Пролеткульт

Пролеткульт — Қазан төңкерісінен қарсаңында пайда болып, 1917— 20 ж. белсенді бағыт ұстаған әдеби-көркем және мәдени-ағарту ұйымы. 1920 ж. оның 400 мың мүшесі болды, 20 шақты журналы шығып тұрды. 20 жылдардың басында бұл ұйым Ұлыбритания, Германия т. б. елдерде құрылып, ұзақ өмір сүре алмады. Пролеткульт теоретиктері (А. А. Богданов, 13. Ф Плетпев т. б.) ленинизмге жат эстетикалық принциптерді насихаттады. Олар «таза» мәдениетті пролетарлардың өздері жасайды деп уағыздады. Пролеткульттың сепаратизмдік және автономдық қағидалары социалды қоғамдағы лениндік принциптерге қайшы келді. Пролеткульттің мемлекетке және партияға бағынбауы туралы мәселе баспасөзде елеулі дискуссия туғызды. В. И. Ленин комсомолдың 3-съезінде (1920) сөйлеген сөзінде, РКП ОК-нің «Пролеткульттер туралы» (1920) хатында, баспасөзде Пролеткульт идеологтарының ұстанған принциптері мен бағыты қатаң сынға алынды. Компартия өткендегі прогрессивтік мәдени мұраның жаңа мәдениет жасаудағы мәні жөніндегі Пролеткульттің теріс көзқарасын батыл әшкереледі. Пролеткульт негізінен, театр, клуб ісімен шұғылданды (В. С. Смышляев, И. А. Пырьев, М. М. Штраух т. б.). Ол 1925 ж. кәсіподақ қарауына енді, 1932 ж. таратылды. Қазақстанда Жанкелдиннің қызыл керуені т. б. клуб жұмыстарына, жазушылардың кейбір шығармаларына Пролеткульттің ықпал, әсері болды.