Тұрғын үй құрылысы

Тұрғын үй құрылысы - тұрғын үйлер, тұрақты тұрпаттағы жатақханалар, мүгедектер мен қарттарға арналған үйлер, балалар үйлерінің жатын корпустарын, т.б. салу. Тұрғын үй қаласының көлемі іске қосылған, пайдалануға берілген жалпы және тұрғын алаңының шаршы метрімен, салынған пәтерлердің, үймереттердің санымен сипатталады.

Статистикалық қадағалау нысанында салынған тұрғын үйлердің көріктілігі, қабаттылығы, жайлылығы деңгейінің көрсеткіштері де қамтылады. Қазақстанда тұрғын үй нарығының қалыптасуы, соның ішінде тиісті несие-қаржы тетігінің әзірленуі елдегі эконоимка реформалардың маңызды бағыттарының бірі болып табылады. Мемлекеттік Тұрғын үй құрылысы бағдарламасының бірте-бірте өрістетілуіне байланысты беймемлекеттік сектор субъектілерінің қаражатын, ең алдымен халықтың меншікті қаражатының тартылуын ынталандыру шаралары қолданылды.

Тұрғын үй қаласын қаржыландыру және халықтың тұрғын үй мәселелерін шешу, Тұрғын үй қаласын ынталандыру мақсатымен “Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамыту және тұрғын үй қорын сақтау тұжырымдамасы” әзірленіп, қабылданды. Соның нәтижесінде 2000 жылы Тұрғын үй қаласында жандану байқалды – тұрғын үй көлемі 1999 жылмен салыстырғанда 5,5%-ға, 1991 жылмен салыстырғанда 19,9%-ға өсті. Қаржыландырудың барлық көздері есебінен 2000 жылы осы мақсатқа 22,4 млрд. теңге күрделі қаржы жұмсалды, мұның өзі 1999 жылмен салыстырғанда 46%-ға көп және жалпы ауданы1218 мың м2 тұрғын үй пайдалануға берілді, мұның өзі 1999 жылғыдан 10%-ға көп. 1999 жылдан бастап беймемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдар, халық салған тұрғын үйлер үлесінің тұрақты түрде өсу үрдісі байқалды. 1991 жылы олардың үлесі 25,8% болса, 2000 жылы 89,2%-ды құ-рады. Қазақстанда соңғы жылдары экономиканың өрлеуі, халықтың едәуір бөлігінің әл-ауқатының жақсаруы, сондай-ақ ауқымды көші-қон республикада Қазақстанның 2030 жылға дейінгі стратег. дамуының басым бағыттарының бірі ретінде Тұрғын үй құрылысы дамытудың мемлекеттік бағдарламасы жасалды. Республика Үкіметі осы бағдарламаны іске асырудың 2005 – 07 жылдарға арналған іс-шараларының жоспарын әзірлеп, қабылдады. Жоспарда мынадай ұйымдық іс-шаралар кешені көзделді: Тұрғын үй қаласын дамытудың өңірлік бағдарламаларын дайындау; облысы мәні бар қалалардың бас жоспарларын әзірлеу; облыс орталықтарының,Астана, Алматы қаласыларының құрылыс салынатын болжалды аудандарының егжей-тегжейлі жоспарларының жобаларын әзірлеп, келісу; Тұрғын үй қаласының, инженерлік желілер мен коммуникациялардың жобалықаласысметалық құжаттамасын әзірлеу, сараптау және бекіту; тұрғын үйлерді салуға байқаулар өткізу; бюджеттік қаражат есебінен салынатын тұрғын үйлердің жобалануын келісу; мемлекеттік қаражат есебінен тұрғын үйлерді салу үшін қалалық құрылыс жүйесінде тұрғын үй көшелері мен орамдары орналасатын жерлерді, ұтымды көлемдікөліжоспарлық, құрастырымдық және инженерлік шешімдерді айқындау. Нарықтық жағдайда ипотекалық несие беру тұрғын үй саласына инвестиция тартудың ең тиімді тәсілдерінің бірі болып табылады. Ол халықтың тұрғын үй жағдайын жақсарту, банктердің тиімді де табысты жұмыс істеуі, құрылыс кешендерінің ырғақты жұмыспен қамтылуы мүдделерін келісуге мүмкіндік береді. Осыған орай халықты ипотекалық несиелендіру ісін кеңінен өрістету мақсатымен “Қазақстан ипотекалық компаниясы” (ҚИК) құрылды (2003). Оның жарғылық капиталы қазіргі кезде 2,5 млрд. теңге. ҚИК жұмысының негізгі бағыты – екінші деңгейдегі банктердің ипотекалық несие беруі көлемін ұлғайту үшін ипотекалық несие бойынша талаптардың құқықтарын сатып алу жолымен оларды қайта қаржыландыру. Қс-шаралар жоспарында Тұрғын үй қаласының құнын арзандату үшін отандық құрылыс индустриясын барынша дамыту, қымбат тұратын шетелдік құрылыс материалдарын, бұйымдарын, құрастырымдары мен инженерлік жабдықтарын пайдалануды азайту бағыты белгіленді. Тұрғын үйлердің негізгі сапасы – оның көріктілігі деңгейінің осы заманғы пайдаланушылардың талаптарына сай келуі. 1999 жылы тұрғын жайларды бір жолғы зерттеудің қорытындылары соңғы жылдары іске қосылған тұрғын үйлер жайлылығы мен көріктілігі жағынан ерекшелене түскенін көрсетті. Су құбырларымен, канализациямен, жеке қондырғыдан жылытылатын жабдықпен, ыстық сумен, газбен, едендік электрлі пештермен жабдықталған үйлердің саны көбейді. Зерттеу қорытындысы көрсеткеніндей, пайдалануға берілген үйлердің 81%-ы жеке жылыту қондырғысымен, 72%-ы газ плиталарымен жылытылады. 2000 жылы 10,9 мың пәтер пайдалануға берілді. Соңғы үш жыл ішінде жекелеген өңірлерде салынған пәтерлердің саны көбейгені байқалды: Атырау облысында 1998 жылғы 0,4 мың пәтерден 2000 жылы 1,1 мың пәтерге, Ақтөбе облысында 0,4 мың пәтерден 0,7 мың пәтерге, Түркістан облысында 1,2 мың пәтерден 1,6 мың пәтерге, Маңғыстау облысында 0,2 мың пәтерден 0,4 мың пәтерге, Алматы қаласында 1,2 мың пәтерден 1,7 мың пәтерге көбейген. Астана қаласында Тұрғын үй құрылысы жедел қарқынмен жүргізілуде. Мұнда 1999 жылы 122,2 мың м2 тұрғын үй, 1,1 мың пәтер пайдалануға берілген болса, 2000 жылы бұл көрсеткіштер тиісінше 139,2 мың м2, 1,3 мың пәтер болды. Халықтың ішкі көші-қоны үдерісінің заңды нәтижесі ретінде қалалық мекендерде Тұрғын үй құрылысы үлесі артты. Егер 1991 жылы бұл көрсеткіш пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы көлемінің 60%-ын құраса, 2000 жылы ол 79%-ға жетті. 2000 жылы ауылдық мекендерде жалпы ауданы254 мың м2 тұрғын үй іске қосылды, мұның өзі бүкіл республикада салынған құрылыс көлемінің 21%-ы. Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Солтүстік Қазақстан, Ақтөбе, Ақмола, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарында ауылдық мекендердегі Тұрғын үй қаласының көлемі айтарлықтай көбейген.

Дереккөздер

“Қазақ энцклопедиясы-VIII том”