Самбатас

Самбатас (гр. Σαμβατας) — Киев немесе оның бекінісінің атауларының бірі. X ғасырда «Империяны басқару туралы» трактатында (шам. 948 ж.) «Самбатас деп аталатын Киоаба бекінісі» туралы баяндап, Византия императоры VII Константин растады. Бұл хапакс, мұндай топоним басқа еш жерде айтылмаған.

Сөздің этимологиясын түсіндіру әрекеттері әлі сенімді негізге ие емес. Оны славян, скандинав немесе түркі тілдеріне жатқызады. Славян этимологиясын поляк лингвисті С.Роспонд ұсынды, ол топонимді Samvatas — Samvadas — *Sаvodъ, заводь-суводь (көлдің, өзеннің ағыны баяу жері), өзен кемелерінің тұрағы мағынасында қайта құрды. Скандинавиялық нұсқасы атауды швед. sambåd — ортағасырлық Швецияда лейданг, теңіз әскери экспедициясы үшін алым жинау үшін қолданылған терминмен салыстырады. Ең танымалысы хазардан шыққан деген нұсқасы. Бұл болжамды жақтаушылар Самбатасты түркілердің sam- («биік, жоғарғы») және bat («күшті») сөздерінен «Жоғарғы бекініс» деп аударады немесе оны яһуди әдебиетінде жоғалған Израилдік он рудың елінде жердің шетіне дейін ағып жатқан аңызға айналған Самбатион (ор. рум. Sâmbătă — сенбі) Сенбілік өзенінің атымен байланыстырады. Бұл жағдайда бұл атау Киевте болған яһуди-хазар қауымының ішінде пайда болуы мүмкін.

Батыс тарихнамасында Самбатасты еске алу кейде Киевті хазарлардың құрғанына дәлел ретінде қарастырылады.