Транквилизаторлар

Транквилизаторлар, атарактиктер (лат. tranquіllo – тыныштандырамын) – тыныштандыратын қасиеті бар, психотроптық құралдар тобына жататын дәрілік препараттар.

Сипаты

Транквилизаторлар адамның эмоциялық ширығуын, қозуын, бір нәрсеге алаңдауын азайтып, бұлшық еттің жиырылуын төмендетеді, вегетативті жүйке жүйесі қызметіне әсер етіп, кейбір ұйықтатын дәрілердің әсерін күшейтеді. Транквилизаторлар адамның қорқыныш, үрейін, шектен тыс мазасыздануын бәсеңдетеді, тежелу, шамадан тыс ұйқышылдық және жүйкелік бұзылуларды тудырмайды.

Қолданылуы

Транквилизаторлардың әсер ету механизмінде лимб жүйесінің, таламус пен гипоталамустың қозуын бәсеңдетуі байқалады. Транквилизаторларды қабылдағанда организмде оның жанама әсері көп болмайды (мысалы, бұлшық еттердің босаңсуы мүмкін). Сондықтан жұмыстары көп дене күшін жұмсайтын және жылдам шешім қабылдайтын жағдайлармен байланысты адамдарға жұмыстың алдында не соңынан транквилизаторлар қабылдауға рұқсат етілмейді (мысалы, автокөлік жүргізушілер, т.б.). Сондай-ақ транквилизаторларды алкагольді ішімдіктермен қосып ішу де организм үшін өте қауіпті екенін естен шығармаған жөн, себебі, алкаголь транквилизаторлардың әсерін күшейтеді. Транквилизаторлардың антипсихикалық әсері болмайды, сондықтан оларды көп жағдайда психиатрияда невроз, психопатия (есалаңдық) ауруларын емдеуде қолданады. Негізінен транквилизаторлар жүйке ауруларында бұлшық еттердің физиологиялық жағдайындағы күш-қуаты (тонусы) артқанда және кейбір ішкі ауруларды емдегенде беріледі. Транквилизаторлар химиялық құрамы жағынан әр түрлі құрылымдық туындылардан тұрады. Күнделікті өмірде жиі қолданылатындары – бензодиазепин-хлордиазепин туындылары (либриум, элениум), диазепам (седуксен), нитразепам (эуноктин, радедорм, неозепам, могадон, т.б.); басқа химиялық туындылардан – мепробамат, триоксазин, т.б. Транквилизаторлардың токсиндік әсері аса жоғары емес, дегенмен оларды үнемі қабылау организмнің транквилизаторларға деген құмарлығын арттыруы мүмкін. Бұл адам өмірі үшін қауіпті, сондықтан транквилизаторлармен емдеуді дәрігер ғана тағайындайды және науқас дәрігердің қатаң бақылауында болады.