Стильдік еліктеу

Стильдік еліктеу(фр. stilisation, орыс. стилизация) – жазушының өз шығармасында фольклорлық туындыларға, немесе қандай да басқа әдеби нұсқауларға тән стиль өзгешеліктерін, яғни, әбден қалыптасқан сөз қолдану, баяндау, бейнелеу тәсілдерін сақтай отырып, олардың негізгі сипат-белгілерін айнытпай дәл келтіру.

Түрлері

• Стильдік еліктеудің мәні - ол көркем шығармада жалпы халықтық тілдің сан-алуан байлығына әдебиет тілінің, ауызекі сөйлеу тілінің қилы-қилы қасиет-сипаттарын әр қырынан алып, әр түрлі үлгіге салып, еркін қолдана білетін жазушылық шеберліктен туады. Мысалы, М.Ю.Лермонтовтың "Песня про купца Калашникова" деген шығармасы нағыз фольклорлық туынды сияқты қабылданады, өйткені оның өзін уақиғаның баяндалуы, сөз қолданысы, өлең ырғағының өрнектелуі - қай жағынан алса да, ауыз әдебиеті нұсқаларынан мүлде айнымайды.
• Стильдік еліктеуді қандай да мақсатпен істелетін басқа әдеби нұсқаларға тән сырт белгілерді ғана еске түсіретін жасанды еліктеушіліктен ажырата білген жөн. Мысалы, пародияда, яғни, еліктеп келемеждеу түріндегі шығармада түпнұсқаның стилі сырттай ғана сақталып, ойлау, сөйлеу тәсілі әдейі бұрмаланып, кісі күлерліктей етіп беріледі.
• Стильдік еліктеу сонымен бірге шығармадағы жекеленген кейіпкерлердің мінезіндегі қарапайымдылық, бұқара халықтың дәстүрлеріне етене жақындық сияқты қасиет-сипаттарды ашып көрсететін көркемдік тәсіл ретінде қолданылады. М.Шолоховтың "Көтерілген тың" атты романында Шукарь қарттың әңгімесін жазушы осы тәсілмен беріп, кейіпкердің ойлау, сөйлеу өзгешеліктерін мәнерлеп, сол ортаның ауызекі тіліндегі үйреншікті үлгілерге сәйкес етіп, әсерлі қалып бере алған.
• Кейіпкердің сөзін оның сөйлеу мәнері арқылы мінез ерекшеліктері айқын аңғарылатын етіп беру және белгілі бір қалыптасқан сөйлеу үлгісіне, стильдік дәстүрге сәйкес етіп келтіру қазақ әдебиетінде де жиі кездесіп отырады. Мысалы, О.Бөкеевтің "Қар қызы" повесіндегі кейіпкерлердің сөздерінен, тіл өзгешелігінен осыны жақсы аңғаруға болады.
• Кейде халық ауыз әдебиетінде қабылданған стиль жеке автордың стиліне негіз болуы да ықтимал. Мұны стильдік еліктеуден гөрі халық поэзиясының дәстүрлерін еркін игерушілік, көркемдік ойлау жүйесінің өзгешелігі деп санау дұрыс. Мысалы, М.Кольцовтың өлеңдері осыған дәлел бола алады.