Сұлтан Қылыш Арыстан

Сұлтан Қылыш Арыстан (туған жылы белгісіз. -1107) -қолбасшы, салжұқ сұлтаны. Салжұқ мемлекетін құрған алғашқы түрік сұлтаны Сүлейменнің ұлы. 1092 жылы Анадолыға келіп, Изникті биледі. Бұл кезде Кіші Азияға кресшілер тарапынан шабуыл қаупі төнген еді. Кресшілер мұсылмандарды Анадолы жерінен қуып шығу үшін әртүрлі айла-шартты қолданды. Сұлтан Қылыш таққа отырысымен қауіпсіздік шараларын ойластырып, Измир бегі Жакамен одақтасуға ұмтылды. Малатия қаласын қоршауға алған кезде кресшілердің папа Пьер Лepмит бастаған қолы Анадолыға шабуыл жасады. Олардың жолына Сұлтанның інісі - Дәуіт бек тосқауыл қойып, күйрете соққы берді. Осы кезде Пьер Лермит әскерлерімен қанаттаса шабуылдаған кресшілердің 100 мың әскеріне Сұлтан шағын жасағымен қарсы тұрды. Ауыр шайқаста екі жақ та қисапсыз шығынға ұшырады. Сұлтан кері шегініп, сарбаздарымен тау-тасты паналады. 1097 жылы 26 маусымда салжұқтар астанасы Изник қаласы уақытша христиандардың қолына өтеді. Көп ұзамай Сұлтан кресшілерге Амасия маңында тұтқиылдан шабуыл жасап, олардың негізгі тобын жойып жіберді. «Құдыс шаһарына бөгелмей жетіп, Анадолыны түріктерден тазартамыз» деп астамсып келген кресшілердің жоспары күл-талқан болды. Жорықты жалғастырған ол 1106 жылы Малатия, 1107 жылы Мусыл қалаларын жаудан босатып, елдің шығыс шекарасын нығайтып үлгерді. Көзі тірісінде ержүрек қолбасшы, әділ патша, ел қамқоры атанган Сұлтан Хабур өзені бойындағы соғыста мерт болды. Сүйегі қазіргі Силван өңіріне жерленген. Сұлтан қазасынан кейін салжұқтар мемлекеті дағдарысқа ұшырады. [1]

Дереккөздер өңдеу

  1. А 31 Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет. ISBN 9965-893-73-Х