Тәрен Біләлов
Тәрен Біләлов (1 шілде 1924, Бегайдар ауылы, Новобогат ауылы Гурьев облысы – 6 қараша 2002, Атырау) – Ұлы Отан соғысы және еңбек ардагері, мемлекет және қоғам қайраткері [1]
| Тәрен Біләлов | |||||||||||||
 | |||||||||||||
| Туған күні | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері |
Бегайдар ауылы, Новобогат ауданы Гурьев облысы | ||||||||||||
| Қайтыс болған күні | |||||||||||||
| Қайтыс болған жері |
Атырау, Қазақстан | ||||||||||||
| Азаматтығы | |||||||||||||
| Марапаттары мен сыйлықтары |
| ||||||||||||
Өмірбаяны
өңдеуБіләлов Тәрен (Тарих) 1 шілде 1924 жылы Гурьев облысы, Новобогат ауданы Бегайдар ауылында дүниеге келген. Руы Есентемір Әжімбет Кіші жүз.
1941-1942. Еңбек жолын ауыл мұғалімі болып бастап, “Күкіртті” бастауыш мектебінің меңгерушісі болды
1943-1944. Қызыл әскер қатарына шақырылып, Ұлы Отан соғысына қатысты. 1-ші Балтық фронтының нөмірі 1119 атқыштар полкінің жауынгері. 1944 жылы Волхово стансасы маңында болған шайқаста ауыр жараланып, елге қайтады.
1944. Новобогат ауданында Молшағыл колхозының шабындық бригадасының бригадирі
1944-1951. Новобогат аудандық қаржы бөлімінде есепші, инспектор, кейін мемлекеттік пайдалар жөніндегі аға инспектор қызметтерін атқарған
1955. Алматы мемлекеттік заң институтының оқуын Заңгер мамандығы бойынша қызыл дипломмен бітірген
1955-1961. Жоғарғы білім алған соң, партияның ауыл шаруашылығын көтерудегі “отыз мыңдықтар” бастамасына орай бүкіл институт оқытушылары мен бітіруші түлектер арасынан жалғыз өзі Құрманғазы ауданы “Жаңа Жол” кеңшарының төраға болып тағайындалады
1961-1962. Қызылқоға ауданында “Гурьев” асыл тұқымды қаракөл қой шаруашылығында директордың орынбасары қызметін атқарады
1963. Мәскеу қаласындағы Тимирязев атындағы ауыл шаруашылығы академиясындағы оқуын Агроном-экономист мамандығы бойынша ерекше дипломмен бітірген
1963-1965. Қызылқоға аудандық ауыл шаруашылығы басқармасында қаржы-жоспарлау бөлімінің бастығы
1965-1970. Қызылқоға ауданында “Гурьев” совхозының бас экономисі
1970-1972. Балықшы ауданында “Алғабас” ірі қара мал бордақылау кеңшарының директоры
1972-1977. Қызылқоға ауданындағы ірі шаруашылықты “Ленин” атындағы кеңшардың директоры. Қой шаруашылығымен айналысатын көлемі үлкен кеңшарда малшыларға ақтастан қыстақ салу мәселесін ең алғашқы болып ұйымдастырушы, жүзеге асырушы. Бұрын жергілікті ел үшін таңсық тары, қарбыз-қауын өсірудің , егін егумен айналысудың бастамашысы болып табылады
1977-1985. Гурьев облыстық атқару комитеті төрағасының орынбасары. Гурьев облыстық Ауыл шаруашылығы басқармасының бастығы.
1985 жылы зейнеткерлікке шығады. Отанға сіңірген зор еңбегі үшін Республикалық маңызы бар дербес зейнетақы тағайындалады.
