Толыбай батыр

Толыбай батыр (XVIII ғасыр) – Атығай руынан шыққан батыр. Ескі жырларда былай суреттеледі: Орта жүзден Найман Қабанбай батыр, арғын, Бөгенбай, Жәнібегі, Қошқарбай, Мантай менен Қазыбегі. Толыбай, Тұрсынбай мен Баян батыр, Төлек және Тулақ найман тегі. Қалмақ шапқыншылығының кезінде он алты жасында Т.б. жаудың қалың тобына жападан-жалғыз кеп тиісіп, қорықпай ұрысқа түсіпті. Жас батырдың жорықта жүрген кезінде, екінші бір жақтан кеп тиіскен жау мұның елін шауып, жандарын байлап, малдарын айдап әкетеді. Толыбай баты астында жер апшысын қуырған ұзын бел торы ат, дұшпанды ізіне түсіп, іуып келе жатады. Жау қарасы көрінбейді, шырқап ұзап кеткен секілді. Күн шыжыған ыстық болса керек. Денесі пысыған батыр, омырауын алдан ескен самалға желпіткен боп, сауытының ілгегін ағытып, көкірегін ашық тастап, қатты ағындап келе жатады. Жаудың аңдып жатқан мергені нысанаға іліп, садақты тартып қалады. Сұм жебе батырдың өңешіне қадалады. Т.б. «аһң деп, қолындағы шашақты найзаны жерге қадап қалғанда, ағып келе жатқан ұзын бел торы ат жұлып әкете алмай, шырқ үйіріліп кетеді. Артынан жігіттері жеткенде, жерге шаншылған найзаны қарсы ұстаған күйі тас мүсінше қатып қалған Т.б-ды көреді. Тақымы, қолы қарысып қалған өлі батырды олар аттан зорға түсіріп алады...Батыр өлді, бірақ елінің намысын қорғаған жайлы аңыз қалды, жыр қалды. « Толыбай баты мерт болған оба» деген жер аты да бар. Ақын А.Нұртазиннің шежіресінде: Сасықтан Жолдыбайдай батыр өтті, Толыбай жау қолынан қаза шекті. Ұрпағы Толыбайдың Кенже батыр, Алыпты қалмақтардан ескі кекті, – деп кектің алынғандығын жазыпты.