Төлеубұлақ петроглифтері

Төлеубұлақ петроглифтері – Ақтөбе облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші тізіміне енген, Қазақстандағы тас дәуірінен қалған ең көне археологиялық ескерткіштердің бірі болып табылады.

Орналасқан жері

Мұғалжар ауданы, Бұлақты ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 13 км, Төлеубұлақ қыстағынынан солтүстікке қарай 1,5 км жерде орналасқан.

Зерттелуі

Төлеубұлақ үңгіріндегі петроглифтер Қазақстан-Ресей бірлескен халықаралық экспедициясының 2000 жылы Мұғалжар ауданы аумағындағы тас дәуірінің қоныстарын зерттеу кезінде анықталып, ғылыми айналымға енгізілді. Аталған халықаралық экспедицияның жетекшісі Ресей ғылым академиясының академигі, археолог А.П. Деревянко, профессорлар В.Т. Петрин мен Ж.К. Таймағамбетов және т.б. археолог ғалымдар болды. Сонымен қатар мұнда 2006 жылы Ә. Марғұлан атындағы археология институтвның маманы, археолог З. Самашев одан әрі зерттеу жұмыстарын жүргізді.

Сипаты

Төлеубұлақ үңгірінде – бұдан шамамен 10 мың жыл бұрын үңгірде мекендеген тас дәуірінің адамдарымен суреттер бейнеленген. Үңгірдің еденіне тереңдігі 5 см, диаметрі 15-25 см көлемінде суреттер ойылып салынған. Шағын үңгірлердегі петроглифтерден тұяққа немесе саңырауқұлаққа ұқсас пішіндер, антропоморфтар, сонымен қатар терең ойып жасалған сызықтар кездеседі. Жоғарыда аталған символдардың ең алғашқылары мезолит, тіпті палеолит кезеңінде, неолит кезеңінен әрі уақытта пайда болған деген пікірде отыр ғалымдар. Алайда бірқатар зерттеушілердің пікірінше, бұл шұңқыр тәріздес символдар жер бетінде жүздеген мың жыл бұрын пайда болған ең көне символдар болуы мүмкін деген болжам бар.

Осыдан шамамен 250-300 жыл бұрын Солтүстік Арал маңынан Мұғалжар тауына қоныс аударып, мекен еткен Кіші жүздің Шекті тайпасы Жақайым руынан шыққан Төлеу деген кісінің атымен Төлеубұлақ атанған.