1985-1991 жылдары зейнеткерлікке шыққаннан кейін де Атырау облыстық жер өндеу-суғару шаруашылығында бөлімше бастығы болып қызмет атқарған
Ол туған елінің табиғатын зерделей білген, ел мен жердің жайын кеңінен білетін, түбінен тарқатып айтатын, шешен сөйлейтін, әңгімесі де, сөзі де тұнып тұрған өнеге Атыраудың абыз ақсақалдарының бірі. “Есентемір Байұлы” шежіре кітабының авторы.
I-дәрежелі Отан соғысы орденімен, 11 жауынгерлік медальмен және бейбіт кезеңде “Құрмет белгісі” орденімен марапатталған
Атырау қаласындағы және Қызылқоға ауданы Сағыз ауылындағы көшелерге Біләлов Тәрен есімі берілген.
Қоғамдық қызметі
өңдеуЕңбек еткен жылдарында Қошалақ ауылдық (1956-1961), (1970-1972), (1972-1977); Денгиз аудандық (1957-1961) жөне Гурьев облыстық (1978-1986) Кеңестердің депутаты.
Денгиз аудандық партком мүшесі (1956-1961), (1972-1977); Денгиз аудандық партия комитетінің бюро мүшесі (1957-1959); Гурьев облыстық партия комитетінің мүшесінің кандидаты (1959-1961); Гурьев облыстық партия комитетінің мүшесі (1978-1986).
Қазақ КСР Жоғарғы Сотының заседателі (1957-1961)
ҚКП XIV съезінің делегаты
Отбасы
өңдеуӘкесі – Жұмағали Смайылұлы Жанқожа тегі. Анасы – Зинеп Жүнісқызы. Зайыбы – Іңкәр Болатқызы. Отбасында алты қыз, төрт ұл дүниеге келген: Асқар, Гүлнәр, Гүлсім, Гүлжан, Жұпар, Шындық, Фарида, Қазбек, Ғаділбек, Алмагүл
Марапаттары
өңдеу- “1941-1945 Ұлы Отан соғысында Германияны жеңгені үшін” медалі
- Ұлы Отан соғысының I дәрежелі ордені [2]
- “1941-1945 Ұлы Отан соғысындағы ерен еңбегі үшін" медалі, КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен
- "Еңбек ерлігі үшін" медалі, КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен
- "1941-1945 Ұлы Отан соғысындағы Жеңіске 20 жыл" мерейтойлық медалі”
- "КСРО Қарулы Күштеріне 50 жыл" мерейтойлық медалі
- “В.И.Ленин туғанына 100 жыл толуына орай" медалі
- "1941-1945 Ұлы Отан соғысындағы Жеңіске 30 жыл" мерейтойлық медалі
- “Құрмет Белгісі" Ордені
- “КСРО халық шаруашылығындағы жетістіктері үшін” үш ВДНХ күміс медалі
Жарияланымдар
өңдеуТ.Біләлұлы, Ы.Сүйінұлы “Есентемір Байұлы” Этнотарихты-толғау, Алматы, 2012, ISBN 5-7667-5953-3 [3]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ ISBN 978-601-7174-37-8, Тұщыкұдык ауылы шежіресі, Алматы 2014, 92 бет
- ↑ http://www.podvignaroda.ru/?#id=1518043729&tab=navDetailManUbil
- ↑ https://kitap.kz/book/bota-esentemir Мұрағатталған 23 қаңтардың 2021 жылы.
Әдебиеттер
өңдеу- Нәбиден Әбуталиев. Ақ шағала көңіл/ “Алтын дария”, 15 сәуір 1999
- Танатар Дәрелов. Жүрген жолда із қалған/ “Нарын Таңы”, 23 қараша 2002
- Шапих Қабдешов. Тәлімі мол Тәрен аға/ “Серпер”, 4 қазан 2002
- Гүлзада Ниетқалиева. Қайран біздің әкелер.../ "Ақ Жайық", 12 мамыр 2005
- Рахымжан Отарбаев. Жақсының басып кеткен ізі де ыстық/ “Атырау”, 1 қараша 2012
- Адалдық – Адамдықтың белгісі/ “Daraboz”, тамыз 2013