Солтүстік Торғай шөгінді алабы

Солтүстік Торғай шөгінді алабы - Тұран тақтасының (Торғай синеклизасының) солтүстігіндегі жоғарғы палеозой-кайнозойдың квазиплатформалық және платформалық шөгінділерімен көмілген ірі ойысым. Оралдың қатпарлы құрылымдары мен Сарыарқа орталық массиві арасындағы кең алқапты алып жатыр. Алаптың басым бөлігі Қостанай облысының жерінде, тек шеткі оңтүстік-батыс және шығыс бөліктері Ақтөбе мен Ақмола облыстарының жеріне кіреді. Алаптың ауданы 75 мың км². Оңтүстік Торғай шөгінді алабының солтүстіктегі жалғасы болып табылады, екеуінің шегі Марьев жарылысы арқылы өтеді. Қостанай ер тұрқымас құрылымының солтүстігінен бастап Ресейдің Қорған облысының оңтүстік беткейін ала орналасқан солтүстіктегі шалғайы Батыс Сібір тақтасының мезозойлық-кайнозойлық тысының астына қарай сұғынады. Гравимагниттік өрістерге түсінік берудің нәтижелері (Проводников т.б., 1990) 4-8 км-ге құлдилаған, бетінде қалыңдығы 3-4 км-ге жететін ортаңғы-жоғарғы палеозой таужыныстарының квазиплатформалық қатқабаты жатқан ойыстың кристалдық іргетасы, рифей-венд жаралымдарынан тұрады деп пайымдауға мүмкіндік береді. Триас-юраның кемірлі тұзілімдерімен толған созылыңқы грабендердің орнығуына мүмкіндік ерген бойлыққа жуық терең жарылымдардың жаңғыруы арқасында іргетас түрлі өлшемді блоктарға тілімделген. Созылыңқы грабендер құрылысының ерекшеліктері оларды екі рифт белдемдеріне - Обаған-Құсмұрын және Есіл маңы белдемдеріне белуге мүмкіндік берді. Бұлардың құрамында өлшемдері әр түрлі бірнеше кішігірім грабендер дамыған. Грабендерді бұрыштық және стратиграфиялық үйлесіміздіктермен кемкерген таужыныстар бор мен неогеннің терригендік шегінділерімен жабылған. Мұндағы мұнайлылық пен газдылықтың келешегі ортаңғы-жоғарғы палеозой және мезозой шөгінділерімен байланыстырылады. Қостанай ер тұрқылас құрылымының Новонежинка және Щербаков алаңдарында екі параметрлік ұңғыманы бұрғылау барысында көмірсутектердің айқын белгілері білінді, теменгі таскемір қатқабатынан болмашы ғана мұнай сыздықтады.