Солтүстік Видзем қорығы
Солтүстік Видзем биосфералық қорығы (латышша Ziemeļvidzemes biosfēras rezervāts) — Видземе тарихи аймағында орналасқан Латвиядағы жалғыз қорғалатын табиғи аумақ.[1]
| Солтүстік Видзем биосфералық қорығы латышша Ziemeļvidzemes biosfēras rezervāts | |
 | |
| ХТҚО санаты — II (Ұлттық парк) | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Ауданы | 4750 |
| Құрылған уақыты | 1997 |
| Басқаратын ұйым | Табиғатты қорғау агенттігі |
| Орналасуы | |
| 57°33′33″ с. е. 24°33′33″ ш. б. / 57.5592° с. е. 24.5592° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 57°33′33″ с. е. 24°33′33″ ш. б. / 57.5592° с. е. 24.5592° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Латвия |
 Солтүстік Видзем биосфералық қорығы Ортаққорда | |
Тарихы
өңдеу1990 жылы Латвия үкіметі қазіргі биосфералық резерваттың шекарасында Солтүстік Видземе аймақтық табиғатты қорғау кешенін құрды. Салацгривада әкімшілік орналасып, елдегі алғашқы биосфералық резерватты құруды белсенді түрде жоспарлауды бастады. Жоба жаңа қорғалатын аймақ Латвияның жалпы аумағының шамамен 6% -ы, соның ішінде бірнеше қалаларды, өнеркәсіптік нысандарды және инфрақұрылымды қамтыды.
Солтүстік Видземе биосфералық резерваты 1997 жылы 11 желтоқсанда ресми түрде құрылды, ал 1997 жылдан бастап ЮНЕСКО-ның «Адам және биосфера» бағдарламасында халықаралық деңгейде мойындалды. Ол Дүниежүзілік биосфералық қорықтар желісіне кіреді.
Бастапқыда орталық әкімшілік теңіз жағасындағы Салацгрива қаласында, жаңартылған тарихи ғимаратта орналасты. Онда 11 адам жұмыс істейді. Кейбір қызметкерлер қорықтың басқа жерлерінде отырды. 2009 жылдан бастап биосфералық резерват әкімшілігі Латвия табиғатты қорғау агенттігінің құрамына енді. 2011 жылы Латвия табиғатты қорғау агенттігінің басшылығында тағы бір қайта құру болды. Видземе аймағының әкімшілігіне Гауя ұлттық паркі, Солтүстік Видземе биосфералық резерваты және қорғалатын ландшафттық аймақтар, қорықтар және т.б. сияқты үлкен аумақтар кірді.
2011-2013 жылдар аралығында биосфералық резерватты басқаруға тікелей жауапты бірде-бір қызметкер болған жоқ. 2013 жылдан бастап биосфералық резерваттың үйлестірушісі лауазымы құрылды.
Консультативтік кеңес жергілікті муниципалитеттердің, мемлекеттік органдардың және үкіметтік емес ұйымдардың өкілдерінен тұратын 24 мүшеден тұрады.[2]
Сипаттама
өңдеуСолтүстік Видземе биосфералық қорығы Рига шығанағының жағалау сызығының 53 км-ін қамтиды. Ол Салац, Светупе және Витрупе өзендерінің бассейндеріндегі 4750 км² жерді (яғни Латвия аумағының шамамен 6% құрайды), оның ішінде: 184 км² қорықтар, 1600 км² ландшафттық қорғалатын аумақтар, 1625,6 км² бейтарап аймақтар болып табылады. 2017 жылы қорықта 60 мыңға жуық адам тұрды. Ландшафты көлдер (60-тан астам), жұмсақ төбелермен және мұздықтардан пайда болған қыраттармен сипатталады. Қорық табиғи және жартылай табиғи мекендеу орындарының алуан түрлілігімен сипатталады. Ол алғашқы және дәстүрлі ландшафттардың кең аумақтарын қамтиды.
Қорық аймағы өзінің таңғажайып табиғи құндылықтарымен туристер үшін тартымды - Салаца өзені, ол өзінің 95 шақырымдық саяхатын көркем Буртниекс көлінен бастап, Балтық теңізінде аяқтайды.[3]
Қорық құрамында Салац алқабының табиғи саябағы, 16 қорық, 3 қорық аймағы, 4 дендрологиялық плантациялар және 25 геологиялық және геоморфологиялық табиғи ескерткіштер кіреді.
Маңызды табиғи нысандар
өңдеуҚорық аумағында құнды тарихи ескерткіштер де бар, мысалы, Латвиядағы алғашқы қоныстанған елді мекендердің бірі – балықшылар қалашығы мен қорымы (б.з.б. 5-2 мыңжылдық), сонымен Салацаның сол жағалауындағы Ринну калнс қонысы.
Ең маңызды және қызықты табиғи нысандар:
- Айнажиден Куйвижиге дейінгі аумақтағы Видземе жағалауының теңіз жағасындағы шалғындарыы - Латвиядағы көптеген бірегей өсімдіктер сорттары бар жалғыз теңіз жағасындағы шалғындар, халықаралық танымалдыққа ие болған құстардың қоныс аударатын және ұя салатын орны;
- Теңіз жағасындағы Вецземью жартастары – ұзындығы 200 м және биіктігі 4 м-ге дейін жететін қызыл құмтас төбесі, гроттары мен үңгірлері;
- Либиешу құрбандық үңгірлері Светупаның оң жағалауындағы Куйкюлу ауылының жанында, Салацгриваның шығысында 10 шақырым жерде орналасқан. Орта девон құмтасындағы Латвиядағы ең ұзын үңгірлердің бірі. Негізгі өткелдің ұзындығы бұтақтарды есепке алғанда 47 м, ең кішісі 19,5 м Лив қонысының ең маңызды ғибадат орны Метсеполе.
- Салаца өзені, ұзындығы – 95 км, Буртниеку көлінен ағып жатыр. Бұл өзен балыққа бай, бүкіл Шығыс Балтық аймағында лососьтің ең үлкен табиғи популяциясы сақталған.
- Қызыл жартастар - Салацгрива аймағында, темір көпірінен алыс емес жерде орналасқан. Бұл ұзындығы 400 м-ден асатын Буртниеку жартасы. Жартас биік емес - тек 10 метрдей, бірақ өте көркем. Сондай-ақ жартаста шағын тайыз үңгірлер мен гроттар бар, оларға тек өзен жағасынан кіруге болады. Тауға қарама-қарсы, Зиедоню шығанағында туристер үшін демалыс орны ұйымдастырылған.[4]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Северовидземский биосферный заповедник Природоохранная территория https://opentripmap.com/ru/card/Q864764#15/57.5000/24.8000
- ↑ Северо-Видземский биосферный заповедник https://alphapedia.ru/w/North_Vidzeme_Biosphere_Reserve
- ↑ Северо-Видземский биосферный заповедник - North Vidzeme Biosphere Reserve https://ru.wikitrps.com/wiki/North_Vidzeme_Biosphere_Reserve(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Северовидземский биосферный заповедник http://www.meeting.lv/severovidzemskiy-biosfernyy-zapovednik-o2907