Сұлтан Қылышарыстан

Сұлтан Қылышарыстан (туған жылы белгісіз – 1107) – қолбасшы, салжұқ сұлтаны. Салжұқ мемлекетін құрған алғашқы түрік сұлтаны Сүлейменнің ұлы. 1092 жылы Анадолыға келіп, Изникті биледі. Бұл кезде Кіші Азияға кресшілер тарапынан шабуыл қаупі төнген еді. Кресшілер мұсылмандарды Анадолы жерінен қуып шығу үшін әр түрлі айла-шарғы қолданды.Сұлтан Қылышарыстан таққа отырысымен қауіпсіздік шараларын ойластырып, Измир бегі Жакамен одақтасуға ұмтылды. Малатия қаласын қоршауға алған кезде кресшілердің папа Пьер Лермит бастаған қолы Анадолыға шабуыл жасады. Олардың жолына Сұлтан Қылышарыстанның інісі – Дәуіт бек тосқауыл қойып, күйрете соққы берді. Осы кезде Пьер Лермит әскерлерімен қанаттаса шабуылдаған кресшілердің 100 мың әскеріне Сұлтан Қылышарыстан шағын жасағымен қарсы тұрды. Ауыр шайқаста екі жақ та қисапсыз шығынға ұшырады. Сұлтан кері шегініп, сарбаздарымен тау-тасты паналады. 1097 жылы 26 маусымда салжұқтар астанасы Изник қаласы уақытша христиандардың қолына өтеді. Көп ұзамай Сұлтан Қылышарыстан кресшілерге Амасия маңында тұтқиылдан шабуыл жасап, олардың негізгі тобын жойып жіберді. “Құдыс шаїарына бөгелмей жетіп, Анадолыны түріктерден тазартамыз” деп астамсып келген кресшілердің жоспары күл-талқан болды. Жорықты жалғастырған ол 1106 жылы Малатия, 1107 жылы Мұсыл қалаларын жаудан босатып, елдің шығыс шекарасын нығайтып үлгерді. Көзі тірісінде ержүрек қолбасшы, әділ патша, ел қамқоры атанған Сұлтан Қылышарыстан Хабур өзені бойындағы соғыста мерт болды. Сүйегі қазіргі Силван өңіріне жерленген. Сұлтан қазасынан кейін салжұқтар мемлекеті дағдарысқа ұшырады.

Орта Азия мен Қазақстан 11-ші ғасыр ортасында