Уикипедия

Құрмет Белгісі ордені

«Құрмет Белгісі» ордені (орыс. Орден «Знак Почёта») — КСРО мемлекеттік марапаты.

«Құрмет Белгісі» ордені,
Құрмет ордені
Шынайы атауы орыс. Орден «Знак Почёта», орден Почёта
Мемлекет  КСРО
Негізделді 25 қараша 1935 жылы
Алғашқы иегері 26 қараша 1935 жылы
Соңғы иегері «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы
Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы
Барынша ұсынылған 1 580 850
Order of the Badge of Honor Ортаққорда

Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда Құрмет ордені деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды.

Орден тарихы

өңдеу

Орден КСРО орталық атқару комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.)

1988 жылы 22 тамызда Құрмет орденіне өзгертілді.

1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді.

Орденнің жарғысы

өңдеу

1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды.

2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады:

  • КСРО азаматтары;
  • кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер.

«Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады.

3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады:

  • өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін;
  • жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін;
  • жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін;
  • өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін;
  • ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін;
  • кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін;
  • елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін;
  • жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін;
  • КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін;
  • адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін.

4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын.

1988 жылы 28 желтоқсанда КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді.

Орденнің сипаттамасы

өңдеу
 
«Құрмет Белгісі» ордені

«Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері емен бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан.

Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған.

Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан.

«Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм.

Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм.

1988 жылы «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ.

Марапаттау

өңдеу

КСРО ОАК жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров Қызыл жұлдыз орденмен марапатталды).

1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де Ферғана облысы, Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды.

Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, КСРО Президентінің 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды.

Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар

өңдеу

5 мәрте иегерлері

өңдеу
  1. Мәстүр Әуезова (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954).
  2. Әнуар Қаландаров (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы.
  3. Салих Ашурқожаұлы Раджабов (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы.

4 мәрте иегерлері

өңдеу
  1. Абаева Никара Бәкірқызы (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры.
  2. Абдуллаев Болат Абдуллаұлы (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940).
  3. Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі.
  4. Буйвид Болеслав Иванович (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы.
  5. Ващенко Владимир Захарович (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер.
  6. Грицевич Николай Григорьевич (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981)
  7. Дәулетов Асылбек Жазыұлы (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары.
  8. Есмұқанов Ғазиз (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы.
  9. Жырғалбаев Ұзақ (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы.
  10. Иванов Николай Иванович (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981).
  11.   Ким Николай Васильевич (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры.
  12.   Күзембаев Шәпек (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры.
  13. Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі.
  14. Қожа Садық (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі.
  15. Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры.
  16. Малицкий Николай Андреевич (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры.
  17. Мамедов Жерен (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі.
  18. Москвин Василий Арсеньевич (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы.
  19. Момынов Ақбар (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі.
  20. Мұсаханова Хадиша Райымқызы (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры.
  21. Насырова Халима (1913—2003) — КСРО халық әртісі (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965)
  22. Оразбеков Тәнті (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі.
  23. Паздзерский Андрей Николаевич (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері.
  24. Попов Виктор Афанасьевич (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974).
  25. Пошанов Мырзахан (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы.
  26. Рахматзаде Осман Құрбанұлы (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры.
  27. Сахибаев Рыхси (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы.
  28. Сұлтанов Мұқым (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары.
  29. Халилов Аға Керімұлы (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы.
  30. Халитова Фарида Ғабсадыққызы (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы.
  31. Чесноков Семен Алексеевич (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967)
  32. Шамилин Георгий Павлович (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы.
  33. Шульц Виктор Львович (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі.

3 мәрте иегерлері + ресейлік Құрмет ордені

өңдеу

3 мәрте иегерлері

өңдеу
  1. Алексеев Владимир Павлович (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962).
  2. Алтайбайұлы Жүсіп (1911—1987), журналист, сатирик.
  3. Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері.
  4. Ахмадеев Ғариф Керімұлы (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы.
  5. Борисов Евгений Алексеевич (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері.
  6. Вахонин Валентин Александрович (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры
  7. Григорьев Владимир Викторович (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері.
  8. Громыко Василий Викторович (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972)
  9. Грудзенко Виктор Федорович (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981)
  10. Гулиа Георгий Дмитриевич (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967)
  11. Джеджелава Гайоз Иванович (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957)
  12. Дьяченко Лука Степанович (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері.
  13. Евдокимов Яков Алексеевич (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965).
  14. Зайцев Алексей Ильич (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961).
  15. Зумақұлов Борис Мұстафаұлы (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері.
  16. Иванов Борис Владимирович (1917—1992), прозашы.
  17. Калита Иван Александрович (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972)
  18. Ковалев Юрий Яковлевич (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986).
  19. Козлов Генрих Абрамович (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі.
  20. Крюков Иван Елисеевич (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі.
  21. Кулакова Галина Алексеевна (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980)
  22. Медведь Александр Васильевич (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985)
  23.  Михайлов Павел Михайлович (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы.
  24. Мосолов Евгений Васильевич (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі.
  25. Насырова Ашура (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954)
  26. Нилов Анатолий Георгиевич (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері.
  27. Пасиковский Александр Игнатьевич (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері.
  28.  Першин Николай Иванович (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы.
  29. Петрусевич Федор Федорович (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956).
  30. Пилипенко Николай Варфоломеевич (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері.
  31.  Сабиров Файздрахман Ахмедзянович (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976).
  32. Савченко Иван Петрович (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976).
  33. Синицын Иван Флегонтович (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі.
  34. Слезкин Николай Алексеевич (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976).
  35. Трофимов Виталий Константинович (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974).
  36. Хижниченко Илья Михайлович (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966).
  37. Хлопков Александр Михайлович (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы.
  38. Черняков Яков Иосифович (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы.
  39. Шойгу Күжүгет Серэұлы (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, С. К. Шойгудың әкесі.

2 мәрте иегерлері + ресейлік Құрмет ордені

өңдеу

2 мәрте иегерлері

өңдеу

Дереккөздер

өңдеу
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Құрмет_Белгісі_ордені&oldid=3409102» бетінен алынған