Сілтілі жыныстар

Сілтілі жыныстар. Сілтілі металдары мол жыныстар сілтілі болып аталады. Олардың тереңдік түрлері — сілтілі граниттер, сілтілі сиениттер және басқалар. Олардың барлығында көбінесе калийлі және натрийлі дала шпаттары, нефелин, канкрииит, содалит, лейцит сияқты минералдар болады. Сілтілі жыныстардың құрамдарына кіретін түсті минералдар да көбінесе натрийлі келеді. Бұл жыныстар кең таралмаған және олардың ірі ендірістік маңызы аз.

Нефелинді сиениттер — ашық бояулы, толық кристалды, түйіршікті жыныстар. Минералдарының құрамына қарай тереңдік жыныстары— нефелинді сиениттер тұрақсыз келеді. Нефелинді сиениттердің негізгі жатыс формалары штоктар, желілер және кейде лакколиттер болады. Нефелинді сиениттердің өндірістік маңызы өте зор, себебі апатитті кендер солармен генетикалық жолмен байланысқан. Бірқатар нефелинді сиениттер цирконның және әр түрлі цирконды, титанды силіжаттардың құрамдарымен байланысқан.

Фонолиттер — нефелинді сиениттердің эффузивтік түрі. Фонолит негізінде нефелиннен, санидиннен және түсті компоненттен тұрады. Негізгі жатыс формалары тасқын, жамылғы, күмбез тәрізді, кейде желілі болады. Фонолиттердің бөлшектері жұқа плиталар түрінде кездеседі, сондықтан оларды төбе жабатын тақтатас ретінде пайдаланады.