Салпыс

Салпыс (лат. Morina) – ұшқаттар тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдіктер. Қазақстанда 2 түрі бар, жиі кездесетіні — ұсақгүлді салпыс (Morіna parvіflora). Ол Жетісу (Жоңғар) Алатауында, Теріскей Алатауы мен Кетпен тауының биік белдеулеріндегі жартастарда (биікт. 3000 — 4000 м) және шабындық жерлерде өседі. Биіктігі 20 — 80 (90) см, сабағы дара, сирек жағдайларда екеу болады. Қанат тәрізді тілімденген не ойматікен тісті (кейде бүтін пішіненгі) жапырақтары шоқтана орналасқан. Қос жынысты, сағағы қысқа, гүлдері жоғарғы жапырақ қолтығынан жетіледі. Тостағанша жапырақшаларының төменгі бөлігі кең қоңырауша тәрізді, ал жоғарғы жағында алға қарай шығып тұратын екі жапырақ тәрізді орамасы бар. Күлтесінің ұзындығы 3,5 — 5 см, ұзын түтікті, қос ерінді имекшелі, күңгірт қызыл түсті болады. Аталығы — 5, аналығы төмне жатынды. Шілде — тамыз айларында гүлдеп, тамыз — қыркүйекте жеміс салады. Жемісі — бұдырлы тұқымша. Салпыстың Қазақстанда кездесетін екінші түрі — қоқан салпысы (Morіna kokanіca) өте сирек кездесетін реликт өсімдік, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.

Салпыс
Inflorescence of M. longifolia
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Asterids Сабы: Dipsacales Тұқымдасы: Caprifoliaceae Кіші тұқымдасы: Morinoideae Тегі: Morina L.
түрлері
12 түрі белгілі