Сайысу

Сайысу. Түсіндірме сөздікте екі түрлі мағына көрсетілген. Соның алғашқысы — адамның бір-бірімен күш, өнер салыстырып, сайысқа түсуі, жарыс.

«Сайысқа түсу, көкпар тарту, жерден теңғе алу, қыз қуу ойындары кімнің етін қыздырмаған» (Тарту).

Екінші мағына — туынды мағына, оған тоқталмадық. Қазіргі қазақ тіліндегі, мына көрсеткен, бірінші мағына деп отырғанымыздың өзі кейінірек пайда болғандығын басқа түркі тілдері деректерінен, әрі барсақ көнежазба ескерткіштер арқылы білеміз. В. Радловтың көрсетуінше, Сібірдегі алтан, телеуіт, шор, сағай т. б. түркі тілдерінде «сай» тұлғалы сөз «шаншу, сүғу, қадау» мағыналарында қолданылады. Э. Пекарский сөздігі бойынша, якут тілінде де «сай» сөзінің осы мағыналарда қолданылатынын байқаймыз. Ертедегі түркі жазба ескерткіштерінің бірінде сай — түйреу, шаншу мағыналарында керінеді. Көрсетілген деректер, тіліміздегі «сайыс» сөзінің тұңғыш тұлғасы —«сай», ал алғашқы мағынасы — шаншу, қадау, сұғу, түйреу екен де, тіліміздегі қазіргі кездегі «сайыс»— түбірге-ыс жүрнағы қосылуы арқылы пайда болып, мағынасына да біршама езгеріс кірген деп жорамалдауымызға жол беріп отыр. Сөз жоқ, сайысу іс- әрекеті ертедеғі кездерде қолына қару үстаған екі адамның жекпе-жек айқасуының нәтижесі. Найзаласса шанышады, түйрейді. Осы қимылдар алғаш «сай», «сайысу» сөздері арқылы берілген.