Риян тұқымдасы
Риян тұқымдасы (лат. Rubiaceae) – қос жарнақты бір немесе көп жылдық шөптесін өсімдіктер, жартылай бұталар мен бұталар.
| Рияндар | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Үлгілік тегі | ||||||||||||
| Rubia L. | ||||||||||||
| Кіші тұқымдастары | ||||||||||||
Жер шарында кең тараған, негізінен тропиктік және субтропиктік аймақтарда өсетін 500-ге жуық туысы, 6500-ден аса түрі белгілі. Қазақстанда тастақты жерлерде, альпі және субальпілік шалғындарда, қылқан және жалпақ жапырақты ормандардағы бұталардың арасында, өзендер мен арықтардың жағасында, құмды жерлерде өсетін 7 туысы (бояушөп, бидайбас, лептунис, қызылбояу, микрофиза, риян, қайқықанат), 51 түрі бар.
Жапырақтары бүтін жиекті немесе ара тісті, қарама-қарсы орналасады. Гүлі көбінесе қосжынысты, ұсақ, топтанып, кейде жеке жетіледі. Тостағанша жапырақшалары 4 — 5 бөлікке тілімденген ара тісті, көбінесе көрінбейді, күлтесі күлте жапырақшаларымен бірігіп кеткен. Аталығының саны күлте қалақшасының санымен бірдей болады. Маусым — қыркүйек айларында гүлдеп, тамыз — қыркүйекте жеміс салады. Жемісі — қауашақ не қос жаңғақша, кейбіреулерінде жидек түрінде болады. Риян тұқымдасының жемісі тағам ретінде пайдаланылады; дәрілер (хинин ағашы, ипекакуана, т.б.); бояу алынады (риян, моринда, т.б.); әсемдік үшін өсіріледі (гардения, бувардия, т.б.) және илік заттар алынады (гамбир).[1]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ "Қазақ Энциклопедиясы", 7 том
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Rubiaceae |