Уильям Генри Гаррисон

	Уильям Генри Гаррисон; William Henry Harrison
Лауазымы
4 наурыз 1841 — 4 сәуір 1841
Вице-президент	Джон Тайлер
Ізашары	Мартин Ван Бюрен
Ізбасары	Джон Тайлер
Өмірбаяны
Дүниеге келуі	9 ақпан 1773 ; Чарльз Сити округы, Виргиния штаты, АҚШ
Қайтыс болуы	4 сәуір 1841 (68 жас); Вашингтон, Колумбия федералды аймағы, АҚШ
Әкесі	Бесінші Бенджамин Гаррисон
Анасы	Элизабет Бассетт
Жұбайы	Анна Гаррисон
Қолтаңбасы
Уильям Генри Гаррисон Ортаққорда
	өңдеу

Уильям Генри Гаррисон (Харрисон; ағыл. William Henry Harrison, 9 ақпан 1773, Чарльз Сити округы, Вирджиния штаты — 4 сәуір 1841, Вашингтон, Колумбия федералды аймағы) — американдық қолбасшы, саясаткер және АҚШ-тың тоғызыншы Президенті (4 наурыз - 4 сәуір 1841 жыл).

Гаррисон қызметінде АҚШ президенттерінің ішінде аз уақыт қана отырып, ұлықтау рәсімі уақытында суық тиіп, ант қабылдаған соң, тура бір айдан соң қайтыс болады.

Жастық шағы мен әскери мансабы

Огайо штаты, Цинцинаттағы Гаррисон мүсіні

Гаррисон тәуелсіздік үшін күрес және Ұлыбритания бодандығына дейін туған соңғы президент болды. Гарисонның әкесі америка саясатына белсене араласқа Вирджиния плантаторы болды, 1776 жылы Тәуелсіздік Декларациясына қол қойды, ал 1781-1784 жылдары өз штатының губернаторы болды. Уильям Генридің өзі 1791 жылдан бастап әскерде қызмет етті, шекарада үндістермен соғысты және генерал Уэйннің адютанты қызметін атқарды.

1795 жылы Огайодағы соғысқа қатынасты. 1798 жылы қызметінен босады да, саясатпен айналысты. Индиананың (сол уақытта штат емес аймағы ғана бар еді 1800-1813) бірінші губернаторы болды. Осы орында Тумсе қолбасшының антиамерикалық әскери қимылына қарсылығын тудырған англо-американдардың орнығуын кеңейтумен және үндістерден жер сатып алумен айналысты. Гаррисон 1811 жылы өзі «Типпекан» немесе «қарт Типпекан» (ағылш. Old Tippecanoe) деп аталып кеткен Типпекан маңындағы шайқаста үндістерді талқандап, ұлттық батыр ретінде танылды. 1812 жылы ол мемлекеттің барлық күшімен Текумсе конфедерациясына қарсы басшылық жасап, Канада аймағында Темза деп аталатын қала маңындағы өзен бойында талқандады, Текумсе бұл шайқаста жеңіліс тапты. Индиан губернаторының үндістерді жеңуі ғана емес, мәңгілік жауласқан британдықтарды жеңуі оның одан әрі мерейін арттырды.

Соғыстан кейінгі саяси қызметі

Огайо қаласында кейін өкілдер палатасының мүшесі (1816-1819) және сенаторы (1824-1828) болды. Вига партиясының президенттігіне 1836 жылы үміткер болды, алайда Мартин Ван Бюреннен жеңіліс тапты. Бірақ келесі жолы, 1840 жылы оппозиция атынан үміткер болады да Штаттар қатты экономикалық дағдарыста болуына байланысты толық жеңіске жетті. Онымен бірге вице-президені болып Джон Тайлер сайланды; Олардың сайлау алды ұраны «Типпекано мен Тайлер тағы да»(ағылш. Tippecanoe and Tyler too)

Президенттігі

1841 жылы 68 жасында қызметке отырады және ол 1980 жылға Рональд Рейганның сайлануына дейін президенттікке сайланған ең кәрі адам болған еді. 4 наурыз күні ант қабылдау кезінде ауа-райы өте қатты суық және желді болған еді, бірақ президент өзінің отыз жыл бұрын Типпекано тұсындағыдай майырылмайтын мықты екендігін көрсеткісі келді; ол Америка тарихындағы ең ұзақ екі сағаттық ұлықтау сөзін жел өтінде бас киім мен пальтосыз сөйледі. Сол күні ол суықтап қалады, ем алды да өкпе қабынуы мен плевритті суығына ауысты. Оны емдеуге дәрігерлер апиын, кастор майы, жылан уын қолданды, және тіпті кәдімгі жыланды да жапсырған еді, алайда бұл президенттің жағдайын одан ары әлсіретті де, сандырақтаған жағдайға жеткізді. Уильям Генри 1841 жылы 4 сәуірде 12 сағат 30 минутта оң жақ өкпесінің қабынуы, асқынған сары ауру мен қанның асқынуынан қайтыс болды. Сандырақтағандағы оның соңғы сөзі: «Сэр, басқарудың шынайы қағидасын түсінуіңізді қалаймын. Мен олар жүзеге асуын қалаймын және одан басқа ештеңе өтінбеймін.» Гаррисон Американың басында басқа президенттерге қарағанда ең аз отырғаны болды: 32 күн, 12 сағат, 30 минут.

Ол қызметте отырып қайтыс болған бірінші президент болды. Кейін аңыздың туындауында Гаррисонның өлімі қарғыстың жемісі деп айтылады. Кейбіреулер «Текумсе қарғысына» жатқызады, Гаррисоннан бастап барлық саны нөлмен аяқталатын жылдары сайланған немесе қайта сайланған президенттер қайтыс болды немесе қызметте отырған уақыттарында өлтірілген болатын: Авраам Линкольн 1860 жылы сайланды, 1865 өлтірілді; Джеймс Гарфилд 1880 жылы сайланды, 1881 өлтірілді; Уильям Мак-Кинли 1900 қайта жылы сайланды, 1901 жылы өлтірілді; Уоррен Гардинг 1920 жылы сайланды, 1923 өлтірілді; Франклин Рузвельт 1940 жылы қайта сайланды , 1945 өлтірілді; Джон Кеннеди 1960 жылы сайланды, 1963 өлтірілді. Алғашқы рет бұл заңдылықты 1980 жылы сайланып, 1981 жылы қастандық бастан өткерген және 1989 жылы қызметін сәтті бітірген Рональд Рейган бұзған болатын.

Гаррисонның немересі Бенджамин 1889-1893 жылдар арасында АҚШ Президенті болды. Ант беру күнінде жауын жауып тұрғанында атасының трагедиялық қателігін қайталамауға шешім қабылдады және ұлықтау кезінде оның ізбасары Гровер Кривленд қолшатыр ұстап тұрды. Ұлықтау сөзі де ұзақ болғанымен, атасының сөзіндей болмады.

Сілтемелер

Гаррисон, Вильям // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) — СПб., 1890—1907.