Прецессия[1] (кейінгі латын тілінде praecessіo — алдағы қозғалыс, латын тілінде pracedo — алда келемін), физикада — қозғалмайтын О нүктесі бар қатты дененің онымен өзгеріссіз байланысқан Оz осін W бұрыштық жылдамдықпен айналуы мен Оz осін w бұрыштық жылдамдықпен айналуынан құралатын қозғалысы. Мұндағы — Охуz — шартты түрде қозғалмайтын болып есептелетін, олармен салыстырғанда дене қозғалысы қарастырылатын осьтер, ON — түйіндер сызығы деп аталатын бетіне перпендикуляр түзу, Y=ON — поэтика бұрышы. Прецессиямен қатар дене нутация бұрышының q= өзгеруі болып өтетін нутац. қозғалыс жасайды. Астрономияда — Жердің айналу осінің шеңберлік конус бойынша баяу қозғалуы. Бұл конустың осі Жер орбитасының бетіне перпендикуляр, ал ось пен қалыптасқан конустың арасындағы бұрыш 23Ә17¢-қа тең. Жер осі прецессиялық қозғалыспен бір мезгілде нутациялық тербелістерге ұшырайды. Прецессия периоды шамамен 26 мың жылға тең.

Гироскоп прецессиясы

Бұл механикада толығымен дәлелденді: егер айналып тұрған денеге қос күштің әсері тиетін болса, онда дененің айналу осі қос күштің құраушыларына перпендикуляр бағытпен қозғала бастайды. Прецессия бұрышы - қозғалмайтын ОХ осімен түйіндер сызығы арасындағы бұрыш.[2]

Дереккөздер өңдеу

  • Қазақ энциклопедиясы
  1. Қазақстан энциклопедиясы, VII-том
  2. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Механика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Aрын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. ISBN 9965-08-234-0