Уикипедия

АҚШ президенті

АҚШ-тың атқарушы билігінің басшысы мемлекет басшысының және Әскер және теңіз флоты командирінің функцияларымен
 Бұл мақала АҚШ президентінің лауазымы туралы. Президенттер тізімі үшін АҚШ президенттерінің тізімі деген бетті қараңыз.

Америка Құрама Штаттарының президенті (ағылш. President of the United States of America, қысқартқанда АҚШ президенті) — АҚШ мемлекет және үкімет басшысы. Президент федералды үкіметтің атқарушы билігіне және жоғарғы бас қолбасшы ретінде АҚШ Қарулы күштеріне басшылық етеді.

Америка Құрама Штаттарының президенті
President of the United States

АҚШ президентінің мөрі

Лауазымды иеленуші
Джо Байден
20 қаңтар 2021 жылдан бері
Ресми резиденциясы

Ақ Үй, Вашингтон

Тағайындалды

Сайлаушылар алқасы

Өкілеттігінің мерзімі

4 жыл, 2 реттік өкілеттіктен аспайды

Лауазым пайда болды

1789 жыл[1]

Алғашқысы

Джордж Уошингтон[1]

Сайты

whitehouse.gov

Тұңғыш президент Джордж Уошингтонның 1789 жылғы сайлануынан бері[1] президент өкілеттігі және ықпалы аса өскен.[2] Президент лауазымы уақыт өте келе өзгермегенімен және билік ауысуының бейбіт қала бергенімен, президент XX ғасырдың басынан бастап Американың саяси өмірінде барған сайын маңызды рөл атқара келе береді. Бұл өзгеріс Франклин Рузвельт пен Джордж У. Буш президенттіктерінде аса байқалды.[3][4] Қазіргі заманда АҚШ президенті — әлемдегі ең ықпалды лауазымдардың бірі, дүние жүзіндегі жалғыз жоғарғы державаның басшысы.[5][6][7][8] Номинал жалпы ішкі өнімі бойынша ең ірі экономикасы бар елдің елбасы ретінде ішкі де, сыртқы да саясатында қатты те, жұмсақ күш те қолдана алады. XX ғасырдың біразында, әсіресе Қырғи-қабақ соғысы кезінде АҚШ президенті «азат әлемнің басшысы»[a] деп те аталды.

Конституцияның 2-бабы федералдық үкіметтің атқарушы билігін белгілейді және атқарушы билікті президентке жүктейді. Өкілеттікке федералдық заңдардың орындалуы және федералды атқарушы, дипломатиялық, реттеуші және сот билік қызметкерлерін тағайындау жауапкершілігі кіреді. Президентке елшілерді тағайындау және оларды қабылдау және шетелдік мемлекеттермен келісімдер жасау құқығын беретін конституциялық ережелерге және Конгресс қабылдаған кейінгі заңдарға сүйене отырып, қазіргі президенттік АҚШ сыртқы саясатын жүргізу үшін негізгі жауапкершілікке ие. Рөлге әлемдегі екінші ең үлкен ядролық арсеналды және әлемдегі ең қымбат армияны басқару жауапкершілігі де кіреді.

Президент сонымен қатар федералды заңнама мен ішкі саясатты құруда жетекші рөл атқарады. Конституция президентке федералды заңға қол, не вето қою құқығын береді. Қазіргі заманғы президенттер әдетте өздерінің саяси партияларының көшбасшылары ретінде қарастырылатындықтан, саясаттың негізі соңғы президенттік сайлаудың нәтижесіне айтарлықтай тәуелді және президенттер саяси тәртібін ілгерілету мақсатымен президентке тәуелді болатын Конгресс мүшелеріне қай заңға қалай дауыс беру керектігін айтып тұрады.[10] Соңғы онжылдықтарда президенттер ішкі саясатты қалыптастыру үшін жарлықтарды, агенттік ережелерін және сот тағайындауларын көбірек қолданатын болды.

Президент вице-президентпен бірге сайлаушылар алқасы арқылы жанама түрде төрт жылдық мерзімге сайланады. 1951 жылы ратификацияланған Жиырма екінші түзетуге сәйкес екі мерзімге президенттікке сайланған бірде-бір адам үшінші мерзімге сайлана алмайды. Сонымен қатар, тоғыз вице-президент президенттің қызметі кезінде қайтыс болуына немесе отставкасына байланысты президент болды.[b] Джо Байден — елдің 46- және қазіргі президенті, ол өкілеттігін 2021 жылғы 20 қаңтарда бастаған.[11] Жаңадан сайланған президент Дональд Трамп президенттігін 2025 жылғы 20 қаңтарда бастамақ.[12]

Үміткерлерге қойылған талаптар

өңдеу

АҚШ Конституциясына сәйкес туғанынан АҚШ азаматы болып келген,[c] 35 жастан асқан және Америка Құрама Штаттарында кемінде 14 жыл тұрған адам ғана Америка Құрама Штаттарының Президенті бола алады.

