Түбек Есенқұлов

Түбек Есенқұлов -(1780, қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Жарма ауданы Үшбиік т. ж. бекеті – 1870, Жалғызтал қыстағы) – айтыс ақыны.

Найман ішінде сыбан руынан шыққан. Жастайынан ақындық талантымен танылған. Сыбаннан шыққан он алты ақынға бас болып, арқалы ақын Жанақ Сағындықұлымен айтысқан. 1830 жылы Түбек Керекуде апалы-сіңлілі Жәкежан, Айымжан деген қыздармен үш күн бойы айтысып, жеңіске жеткен. М.Әуезов бұл айтысқа ерекше тоқталып, жоғары баға берген. Поляк зерттеушісі А.Янушкевич 1848 жылы Семейде болған кезінде Т. ақынмен кездесіп, “Қырғыз даласынан жазылған хаттар мен күнделіктер” атты кітабында ақын талантына сүйсініп, ол туралы тебірене жазған. Құлмамбет ақынмен атақты Тезек төренің үйінде 1863 жылы сөз сайыстырып, жеңіске жетуі Түбектің даңқын Жетісу өлкесіне мәшїүр еткен. Сондай-ақ Түбектің Қарқабат, Орынбай, Сабырбай, Қосан, Бақтыбай, т.б. жыр жүйріктерімен сөз қағысулары белгілі. Түбектің ақындық өнері жас Абай шығарм-на да әсер еткен, Абай айтыскер ақынды ұстаз тұтқан. Бұл туралы Әуезов “Абай жолы” эпопеясының 1-кітабында жазған. Түбекті жыр алыбы Жамбыл да ұстазы санап, 1863 жылы онымен жүздесіп, ерекше әсер алғандығын естеліктерінде айтып кеткен. Түбектің ақындығын В.В. Радлов, Ы.Алтынсарин жоғары бағалап, оның Жанақпен айтысын өздері құрастырған жинаққа енгізген. Халық ақыны Қ.Алтынбаев “Қалбатау” кітабында (1997) Түбек өмірі мен шығармашылығы жайлы зерттеу мақаласын жариялаған.