Терминатор (астрономия)
Басқа мағыналар үшін Терминатор деген бетті қараңыз.Терминатор —ғаламшардың күндізгі және түнгі жақтарының арасындағы шекараны көрсететін дерексіз сызық. Оны «сұр сызық» және «ымырт сызығы» деп те атауға болады.
Жер ғаламшарында терминатор — Жердің өзінің диаметріне шамамен тең келетін шеңбер сызық. Полюстік аймақтарды санамағанда, терминатор жер бетіндегі әрбір нүкте арқылы күн шыққанда және күн батқанда күніне екі рет өтеді.
Терминаторға Күн сәулелері ғаламшардың бетін жанама сызықпен жанап өтетін нүктелердің жиынтығы деп анықтама беруге болады. Осы нүктелер жиынтығы ғаламшардың күндізгі және түнгі бөліктерін бөліп тұрады. Кез келген уақытты алғанда Жердің бір жартысы Күн сәулелеріне бөленіп тұратындықтан және Жер өз осінен айналатындықтан терминатор сызығы жылжып отырады. Жыл маусымдары терминатор сызығының орналасуына өте қатты әсер етеді.
Өз осінен айналатын ғаламшардың санақ жүйесінен қарағанда, терминатор бүкіл ғаламшардың беті арқылы өтіп, бір жағында күннің шығысы, екінші жағында күннің батысы орын алып отырады.
Терминатордың қасиеттері бойынша ғаламшар туралы кейбір қорытындыдар жасауға болады, мысалы терминатордың бұлыңғыр болуы ғаламшарда атмосфераның барлығына меңзейді.
Радиоәуесқойлар терминаторды (олар оны «сұр сызық» деп атайды) ұзақ қашықтықтарға байланыс жасауға қолданады. Қолайлы жағдай қалыптасқанда радио толқындары ғаламшардың қарама-қарсы орналасқан нүктесіне дейін жете алады.
Қысқы және жазғы күн тоқырауы кезінде (желтоқсанның және маусымның 21-лерінде) терминатор сызығы мен Жердің осінің арасындағы бұрыш ең үлкен шамаға ие: 23,5°.
Полюстарға жақын аймақтарды есепке алмағанда, Жердің басқа аудандарында тек Конкорд және Ту-144 ұшақтарының көмегімен ғана терминатор сызығын қуып жетуге болады. Лондон немесе Париж қалаларынан батысқа қарай ұшқанда кейбір кездері түнде ұшып шығып, күннің батуын қуып жетуге болады. Сондай кездері ұшақтағы адамға күн батыстан шыққандай болып көрінеді. Үлгі:Clr