Тақийуддин ән-Нәбһани
Тақийуддин ән-Нәбһани (1909-1977) — діни қайраткер, Хизб ут-тахрир партиясының негізін салушысы әрі идеологы. Толық аты: Мұхаммед Тақийуддин ибн Ибраһим ибн Мустафа ибн Исмаил ибн Юсуф ән-Нәбһани. 1909 жылы Палестинаның Хайфа ауданындағы Иджзим ауылында дүниеге келген.
| Тақийуддин ән-Нәбһани | |
| تقي الدين النبهاني | |
| Туған күні |
Lua error Module:Wikidata ішіндегі 39 жолында: attempt to concatenate field '?' (a nil value). |
|---|---|
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Білімі |
Әл-Азһар университетінің түлегі, «Дар әл-улум» университетінің түлегі |
| Діні | |
| Партиясы | |
| Негізгі идеясы | |
Діни, саяси және идеологиялық кітаптар, жолдаулар мен брошюралардың авторы. Саяси белсенділігі үшін қуғын-сүргінге ұшыраған. 1977 жылы Ливанның Бейрут қаласында қайтыс болған.
Өміртарихы.
Тақиюддин әл-Набһани. Тақиюддин 1909[1] жылы Палестинаның солтүстігінде Хайфа қаласына қарасты Ижзим ауылында дүниеге келген. Әкесі Ибраһим Білім министрлігіне қарасты мектептерде шариғат саласында дәріс берген[2]. 13 жасында Құранды толық жатқа білген Тақиюддин алғашқы білімін ауыл мектебінде алған. Нағашы атасы ақын, жазушы сопылық жолын ұстанушы қазы болған. 1928 жылы Мысырға барып Азһарда жоғарғы сыныпты оқып шығады. Мектеп қабырғасынан соң Азһардың «Дәр әл-Ғулум» факультетіне түсіп 1932 жылы бітіріп шығады. Университеттен Араб тілі және әдебиеті мамандығын және университетке қарасты жоғарғы шариғи сот институтының құжатына ие болады.
Палестинаға оралған Тақиюддин 1938 жылға дейін білім министрлігіне қарасты мектептерде мұғалімдік қызмет атқарады. Мұғалімдік қызметтен соң 1948 жылға дейін Хайфа сотының бас хатшысы (1940), судьяның көмекшісі (1945), әл-Рәмлә сотының судьясы қызметінде болады. Палестинада араб израиль соғысының басталуымен Дамаскіге қоныс аударады. 1948 жылы әл-Құдсқа қайта оралып жергілікті сотта судья болады. Қызметте көтеріліп әл-Құдс апелляциялық сотының судьясы болып 1950 жылға дейін істейді. Осы жылы отставкаға кетіп Амманда шариғат ілімдерінен 1952 жылға дейін дәріс береді. Өз партиясын құрмас бұрын Тақиюддин Египетте 1928 жылы құрылған «Ихуан әл-Муслимин» (Мұсылман бауырлар[3]) фундаменталды организациясының мүшесі болған[4]. 1953 жылы Ихуан әл-Муслимин қозғалысының идеологиясымен келіспей, ол топтан бөлініп «Хизбу тахрир» партиясын құрады[5].
Тақиюддин партияның идеологы, мүжтаһиді болды. Пәтуалары партия мүшелерінің негізгі жолбасшы дүниесіне айналды. Партия мүшелері Тақиюддинді мужтаһид мутлақ болған деп есептейді. Дегенмен оның замандастары бұны жоққа шығарады[6]. Партия кітапшаларында «оқыған, діни білімді адам болмаса да діни үкімдерді өзінше сараплап, мужтаһид болуына болады» деп айтады[7]. Бұл үлкен қателік себебі кез келген адамның діни мәселелерді шеше беруі мүмкін емес. Ислам ғалымдары мужтаһид болу үшін ол адамның арнайы діни білімі болуы керек дейді.
«Муъжам әл-Шуйух» (Ғалымдар энциклопедисы) кітабының авторы Тақиюддиннің әкесі Юсуф әл-Набһани жайлы былай дейді: «Ол Ибн Таймия және Ибн әл-Қаййим секілді дұрысты бұрыспен алмастырды»[8].
Тақиюддин Набһани 1977/12/11 күні дүние салды. Денесі Бейрутте «әл-Әузағи» қабірістанына қойылды[9].
Партияны құрғанға дейін «Палестинаны құтқару[10]» (إنقاذ فلسطين), «Арабтарға хат» (رسالة العرب) атты кітаптар жазған. Жалпы Тақиюддин 48 кітапшаның авторы[11].
Тақиюддин Набһанидің кітаптары[12],[13]:
1. Ислам системасы (نظام الإسلام).
2. Партиялық топтама (التكتل الحزبي).
3. Хизбут тахрирдің түсініктері (концепциясы) (مفاهيم حزب التحرير).
4. Исламдағы экономикалық жүйе (النظام الاقتصادي في الإسلام).
5. Исламдағы әлеуметтік жүйе (النظام الاجتماعي في الإسلام).
6. Исламдағы басқару жүйесі (نظام الحكم في الإسلام).
