Тебірену

Тебірену Түсіндірме сөздіктегі мағынасы — бір нәрсеге жан дүниесі толқу, толғану. «Азын-аулақ өмірдің ішінде тебірене еске алатын сәттердің болғаны да жақсы екен-ау» (Ш. Құмарова, Қос шынар). Осы сөйлемде «тебірене» сөзі, сөз жоқ, қазіргі түсінігіміздегі «толғана» мағынасына сәйкес. Бірақ бұл тіл даму нәтижесіндегі кейінгі, туынды ұғым. Ертедегі түркі тілдерінде «тебрэ» сөзінің 4-5 мағынасы болған. Солардың ішінде алғашқысы — қазіргі түсінігіміздегі — «қимылдау, қозғалу». Ертедегі осы мағына қазіргі түркі тілдерінің кейбіреуінде сақталған. В. Радлов сөздігінде шағатай тілінде «тәбрән»—қозғалу, қимылдауды аңғартқан. Қазіргі хакас тілінде де «тибіре», «тибірен» сөздері дәл осы көрсетілген мағыналарда қолданылады. Қазіргі қолданылып жүрген «тебірену» сөзінің төркіні — түркі тілдері, ал тұңғыш мағынасы — қозғалу, қимылдау.