Сақалсыз жыланбас

Сақалсыз жыланбас (көсе жыланбас) - Алтайдан бастап Батыс Тянь-Шаньға дейінгі аралықта, Альпі ендігінің тас баурайларында және ұсақ тас жыныстарнда тіршілік ететін Қазақстанда кездесетін жиырма екі түрдің ең көп таралғаны және ең әдемісі.

Биіктігі 30 сантиметр, тамырсабағынан төселмей бірнеше кейде ондаған гүлді өркен шығаратын онша биік емес көпжылдық өсімдік. Тамырға жақын жердегі жапырақтары ұзын сабақты аласа шоққа жиналған, сабақтағысы біртіндеп ұшына қарай кішірейе береді. Жапырақ тақталары сопақша- бүйрек тәрізді (1-4 сантиметр диаметрі) шеттерәнде ірі доғал тістері бар. Гүлдері қалың жұмыртқа тәрізді гүлшоғырға жиналған. Күлтелері тостағаншадан қысқа, жоғарғы бөліктері қылқанды қалаққа бөлінген. Тостағаншасы қандауырша тәрізді, тістері бар, онша анық емес екі ерінді болып келеді. Күлтесі үлкен (3-4 сантиметрге дейін ұзын) жіңішке түтікті және қвйырылған қос ерінді болып келеді. Жоғарғы ерні екі жартылай дөңгелек қалаққа, бөлінген төменгісі ұзындау үш қалақты: ортаңғы қалақ бүйрек тәрізді, жанындағыларға қарағанда үш есе кең. Күлтесі қанық - көк түсті, кейде ақшыл түстер де кездеседі. Маусым, шілде айларында гүлдейді, жемістері тамызда рісіп жетіледі. Жапырағы мен гүлі антибактериалды белсенділігі бар 0,5 пайыз эфир майынан тұрады.