Реконструкция

Реконструкция (лат. re - жаңғырту мәніндегі косымша, constructio қуру) — тілдік деректері белгісіз кубылыстар мен формаларды жеке тілдердін, тілдер тобы мен семьяларынын сондай тіл бірліктерімен тарихи-салыстыру жолымен кайта жаңғыртып анықтайтын салыстырмалы-тарихи тіл біліміндегі тәсілдердін жиынтығы.

Реконструкция тілдік құбылыстар мен формаларды қайта жаңғырту аркылы тіл дамуынын бұрынғы кезендеріне тән әр түрлі деңгейдегі жүйелік қатынастарын қалыптастырады. Туыс тілдердін моделін жасаудағы ең басты ұғым ататіл (тектіл) болып табылады. Мәселен, үндіеуропа туыстығын А. Шлейхер бұтакты ағаш ("родословное древо" моделі) түрінде бейнелеп берген.

Лингвистикалык Реконструкция

• Cырткы (не салыстырмалы) Реконструкция, ішкі Реконструкция және филологиялык әдістер аркылы жүзеге асады. Сырткы тіл дамуындағы жүйелі катынаска сүйене отырып, туыс тілдердін материалы» салыстыру аркылы салыстыратын тілдердің гарихи даму зандылыктарын ашады, соның нәтижесінде бастапкы тілдік архетипті (к. көне түлғаны) кайта жанғыртады.
• Iшкі Реконструкция тарихи деректері белгілі тілдердін синхрондык жүйесін зерттеуді максат етіп, тілдегі "калдык" түлғаларға, шағын парадигмалар мен ерекше кұбылыстарға сүйенеді. Сырткы Реконструкциядай емес, ішкі Реконструкция бір тілдін өз ішіндегі тіл бірліктерін салыстыруды көздейді, бір тілдін эр түрлі шағын жүйелеріндегі варианттарын аныктап, оларды көне кубылыстармен байланыстырады. ішкі Реконструкциянын эр түрлі тәсілдері жоғалып кеткен тіл белгілерін кайта калпына келтіруге мүмкіндік береді. ішкі Реконструкция тіл тарихын калпына келтірудін негізгі тәсілі.

Реконструкциядағы филологиялык

Әдіс шыккан тегі біртілдерді жүйелі зерттеу аркылы көне тілдік түлгаларды аныктауга мүмкіндік береді. Бұл әдіс тек көне жазба дәстүрі дамыған тілдерді (санскрит, латын, көне грек т.б.) зерттеу үшін тиімді. Реконструкциянын негізгі мәні — тіл жүйесіндегі тарихи өзгерістерді ашып көрсете отырып, олардын бастапкы бір негізге катысын айкындау. Сол себепті ататілді Реконструкциялау негізгі максат емес, өйткені Реконструкция үшін тілдін эволюциялык дамуынын теориясын жасау, тіл денгейлерін (диахрондык фонология,морфология, синтаксис) тарихи сипаттау сиякты жалпылингвистикалык мәселелерді шешу манызды. Кез келген Реконструкция нәтижесінін дұрыстығы салыстырылатын материал аркылы алынған мәліметтердін сандык көлеміне байланысты, оны генетикалык немесе типологиялык белгілер тұрғысынан тексеріп аныктауға болады. Дұрыс шешімін тапкан Реконструкция— тіл тарихын зерттеудін аса манызды кұралы.