Таразы (шоқжұлдыз)

Таразы (Мизам) — Сарышаян мен Бикеш шоқжұлдыздары арасында орналасқан зодиак шоқжұлдызы. Бұл шоқжұлдызда жай көзбен көрінетін 83 жұлдыз бар. Таразы шоқжұлдызы — оның алты жұлдызы 4-ші жұлдыздық шамадан жарық екендігіне қарамастан, көзге түспейтін зодиак шоқжұлдыздарының бірі. Күн бұл шоқжұлдызда 31 қазан — 22 қараша аралығында болады. Ең жақсы көру мүмкіндігі сәуір және мамыр айларында.

Таразы
лат. Libra (і. с. Librae)
Қысқартылуы	Lib
Символы	Таразы
Тура көтерілуі	14h 15m бастап  15h 55m дейін
Еңістігі	–29° 30’ бастап  0° дейін
Ауданы	538 кв. градус (29 орын)
Ендіктерде көрінуі	+61° бастап  −90° дейін
Ең жарық жұлдыздары (көрінерлік жұлдыздық шама < 3m)
Зубен эль Шемали (β Lib) — 2,61m Зубен эль Генуби (α Lib) — 2,75m
Метеор ағындары
Мамыр Либридтері
Көршілес шоқжұлдыздар
Жылан (басы) Жыланбөктерген Сарышаян Бөрі Гидра Бикеш Центавр (бір бұрышы)
Ортаққордағы санаты: Libra (constellation)

Тарихы

Алғашында шоқжұлдыз жұлдыздары Сарышаян шоқжұлдызының қатарында саналған. Жеке шоқжұлдыз ретінде б.з.д. ІІ ғасырдан ғана Таразы шоқжұлдызының құрамында саналды. Шоқжұлдыз туралы одан ертерек б.з.д. ІІІ ғасырда Арат Солийскийдің «Құбылыстар мен болжамдар» поэмасында жазылған. Алайда б.з.д. І ғасырдың өзінде Вергилий шоқжұлдыздың орнында Сарышаян шоқжұлдызын бөліп, Август императордың құрметіне шоқжұлдыз ашуды ұсынған.

Жеке шоқжұлдыз қылып құру кезінде оған «Қысқаш» деген атау берілген: ол Сарышаянның қысқашы болған. Сол уақытта осы жұлдыздар тобы бірде астеризм саналса, бірде шоқжұлдыз саналған. Птолемейдің «Альмагестінде» шоқжұлдыз «қысқаш» деп аталған. Сонымен қоса зодиак шоқжұлдызы ретінде «Таразы» атауы қолданылды. Бұл атаудың шығу тегі кіші азиялық болуы мүмкін. Таразы - жалғыз жансыз затты білдіретін зодиак шоқжұлдызы. Зерттеушілер мұны шоқжұлдыздың кеш қалыптасуына байланысты дейді.

Кейбір авторлардың ойынша, алғашында шоқжұлдыз алтарьға ұқсас болған; одан кейін оны сарышаянның қысқашындағы алтарь немесе шам деп бейнелеген. Кейіннен қысқаштары «олжасын босатып», қысқарып қалды. Қазірге дейін Таразы шоқжұлдызының α және β жұлдыздары оңтүстік және солтүстік қысқаштар деп аталады.

Жұлдыздары

Шоқжұлдыздың ең жарық жұлдыздары тік төртбұрышты құрайды:

• α Таразы, Зубен эль Генуби (Оңтүстік қысқаш)
• β Таразы, Зубен эль Шемали (Солтүстік қысқаш)
• γ Таразы, Зубен эль Акраб (Сарышаянның қысқашы)
• δ Таразы — айнымалы жұлдыз
• σ Таразы — жартылай дұрыс айнымалы жұлдыз

Таразы шоқжұлдызында δ, α және β жұлдыздарына аса мән бөлу қажет. Осындағы α жұлдызы β жұлдызынан көмескілеу келеді. Оның қасында 5,3 жұлдыздық шамасында көрінетін кішкене сарғыш түсті серігі бар. Ал δ әріпімен берілген жұлдыз – айнымалы-тұтылмалы жұлдыздар тобына жататын қос жұлдыз. Осы екеінін көлемдерін бірдей десе де болады. Біріншісі – көгілдір, екіншісі – сарғыш. Басты жұлдыздың серігі 2,23 тәулікте бір айналып шығады. Оған қоса, осы екі жұлдыздың жарығы ауыспалы болып, көбейіп-азайып тұрады.

Ең жарық жұлдызы 2,6 көрінерлік жұлдыздық шамада жалтырап көрінеді. Қазақстанның орталық және оңтүстік аудандарында сәуір-мамырда айқын көрінеді.

Тағы қараңыз

• Мизан
• Мизам (аспап)
• Мизам шуақ