Сүтана (өзен)
Сүтана (укр. Молочна) — Украинаның Запорож облысындағы Азов маңының солтүстік-батысындағы ең ірі өзен, Азов теңізінің Сүтана көлтабанына құяды. Ұзындығы - 197 км, су алабы ауданы - 3450 км². Ертеде (негізінен XVIII-XIX ғасырларда) өзен мен оның айналасы жиі «сүтті су» (түрк. «Сүттен») деп те аталатын.
| Сүтана | |
|---|---|
| укр. Молочна | |
| |
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 197 км |
| Су алабының ауданы |
3450 км² |
| Су алабы | Азор теңізі |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Сүтана көлтабаны |
| • Координаттары | 47°16′11″ с. е. 36°22′40″ ш. б. / 47.26972° с. е. 36.37778° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | |
| • Биіктігі | 0 м |
| • Координаттары | 46°42′05″ с. е. 35°17′55″ ш. б. / 46.70139° с. е. 35.29861° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 46°42′05″ с. е. 35°17′55″ ш. б. / 46.70139° с. е. 35.29861° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел |  Украина
|
| Аймақ | Запорож облысы |
| Ортаққордағы санаты: Сүтана | |
Сипаттамасы
өңдеуСолтүстікте және батыста өзен су алабы Днепр су алабымен, шығысында - Азов теңізіне құятын шағын өзендердің (Корсак, Лозоватка, Обиточная) су алабымен шектеседі. Өзен теңіз деңгейінен 307 м биіктікте орналасқан Тоқмақ молалары (Көк тау) кристалды тау жыныстарындағы бастаулардан басталады. Сүтана жоғарғы ағысындағы жағалаулар тік және биік, шоңғалдар мен сарқырамалар бар[1]. 1887 жылы белгілі геолог, академик Н.А.Соколов өзен жағасын зерттеді[2].
Мұз басудың орташа ұзақтығы 80-90 күн, жылы қыста мұз бірнеше күн ғана қалады. Су деңгейінің қарқынды көтерілуі ақпанның екінші немесе үшінші онкүндігінің соңында басталады. Орташа деңгейдің өсу қарқыны тәулігіне 0,5 метрге дейін болады.
Тарихи мәліметтері
өңдеуБір нұсқа бойынша Геродот сипаттаған Скифияның жетінші өзені — Герр — қазіргі Сүтана өзен болып табылады.
Ноғайлар өзенді — Тоқмақ деп атайтын[3][4].
«Сүтана» атауы, бір нұсқа бойынша, өзен маңындағы шабындықтар мен жайылымдарды қоректендіретіндіктен, сүттің мол болуына ықпал еткендіктен пайда болған. Түрік саяхатшысы Евлия Челебидің айтуынша, бұл өзен қорғасын мен мыс рудаларының шөгінділері арқылы аққандықтан, суы сүтке ұқсас болып (түрк. «süt») сүт деп аталған. Ол тағы оны ішкендердің мойнындағы алқымының ісуі болатынын қосады.
Тармақтары
өңдеуСуреттері
өңдеу-
Тасты моладан Сүтана өзенінің көрінісі -
Тамбовка ауылының жанындағы Сүтана өзені -
Сүтана арқылы Старобердянское орман шаруашылығының көрінісі -
Құрылысы аяқталмаған Р-9 арнасынан Сүтана өзенінен өтетін құбыр. Арна фотосуреттің ортасындағы төбеде аяқталады -
Сүтанадағы таң
Әдебиет
өңдеу- В. И. Медведский, «Токмак: археология и история»
- А. И. Сикалиев, «Отражение общественного строя ногайцев в героическом эпосе», Вестник АГУ, Серия 2, № 1 — 2008 год.
- Молочна ріка — диво природи — Мелітополь, 2002. — 100 с.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Алексеев А. Н. Не сказочная река Молочная // Мелитопольский краеведческий журнал, 2017, № 9, с. 40-47
- ↑ Алексеев А. Н. Исследователь Мелитопольщины — геолог Николай Алексеевич Соколов // Мелитопольский краеведческий журнал, 2013, № 1, с. 52-57.
- ↑ Медведский В. И. «Токмак: археология и история»
- ↑ А. И. Сикалиев, «Отражение общественного строя ногайцев в героическом эпосе», Вестник АГУ, Серия 2, № 1 — 2008 год.