі саяси жағдайы туралы мәселелерге қайта-қайта тоқталуға тура келді. Келісуші жақтар Германиядағы жоғарғы өкіметті құрамы КСРО, АҚШ, Ұлыбритания, сондай-ақ Францияның өкілдерінен тұратын Бақылау Кеңесінің күштерімен жүзеге асыруға келісті. Потсдам конференциясына қатысушылар Германияны толық қарусыздандыру, соғыс қаруларын шығаратын өндіріс орындарын жою, барлық қарулы күштерін (СС, СА, СД, гестапо, әскери оқу орындары, соғыс ардагерлерінің бірлестіктері, әскери, жартылай әскери ұйымдар, т.б.), бас штабты, ұлтшыл-социалистер партиясын таратып, фашисттік ұйымдар мен мекемелерді жою, елдің саяси құрылысын демократиялық жолмен қайта құру, басты әскери қылмыскерлерді соттау туралы келісім жасады. Потсдам конференциясы барысында құрылған Халықаралық әскери трибунал өз қызметін 1945 ж. қарашада бастады. Репарация туралы арнайы келісімде конференцияға қатысушы 4 мемлекет (Францияны қоса) өздері басып алған аймақ бойынша және Германия тарапынан соғыс шығынын өндіріп алатын болды. Кеңес Одағы соғыстан ең ауыр зардап шеккен мемлекет ретінде 10 млрд. доллар көлемінде репарация алды. Бұған қосымша батыстағы басып алынған аймақтан 25% төлем (өнеркәсіп жабдықтары, көмір, азық-түлік, т.б. материалдар түрінде) берілді. КСРО өз үлесінен Польшаның репарациялық сұранысын қанағаттандырды. Репарацияларды төлеу өнеркәсіптік жабдықтар мен тауарлар түрінде жүргізілетін болды. Потсдам конференциясы шешімімен КСРО, АҚШ және Ұлыбритания Германияның су үсті, әскери-теңіз және сауда флотын теңдей бөліске салды. Герман су асты флотының көпшілігі батырылып, қалғандары үш державаға бөлінді. Конференцияда одақтастар әскерлерін Ираннан шығаруға келісті, сонымен қатар соғыстан кейінгі кейбір аумақтық мәселелер шешілді. Кеңес Одағына Кенигсберг қаласы және оның төңірегіндегі ауданыан берілді. Польша мен Германияның жаңа шекарасы белгіленді. Ол шекара Балтық теңізінен Одер және Нейсе өзендерінің бойымен Чехословакияға дейін жүретін болды. Потсдам конференциясына қатысушы үш мемлекет Финляндия, Румыния, Болгария және Венгрия елдерімен дипломатиялық қатынас орнатуға келісті. Конференция осы елдер және Италиямен бейбітшілік бітімін дайындау үшін Сыртқы істер министрлерінің кеңесін құрды. Кеңес құрамына КСРО, Ұлыбритания, Франция, Қытай және АҚШ өкілдері кірді. Конференцияда сонымен қатар Қара теңіз бұғаздары, халықаралық су жолдары, Танжер аймағы мәселелері қаралды. 26 шілдеде АҚШ, Ұлыбритания және Қытай мемлекеттерінің басшылары Жапонияның тізе бүгуі және оған қарсы әскери қимылдарды тоқтату жөнінде декларация қабылдады. Бұл ұсыныстың қабылданбауына байланысты АҚШ, Ұлыбритания, Қытай және Кеңес Одағы Жапонияға қарсы соғыс қимылдарын бастауға міндеттенді. Сөйтіп, Потсдам конференциясы соғыстан кейінгі халықаралық мәселелерді талқылап, маңызды қарарлар қабылдады. Дегенмен конференция шешімдері әлемде тұрақтылық орнатуға қол жеткізе алмады. Көп ұзамай Гитлерге қарсы одақ ыдырап, КСРО мен АҚШ басшыларының дүние жүзін қайта бөлісу саясаты қырғи қабақ соғысқа ұласты.

Потсдам конференциясы
Жүргізілген мерзімі	17 шілде — 2 тамыз 1945 жыл
Жүргізілген Орын	Цецилиенхоф,Потсдам, Германия
Қатысушылар	КСРО  АҚШ  Ұлыбритания
Нәтиже	Декларация және Келісім
Реті
← Сан-Франциско конференциясы

Үлкен үштік кездесуі

Конференцияда шекара келіссөздерінде пайдаланылған демографиялық карта.

The Oder-Neisse Line (үлкейту үшін осыған бас)

Дереккөздер

• Қазақ энциклопедиясы
• Баратынский С., Дипломатия периода второй мировой войны, М., 1959
• История второй мировой войны 1939 — 1945, т. 10, М., 1979
• Тегеран — Ялта — Потсдам, А., 1993