Пәтуә

Пәтуә(фатуа, «түсіндіру», парс. және түрікше фетуа) - діни-құкықтық қорытынды, шариғаттың кейбір тарауларын түсіндірумен бірге, оның өмірдегі қолданылатын алғышарттарын қарастырады. Тіпті, тіршілікте жиі кездесетін келеңсіз жағдайларда да шариғат жолымен жөнге келтіреді. Ислам діні қалыптаса бастаған алғашқы кезеңдерде, пәтуә әртүрлі құқық заңдарының мәселелерін карап, Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбардың ізбасарларының айтқандарын, әсіресе алғашқы төрт халифаның шешімдері мен уағыздарын түсіндіруге тырысты. Пәтуәны Исламды тарату мен уағыздау мектептерінде қолданылатын қосымша құралдар есебінде пайдаланды. Кейінгі кездерде пәтуә ұлағатты білімдарлардың (факих) пікірі немесе арнайы зерттеулердің кейбір мәселелерді айқындаудағы тұжырымдамасы іспетті. Даулы да, талапты мәселелердің жауабы тәрізді. Осындай міндеттерімен қоса пәтуә көптеген түсініктердің дұрыс пікір қалыптастыруын қамтамасыз етіп, білімділер арасындағы түсініспеушілікті айқындау арқылы ғұламалардың діни-құқықтар қақындағы келісімдерін нығайтуға көмектеседі. Пәтуә туралы кітаптардың жинағы шығарылып, олар қосымша және оқу құралдар ретінде кейінгі заңгерлерғе ұсынылып отырған. Ертедегі және көпшілікке кең тараған пәтуә оқулығын әл-Маруаруди (1069 ж.ө.), Мұхаммед ибн Рушд (1126 ж.ө.), Омар әл-Бухари (1141 ж.ө., төрт жинақ), әл-Хасан Кадихан (1196 ж.ө.), әл-Хасан әл-Марғинани (1203 ж. тірі болған) кұрастырған еді. Пәтуә жайындағы түсініктерді үкімет басшылары, кеңсе қызметкерлері және жеке адамдар үнемі сұрастырыл, еске алып отырған. Кейбір жағдайларда жазбаша да түсіріліп жалпы ұғымы қайталанады. Аса білімдар факих-муфтидің шешімі бойынша пәтуә жайындағы түсінік жалпы мағынасында жазбаша беруге тиісті осындай талаптардың негізінде пәтуә кұрылған әкімш. шешімдер, ондағы жаңаша іс жүргізуді рұқсат етеді, не болмаса тыйым салады. Аса көрнекті дін басындағы факих-мүфтидің шешімі бойынша, мұсылман дінінде қолданылып келген кейбір алғышарттар уақытша тоқталуы мүмкін. Бұған мәжбүр етушіге сан қилы сыртқы жағдайлардың ерекше әсерлері болмақ. Сонымен бірге пәтуә түсініктемелері дін жолындағы басшылықтарды қадағалаудың пәрменді құралы екендігін ерекше айтуымыз қажет.