Сыптай

Сыптай Түсіндірме сөздікте бұның екі мағынасы берілген: 1)Тартылған сымдай түп-түзу, оқтай. «Сонан кейін сыптай сымбатты теректер өскен қатармен жүріп отырды» (Қ. Әміров, Революция.); 2)қынап тігілген, тап-тар, құнтиған. «Қыздардың үшеуінің де кигені — сыптай трико шалбар» (Ө. Қанахин, Жүрек.). Бұл мағыналардың қайсысы да қазіргі түсінік. Сөз түбірі «сып» қазіргі қазақ тілінде жеке қолданылмайды («сып етті», «сып берді» тіркестеріндегі «сыптың» табиғаты басқаша). Алайда, кейбір түркі тілдерінде дыбыстық құрамы жағынан «сып» сөзіне сәйкес тұлғалар ез алдына мағына меншіктеніп, жеке тұрып та қолданыла береді. Туваларда — «сып», хакасша — «сап», ноғай тілінде — «шап». Осылардың бәрі мағынасы жағынан — сабақ, өсімдік сабағы деген түсінік береді. Әсіресе, тува тіліндегі «сып»— біздегі «сыптай» сезінің түбіріне өте сәйкес. Ертедегі түркі тілдері сөздігінде және тунгус-мапьчжур тобындағы тілдерде де дыбысталуы жағынан ұқсас сөздер жоқ емес. Бірақ олардың мағынасы өзгеше реңкте. М. Қашқари сөздігінде сып — тай. Мұның өзі тай мүшесін өсімдік сабағымен теңеп, көркем көрсету нәтижесі деуге болады. Осыларды ескере келіп, тіліміздегі «сыптай» сезінің мағынасы — түзулік, биік көркемдігін өсімдік сабағымен салыстырудан пайда болған демекпіз.