Пұшықмардан

Пұшықмардан - көне калашық орны. Кокмардан қойнауында, Арыс өзенінің Сырдарияға құяр тұсында. 1969—70 ж. Отырар археол. экспед. (жетек. К.Акышев) ашып, зерттеген. Ерте орта ғасырларға жататын қалашық цитадель, шахристан мен рабадтан тұрады. Цитадель кала үйіндісінің шығыс жағында. Тік бұрышты тебе түріндегі цитадель табанының ауд. 40x40 м, биікт. 10 м. Оған батыс жактан диам. 150 м шахристан төбе жалғасады. Ал тага тәрізді келген рабад шахристанның батыс және оңтүстік жағында болған. Цитадель шахристан мұнаралы бекініс кабырғаларымен қоршалса, рабад тек терең ормен коршалып тұрған. Археологиялық ізденістер барысында алынған ең көне материалдарды 1-ғасырларға жатқызуға болады. Бұлар — колдан жасалған екі ұстағышы және ілуге арналған тесіктері бар кұмыралар, ернеуі тік келген немесе шаршы тәріздес хумдар, екі ұстағышты ас үйлік ыдыстар, т.б. Кейбір ыдыстар коңыр немесе кызыл ангобпен көмкерілген. Табылған әр түрлі қыш ыдыстар бөлшектері Пұшықмарданды халық 1 — 8 ғасырларда мекен еткендігін айғақтайды. Негізі кангюйлер түсында көтерілген бұл қалашық көне Отырар аймағындағы ірі елді мекен болған. Тұрғындары егін егіп, мал өсірген.