Саяқ

Қазақтың даралық, өзгермелілік сөзі

Саяқ Түсіндірме сөздікте мұның екі түрлі мағынасы берілген. Бірі — өз алдына бөлек жүретін, тусыған, бойдақ; екіншісі — жападан-жалғыз, жеке, ала бөтен. Онда екінші мағынаны «ауыспалы» деп белгілеген. «Саяқ» сезі кейде «некен-саяқ», «сүйек-саяқ» сияқты қос сәздер құрамында да кездесіп отырады. Біз төркінін қарастырғалы отырған «саяқтың» алғашқы қос сезге (некен-саяқ) аздап қатысы болуы мүмкін, ал соңғысына (сүйек-саяқ) жанаспайды. Бір ғана түркі тілінің дерегі «саяқ» сөзінің төркінін шешуге мүмкіндік бергендей. Хакас тілінде «сая», «саяғ» тұлғасындағы сөздер біздегі «шешу» деген етістік мағынасында қолданылады (Хак.-рус. сл., 1953, 184). Біздің тілімізде «шешу» сөзінің ауыспалы мағынасы «босату, ерік беру» дегенге нұсқайды. Ерік берілген, бос жан иесінің беті ауған жаққа баруына қақы бар. Сондықтан да болар қырғыз тілінде «саяқ» сезінің мағынасы — жалғыз, қаңғыбас (К. Юд., КРС., 1965, 639). Сөйтіп, біздегі «саяқ» сәзінің алғашқы мағынасы — шешіп жіберілген, босатылған дегенді аңғартады.[1]

Дереккөздер өңдеу

  1. Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6