Спорт аяқкиімдері

Спорт аяқкиімдері — спорттың әртүрімен шұғылдануға қажетті аяқ киім. Спорттық аяқкиімді дайындайтын маталар барлық негізгі практикалық және гигиеналық төмендегі талаптарды қанағаттандыруы тиіс: жылуды сыртқа аз шығарады, қуысы мен ылғал тартқыштығы жеткілікті, терді буға айналдыруды қамтамасыз ететіндей және қажетті иілімділігі болуы керек.

Спорттық аяқкиім арнайы қалыптарда тігіледі, оның түрі жаттығу уақытында аяқтың басын тығыз қамтуды қамтамасыз етеді. Спорттық аяқкиім жоғары бетін дайындау бөліктердің мүмкіндігінше аз болуы қарастырады, мұның өзі тігістерді азайтады. Ақпен тікелей жанасатын беліктерде тегістелмеген тігістер, кедір-бұдырлар, бедерлер, бүрме-бүгелер болмауы керек. Спорттық аяқкиім баулар, резеңке немесе т.б. көмегімен аяққа тығыз бекітіледі. Спорттық аяқкиімнің тірегіштері мен беліктері - ірілері, ішкі диаметрі 4 мм-ден жоғары; баулар - әдеттегі аяқкиімге қарағанда қалыптың формасын іріктей алумен қол жеткізілетін, едәуір ұзын және берік болады.

Спорттық аяқкиім үстінің иілгіштілігімен, аяқкиімнің кейбір түрлерінде ұзартылған ұшы мен қатты сірінің арқасында жоғары қалпын сақтаумен өзгешелөнеді. Табандағы бұдырлар былғарыдан, металдан және пластмассадан жасалуы мүмкін. Олар футболшыларды көгал бетінде, әсіресе дымқыл және жауынды ауа райы жағдайында сырғанап кетуден сақтайды, альпинистерге мұзды және қарлы құлама беткейлермен жүруге, өрмелеуге, ал жеңіл атлеттілерге - арнайы жолдарда жүгіруге және т.с.с. мүмкіндік береді. Аяқты сақтау үшін спорт аяқкиім көптеген құрылымдарында теріден, металдан немесе жұмсақ резеңкеден дайындалған арнайы амортизаторлар (супинаторлар) қарастырылған. Спорттық аяқ- киімнің өзге де спорттық керек- жарақтармен: конькимен, шаңғымен және шаңғы бекіткіштермен және т.б. үйлестіре пайдаланса оның құрылымы табан ізінің тиісті сырт пішімі сақталуын қарастырды. Практикалық және гигиеналық түрғыдан алғанда спорт аяқкиімді күнбе-күн пайдалануға да болмайды. Спорт аяқкиімге тиісті күтім керек. Әр жаттығу мен жарыстан кейін оны шаңынан, лас заттардан тазартып, құрғату қажет (ауа райына қарамастан). Шаңғы және альпинистің аяқкиімі құрғатқаннан кейін арнайы матамен сүртіледі, майланады. Пайдалануға берілетін аяқкиімдер (шаңғы, конькидің) құрғақ және жақсы желдетілген белмедегі сөрелерде сақталады.

Қазіргі уақытта спорт аяқкиімнің темендегідей түрлері кебірек таралған:

Жеңіл атлетикалық туфлилердің екі түрі

ұлтанында металл тікенектері, ал кейде өкше бөлігінде де бұдырлар болатын және оларсыз түрі болады.Тікенекті туфлилер қысқа, орта және ұзын қашықтыққа жүгіруде пайдаланылады және ол жеңіл аяқкиім болып табылады. Тікенектер тері ұшына бекітіліп және ол ез кезегінде туфлидің табанына тігіледі. Тікенектерді сенімді бекіту және аяқты тікенектің қалпағынан жарақат алып қалмауы үшін олар нәзік металмен немесе фибрагласпен қабатталады. Тікенек туфли резеңке табанымен де немесе жартылай табанымен де шығарылады. Алыс қашықтыққа жүгіруге арнайы туфли каучукті немесе резеңке нәлмен де дайындалады. Секірулер үшін туфлидің былғары нәлге бекітілген, өкше бөлігінде тікенектері болады. Лақтыру үшін (найзадан бөтен), дала жарысы мен марафон жүгірісі үшін, сондай-ақ спорттық жүріс туфлилері табанның үйкелісінің орнықтылығы болуы мақсатында тікенексіз жасалады.

Боксшылар мен балуандар бәтеңкелері

бауы бар, металл блоксыз, еш жапсырмасыз, алды жұмсақ, сірісінің қаттылығы орташа, табаны иілімді өкшесіз етіліп былғарыдан тігіледі. Балуандар үшін бәтеңкенің жоғарғы жағы биігірек болады. Еркін күрес балуандарының негізгі өзгешелігі - пішілген ұлтанның шетін тығыз тартып тұратын айналасының ерекше бекітілуі.

Футбол бәтеңкелері

ұлтанға былғары бұдырлар бекітілген, өкшесіз, былғары табанды, бас жағы және сірісі орнықты аяқкиім. Жаттығу үшін резеңке бұдырлы қатты, ұлтанды жоғары жағы тоқымадан болатын футбол бәтеңкелерін шығарылады.

Велосипедшілер туфлиі

екі үлгіде шығарылады: тас жолдық және трек үшін, жоғарғы жағы жеңіл және ұлтаны қатты, сірісінің қаттылығы орташа, былғары немесе резеңке нәлмен шығарылады. Педальмен оңтайлы жұмыс жасау үшін ұлтан мен ұлтарақтың арасына тілімше салынады.

Шайбалы хоккейшілердің бәтеңкелері

сызықты бүктегішті пайдалануға мүмкіндік береді. Олар иілгіш болуы керек, ұлтаны-бір қабатты, майысқақ. Бәтеңкенің өзіне су мен қар түспес үшін байламның астында, ең жоғарғы шетіне дейін кең тілше тігілген. Аласа өкшеге резеңкеден нәл қағылған, былғарыға қарағанда оған қараз жабысады. Сыздық пен ұлтан екі қайтара тігіледі. Бүйір табандары, дөңгелектенбей, тура кесілген болады осы арқылы оның шеттері бекіткіштің тұтқасына тығыз ұстауы қамтамасыз өтіледі.

Биік тауға шығатын альпинистердің бәтеңкелері

үстіңгі беті де, төменгі жағы да қатты құрылымды болады. Былғарыдан жасалған үстіңгі бетінде олар екі қабатты тоқыма қабаттама болады, ол жылуды сақтау мен қар түспес үшін керек. Аяқкиім салынған төсемнің көмегімен жылынады. Бұл бәтеңкелер оған арнайы металл тікенектерді - трикондарды бекітуге және темір тырнақтарды кигізуге есептелген.