Трансуран элементтері

ТРАНСУРАН ЭЛЕМЕНТТЕРІ – элементтердің периодтық жүйесінде ураннан кейін орналасқан, ат. м. 93-тен көп химиялық элементтер. Жалпы саны 17 Трансуран элементтері белгілі. Радиоактивті ыдырауының жоғарғы жылдамдығына байланысты Трансуран элементтері жер қыртысында елеулі мөлшерде сақталмаған. Жердің жасы шамамен 5х109 жыл болса, Трансуран элементтерінің неғұрлым ұзақ өмір сүретін изотоптарының жартылай ыдырау периоды 107 жылдан аз. Жер өмір сүрген уақыт ішінде нуклеосинтезпроцесінде пайда болған. Трансуран элементтері толықтай ыдырады немесе олардың мөлшері күрт азайды (1012 есеге дейін). Табиғи минералдардан неғұрлым ұзақ өмір сүретін 244Рu изотопының (Т1/2~8Һ106 жыл) өте мардымсыз мөлшері табылды, оның Жер қалыптасқан уақыттан бері сақталып қалуы мүмкін. Табиғи минералдардан 237Np(Т1/22,14Һ106 жыл) және 239Pu(Т1/2~2,4Һ104 жыл) изотоптарының іздері табылды. Олар U ядроларының қатысуымен ядролық реакциялар нәтижесінде құрылады. Алғашқы Трансуран элементтерін 20 ғасырдың 40-жылдары Берклиде (АҚШ) Э.Макмиллан (1907 – 1991) мен Г.Сиборг жетекшілік еткен ғалымдар тобы жасанды жолмен алды (Нобель сыйлығы, 1951 ж.). Трансуран элементтерінің бәрі де радиоактивті элементтер; оларды ядролық энергия өндіруде пайдаланудың маңызы өте зор.