Симфониялық поэма

Симфониялық поэма (французша poeme symfonіque, грекше poіema — көркем әдеби туынды) — романтизм кезеңіндегі бағдарламалы музыканың басты жанры; формасы жағынан музыкадан гөрі өнердің басқа түрімен, көбіне кескіндеме немесе поэзиямен байланысты жазылатын оркестрге арналған бір бөлімді шығарма. Симфониялық поэма ақынның өлеңмен жазылған лирикалық, тарихи я болмаса философиялық мазмұндағы поэмасына, яғни белгілі бір сюжетке құрылады. Симфониялық поэмаға өз шығармаларында алғаш көңіл аударған композиторлар қатарында Л. ван Бетховен (мыс., “Эгмонт” пен “Леонора” увертюрасы), Г.Берлиоз бен Ф.Мендельсонды атауға болады. Симфониялық поэма өз алдына жеке жанр ретінде Ф.Листтің шығармалық арқылы бекіп қалыптасты. Ол 1848 — 58 ж. осы салада 12 шығарма жазды; әсіресе “Мазепа”, “Орфей”, “Гамлет”, “Тассо” секілді туындылары көпке белгілі болды. 19 ғасырдың 2-жартысында Симфониялық поэма жанры француз музыкасында (К.Сен-Санс, В.д’Энди) кең өріс алып, шырқау шыңына көтерілді. Композитор Р.Штраус та “Дон Жуан”, “Дон Кихот”, т.б. партитураларын жазу арқылы симфониялық поэма жанрының дамуына үлкен үлес қосты. Осы кезеңде орыс (М.А. Балакирев, А.П. Бородин, М.И. Глинка, М.П. Мусоргский, П.И. Чайковский) және чех (А.Дворжак, Б.Сметана) композиторлары да Симфониялық поэма жанрында жемісті еңбек етті. Қазақстан композиторлары қатарынан осы жанрда Қ.Қожамияров “Ризвангүл”, М.Қойшыбаев “Мәншүк” пен “Қазақстан” атты шығармалар жазды.