Пунандар (өз атауы: пунан, букит, букитан)[1] — даяктар құрамындағы тайпалар тобы (пунандар, укиттер, бекетандар, басаптар, т.б.).[2] Олар негізінен Индонезияда Калимантан аралында, ішкі аймақтарда қоныстанған. Индонезияда -7000 адам, Саравакта (Малайзия) 2000 адам тұрады.[3]

пунан, букит, букитан
Пунандар
Бүкіл халықтың саны

9 000

Ең көп таралған аймақтар
 Индонезия

7 000

 Малайзия

2 000

Тілдері

пунан тілі

Діні

дәстүрлі наным-сенімдер, протестантизм, католицизм, суннизм

Тілі өңдеу

Тілі - пунан тілі.[4]

Діні өңдеу

Дінге сенушілердің діни ағымы: дәстүрлі наным-сенімдер, бір бөлігі – протестанттар, католиктер, сүнниттік мұсылмандар.[5]

Кәсібі өңдеу

Дәстүрлі кәсібі – кезбе аңшылық, олар қабан, бұғыларды, маймылдарды, аюларды, пантераларды, қабыландарды, мүйізтұмсықтарды және т.б.аулады. Аңшылық құралдарына – сумпитан, ұштары уланған жебелер, найзалар, қақпандар мен тұзақтар қолданылады. Сондай-ақ ерлер ротан, камфора, даммар шайыры, гуттаперча өндірумен айналысады, әйелдер жабайы жемістерді жинайды, ерлермен бірге саго өндіреді.[6]

Өмір салты өңдеу

Пунандар белгілі бір аумақта 40-60 адамнан тұратын топтармен жүреді. Жақын туыстар тобын ақсақал басқарады. ХІХ ғасырдың басында кейбір пунан топтары отырықшы өмір салтына көше бастады. ХХ ғасырдың ортасында Саравакта отырықшы пунандардың едәуір саны болды. Олар ұзын үйлерде тұрды, отырықшы фермерлермен ассимиляцияланды.

Дәстүрлі тұрғын үйлері – бұтақтардан жасалған көлбеу шатырлар бар, қабырғалары жас ағаштардан жасалған 2-8 жұпыны лашықтар.

Дәстүрлі киімдері - ерлерде тападан жасалған жамбасты жауып тұратын таңғыш мата және әйелдерде қысқа белдемше, бас таңғыш. ХХ ғасырдың 50-жылдарында ерлер жейдесі мен саронг кең тарады.

Негізгі тағамы — қабан, бұғы, маймыл және түрлі құстардың еті.[7]

Дереккөздер өңдеу

  1. Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1844485.html
  2. Значение слова пунаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%8B
  3. Пунаны https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/317630
  4. Современная энциклопедия - пунан http://www.te Мұрағатталған 8 тамыздың 2013 жылы. rminy.info/literature/modern-encyclopedia/punan
  5. Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%B0%D0%BD
  6. Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/3173150 Мұрағатталған 8 қарашаның 2022 жылы.
  7. народы мира / Пунан http://www.etnolog.ru/people.php?id=PUNA