Уархун қағандығы

Уархун қағандығы, Авар қағандығы – 6 – 8 ғасырларда Еуропада құрылған мемлекет. Бұл қағандық Еуропа тарихында Авар қағандығы деген атпен белгілі.

Оның авар емес уар екені 19 ғасырдың ортасына дейін белгісіз болып келді. Қағандық Аттила негізін қалаған бұрынғы батыс ғұндар ордасының жерінде болды. Ол негізінен қазіргі Венгрия мемлекетінің аумағы. Уархундардың бір бөлігі Батыс ғұн империясына кірсе, қалғандары ақ ғұндар (эфталиттер) құрамында болды. Батыс ғұн империясы ыдырағанда уархундар бөлініп шығып, Уархун қағандығын құрды. Ал ақ ғұндардың құрамындағы уархундардың үш тайпасы (забендер, тарниақ, котзагер) Арал маңында тұрды. Бұл аумақ кейіннен Түрік қағандығының құрамында болды. Уархундар тарихының шындығы француз ғалымы А.Тьерри (1797 – 1873) зерттеулеріне дейін белгісіз болып келді. Оның 1856 жылы Парижде жарық көрген “Аттила тарихы” атты 2 томдық кітабында алғаш рет уархундар тарихы да жан-жақты жазылған. Уархун қағандығының күшеюі 7 ғасырда Баян қағанның тұсында болды. Орданың күшеюіне Арал маңындағы уархун тайпаларының келіп қосылуы үлкен әсер етті. Сол кездегі уархундардың күшейгені соншалық, көптеген герман тайпалары қағандық құрамына кірді. Уархун қағандығы Византияны біраз уақыт салық төлеуге мәжбүр етті. Тьерри уар деген термин туралы көптеген зерттеулер жүргізді. Ғұндарда Уар деген адам аты болған, оның үстіне ғұн тілінде Дунай өзені Уар деп аталған. Дунайдың Қара теңізге құятын жерінде ертеден келе жатқан гректің әсем қаласы Одесса орналасты. Сол қала 7 ғасырда Уар болып аталды. Бұл Уархун қағандығының аса күшейген кезі болатын. Қазір ол қала Болгария жерінде славян тілінің нұсқасымен Варна болып аталады. Еуропада үш ғасыр өмір сүрген қағандық 798 жылы франк королі Ұлы Карл талқандаған соң біржола жойылды.