Тұйық тізбекті қосылыстар

Тұйық тізбекті қосылыстар, циклді қосылыстар – молекулаларында үш және одан да көп атомдар өзара байланысып, бір немесе бірнеше сақина (цикл) түзетін заттар.

Тұйық тізбекті қосылыстар органикалық химияда кең таралған. Ең көп тарағаны 5 немесе 6 буындық сақиналар. Себебі олардың түзілуі жеңіл және сақинада кернеу болмайды.

Сақина түзетін атомдардың табиғатына байланысты. Тұйық тізбекті қосылыстар бірнеше топтарға жіктеледі:

• изотұйықтізбекті немесе карботізбекті (а – циклопропан мен ә – циклопентан),
• ароматтық (б – бензол),
• гетеротұйықтізбекті.

Гетеротұйықтізбекті қосылыстардың сақинасында көміртек және бір немесе бірнеше басқа элементатом| атомдары (оттек, азот, күкірт) болады. Мысалы, в – этилен оксидінде оттек, г – пиридин мен тетразолда азот, ғ – тиофенде күкірт.

Сақина саны екі немесе одан да көп болса, олар бір-бірінен оқшауланған, ортақ бір атомы немесе екі атомы ортақ болып келеді. Мысалы, д – стильбен, е – дифенил, ж – спиран, з – нафталин, и – декамин, ал к – [кетанан|кетанандарда бір сақина екіншісінің ішіне еніп орналасады.