7. Конституция (Ислам мемлекетіндегі Хизбут тахрир ұстанатын конституция жүйесі) (الدستور (مشروع دستور لدولة الخلافة التي يسعى إليها حزب التحرير).
8. Конституция жобасы (مقدمة الدستور).
9. Ислам мемлекеті (الدولة الإسلامية).
10. Ислами тұлға 3 томдық (الشخصية الإسلامية (الجزء الأول، الجزء الثاني، الجزء الثالث - أصول الفقه).
11. Хизбут тахрирдің саяси концепциясы (مفاهيم سياسية لحزب التحرير).
12. Саяси көзқарастар (نظرات سياسية).
13. Жалынды үндеу (نداء حار).
14. Халифат (الخلافة).
15. Ой жүгірту (التفكير).
16. Жедел түсіну (سرعة البديهة).
17. Қоныс аудару нүктесі (نقطة الانطلاق).
18. Қоғамға сіңісу (دخول المجتمع).
19. Мысырдың қарулы күштері (تسلح مصر).
20. Екіжақты мысырлық, сириялық, йемендік келісім (الاتفاقيات الثنائية المصرية السورية واليمنية).
21. Палестина мәселесінің англо-американдық сценарийі бойынша шешімі (حل قضية فلسطين على الطريقة الأميركية والإنكليزية).
22. Айзэнхауэр жобасы жайлы саяси бөліктің теориясы (نظرية الفراغ السياسي حول مشروع أيزنهاور).
Басқа да еңбектері
Тақиюддиннің кітаптарына тыйым салынған соң партия мүшелерінің атымен бірнеше кітаптар жазып шықты. Олар[14]:
1. Идеалды экономикалық саясат (السياسة الاقتصادية المثلى).
2. Марксистік социализмнің күйреуі (نقض الاشتراكية الماركسية).
3. Халифат қалай құлады? (كيف هدمت الخلافة).
4. Түсінік беру шарттары (أحكام البينات).
5. Қылмыстық іс жүргізу кодексі (نظام العقوبات).
6. Намаздың шарттары (أحكام الصلاة).
7. Ислами пікір (الفكر الإسلامي).
|
Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
- ↑ Партияның баспаларында Тақиюддин 1914 жылы дүниеге келген деп жазылған. Толығырақ: Mescid-il Aksa’dan Bir Nurun Doğuşu.(Ақса мешітінде бір нұрдың дүниеге келуі). 2007 жыл. 6-бет.
- ↑ «Фикру хизбут тахрир» (Хизбут тахрирдің идеологиясы) Құрастырған: Раид Насыр Әбу Ауда, Газа Ислам университеті. 2009 ж. 8-бет.
- ↑ Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 15 қазандағы шешімі негізінде «Мұсылман бауырлар» ұйымына Қазақстан аумағында іс-әрекет етуіне тыйым салынған.
- ↑ Зейно Баран. Хизб ут-тахрир. Политическая радикализация ислама. Никсон орталығы. 2004 ж. 20-бет.
- ↑ Фатима Анастасия Ежова. «Хизбут тахрир»: детская болезнь халифатизма в исламской политике» Ислам.Ру.
- ↑ «Фикру хизбут тахрир» (Хизбут тахрирдің идеологиясы) Құрастырған: Раид Насыр Әбу Ауда, Газа Ислам университеті. 2009 ж. 9-бет.
- ↑ Hilafet Devleti’nin Anayasa Tasarısı. (Халифалық мемлекеттің конституциясы) 9-бап. 2006 жылғы басылым. 10-бет.
- ↑ әл-Зәркәли «әл-Иъләм», (Маңызды ақпарат) әл-Ъилму лил-мәләйин баспасы. Бейрут. 8-том, 218 бет.
- ↑ әл-Маусуъа әл-муйәссәрә фил әдйән уәл мәзәһиб әл-муъасыра» (Осы заманғы мәзхабтар мен діндер энциклопедиясы), 4-басылым, 1-том, 341-бет.
- ↑ Басқа әдебиеттерде «Палестинаны құтқару» емес «Мұсылмандарды құтқару» деп келген. Қараңыз: «Фикру хизбут тахрир» (Хизбут тахрирдің идеологиясы) Құрастырған: Раид Насыр Әбу Ауда, Газа Ислам университеті. 2009 ж. 6-бет.
- ↑ «Фикру хизбут тахрир» (Хизбут тахрирдің идеологиясы) Құрастырған: Раид Насыр Әбу Ауда, Газа Ислам университеті. 2009 ж. 8-бет.
- ↑ «Заблуждения течения Хизб ат-Тахрир» Серия «Будьте осторожны!» 9-ое издание. Духовное управление мусульман Украины. «Аль-Иршад» Киев 2010. 90-10 беттер.
- ↑ «Фикру хизбут тахрир» (Хизбут тахрирдің идеологиясы) Құрастырған: Раид Насыр Әбу Ауда, Газа Ислам университеті. 2009 ж. 10-бет.
- ↑ «әл-Уаъи» журналы (араб тілінде), 234, 235 номерлері. 2006 ж.