Тораджер
Тораджи (тораджа) — Индонезиядағы туысқан халықтар тобы, бірнеше туыстас халықтар мен тайпалар бірлестігінің атауы. Олар Сулавеси аралының орталық бөлігіндегі таулы аймақтарды мекендейді. Жалпы саны – 1 млн 500 мың адам.[1][2]
| тораджа | |
| Тораджи | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1,5 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі өңдеу
Тілі - аустронезиялық отбасының батыс аустронезия тобының тораджа тілі.
Діні өңдеу
Тораджалар негізінен дәстүрлі тайпалық культтерді ұстанады. 19 ғасырдың аяғынан бастап христиандық пен ислам діні тарай бастады.[3]
Кәсібі өңдеу
Дәстүрлі кәсібі - ауыл шаруашылығы (күріш, жүгері, тары, маниок, таро, саго, кокос пальмасы, қант қамысы, көкөністер, жемістер, банандар, темекі және кофе). Көмекші рөлді теңіз және көлден балық аулау және күріш алқаптарында балық өсіру атқарады. Ит, найза, үрлегіш мылтық (сумпитан), қақпан, тұзақ арқылы киік, қабан, маймылдарды аулайды. Буйвол (негізінен салт-ғұрыптық мақсатта), тауықтар, ешкілер, қойлар, жылқылар, шошқалар, иттер өсіріледі. Дәстүрлі қолөнерден - металл өңдеу, керамика, ағаш ою, тоқыма және тоқу.[4][5]
Өмір салты өңдеу
Негізгі әлеуметтік бірлік – ауыл қауымдастығы, эндогамикалық. Әдетте некеге дейінгі жыныстық қатынастардың еркіндігі сақталған. Жерлеу рәсімі, бүкіл ауыл үшін өте маңызды оқиға, ол бірнеше күнге созылады және де өте қымбат. Тораджи халқының орташа өкілі рәсімді бірден өткізе алмайды. Көбісі жерлеуге апталап, айлап, тіпті жылдар бойы ақша жинайды. Осы уақыт бойы сүйікті адамның мәйіті бүкіл отбасымен бір үйде «өмір сүреді». Жеткілікті сома жиналғаннан кейін рәсім өтеді. Оның негізгі кезеңдерінің бірі буйволдар мен шошқаларды құрбандыққа шалу. Адам неғұрлым күшті болса, өлім мейрамында соғұрлым көп мал құрбандыққа шалынады және көбінесе бірнеше ондаған, тіпті жүздеген бастар болады. Содан кейін нақты жерлеу орын алады. Жыл сайын өлгендерді қабірлерінен шығарып, жуындырып, жаңа киімдерін кигізеді. Содан кейін мәйітті бүкіл ауыл арқылы тасыйды. Кейбір туыстары жиырма жылдан астам уақыт бұрын қайтыс болса да, бәрібір олардың бір ғана міндеті - марқұмның денесін тәртіпке келтіру.[6]
Елді мекендері, жинақты кейде шоғырлы төбелердің басында орналасқан, жоғарғы және төменгі бөліктерге бөлінген, бірнеше ғұрыптық үйлері бар. Жазықтағы ауылдар шашыраңқы жоспарда. Тұрғын үйлері қадаларда орналасқан, төртбұрышты, төбесі ағаштан, бамбуктан және пальма жапырақтарынан жасалған. Оңтүстік Тораджаның үйлерінде қайыққа ұқсайтын ертоқым тәрізді шатырлары бар. Жылқы, буйвол мүйіздерімен безендірілген. Қабырғаға сурет салу тән: буйволдардың, құстардың бастары мен мүйіздері және т.б.
Дәстүрлі киімдері тапа (ерлерге арналған денені орайтын мата, бариу күртелері, әйелдерге арналған саронг) фабрика маталарынан тігілген киімдерге ауыстырылды.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Тораджи https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/691092
- ↑ Советская историческая энциклопедия https://gufo.me/dict/history_encyclopedia/%D0%A2%D0%9E%D0%A0%D0%90%D0%94%D0%96%D0%98
- ↑ Большая Советская энциклопедия ТОРАДЖИ https://rus-bse.slovaronline.com/79758-%D0%A2%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8
- ↑ a b народы мира / Тораджи http://www.etnolog.ru/people.php?id=TORA
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/4197722 Мұрағатталған 17 желтоқсанның 2022 жылы.
- ↑ Необычные погребальные обряды народа тораджи https://travelask.ru/blog/posts/13166-neobychnye-pogrebalnye-obryady-naroda-toradzhi