Бірінші мерзімге сайланған жасы ең үлкен президент сол күні 77 жасқа келген президент Джо Байден, ал екінші мерзімге қайта сайланған ең қарт президент 78 жастағы Дональд Трамп болмақ. Сайланғанында ең жас болған президент Джон Кеннеди болды, ол 43 жасында қызметке кірісті. Шындығында, ең жас президент Теодор Рузвельт еді, ол 42 жас, 10 айда болғанда қызметке кірісті, бірақ ол сайланбай қалған еді, өкілеттігін 1901 жылғы Уильям Мак-Кинли өлімінен кейін басталды.

1951 жылы қабылданған Конституцияға енгізілген 22-түзетуге сәйкес, бір адам АҚШ президенті болып екі реттен көп емес (қатарынан, не үзіліспен) сайлана алады. Сонымен қатар, егер адам сайланған президент өлімінен, не отставкасынан кейін билікке келсе (көбіне бұл вице-президент көретін жағдай) және 2 жыл, не одан да көп уақыт президент болса, онда бұл уақыт бір президенттік мерзім деп саналады да, адам кейіннен президент болып 1 реттен көп емес сайлана алады. Шындығында, президенттердің барлығы дерлік екі мерзім ғана билік еткен Джордж Уошингтонның үлгісімен бұрын осы жазылмаған ережені ұстанған. Алайда 1940 жылы Франклин Делано Рузвельт үшінші, ал 1944 жылы төртінші мерзімге сайланды (ол 1945 жылы қайтыс болды). Осыдан кейін Рузвельттің сіңірген еңбегін және оның қайта сайлануының ерекше жағдайларын (Екінші дүниежүзілік соғыс) кемітпей және болашақ диктатураға жол бермей, 1951 жылы ықтимал қайта сайлаулар санын заңнамалық тұрғыдан шектеу туралы шешім қабылданды.

Арасында үзіліс жасап екі мерзім қатарынан қызмет еткен жалғыз президент — Гровер Кливленд. 2025 жылғы 20 қаңтарда өкілеттігін бастамақ Дональд Трамп осындай жағдайға тап болған АҚШ тарихындағы екінші президент болмақ.

Қызметке келуі

өңдеу
Толық мақаласы: АҚШ президентінің ұлықталуы
 
АҚШ президенттері өкілеттігін инаугурациясы арқылы бастайды

Жаңадан сайланған Президент және Вице-Президент сайлаудан кейінгі келесі жылғы 20 қаңтарда түскі сағатта қызметке кіріседі; ұлықталу, не инаугурация делінетін салтанатты рәсім өтеді. 1933 жылы АҚШ Конституциясына жиырмасыншы түзету қабылданғанға дейін инаугурация күні 4 наурыз өтетін еді.

Инаугурация кезінде Президент келесідей ант береді:

Мен, [аты-жөні], Құрама Штаттары Президентінің міндетін адал өтеуге және қолыма келгенімше Құрама Штаттар Конституциясын сақтауға, жақтауға және қорғауға ант етемін. Енді Құдай маған көмек берсін.[d]

«Құдай көмектессін» деген сияқты сөзді соңында айту Конституцияда міндетті емес делінген, алайда ол дәстүр бойынша сонда да әр анттың соңында бар.

Айлығы

өңдеу

Президент қызметi үшiн белгiлi бiр мерзiмде тұрақты сыйақы алады, ол ол сайланған кезеңде өзгере алмайды. Сондай-ақ осы кезеңде ол Америка Құрама Штаттарынан немесе кез келген штаттан басқа табыс ала алмайды. Бірақ ол басқа көздерден (мысалы, кітап сатудан) ақша алуға құқылы.[13] Барак Обаманың президенттігі кезінде (2009–2017 жылдар аралығында) АҚШ президентінің жалақысы жылына 400 мың АҚШ долларын құраған. Дональд Трамптың президенттігі кезінде мемлекет басшысының жалақысы бұрынғы деңгейде сақталды ($400 000), бірақ Трамп жыл сайын осы соманың қайырымдылыққа беретінін айтты.[14]

Заң шығарушы билігі

өңдеу

Конституцияның 1-бабының 1-бөлімі барлық заң шығарушы өкілеттіктерді Конгресстің қолына береді, ал 1-баптың 6-бөлімінің 2-тармағы президентке (және барлық басқа атқарушы билік өкілдеріне) бір уақытта Конгресс мүшесі де болуына жол бермейді. Осыған қарамастан, қазіргі президенттік билік конституциялық ережелерге және уақыт өте келе тарихи оқиғаларға байланысты заңнамаға айтарлықтай билік етеді.

Заңнамаға вето беру, не қол қою

өңдеу
 
АҚШ президенті Линдон Бэйнс Джонсонның Азаматтық құқықтар туралы заңға қол қоюы, 2 шілде 1964. Бақылап жатқандар қатарында кіші Мартин Лютер Кинг те бар.

Президенттің ең маңызды заң шығарушы өкілеттігі өзінің Конгресс қабылдаған кез келген заң жобасына вето қою құқығы болып келеді. Конгресс президенттің ветосын жоққа шығара алатын болса да, ол екі палатаның үштен екісінің дауысын талап етеді, әдетте кең қолдау тапқан екі партиялық заңнаманы қоспағанда, оған қол жеткізу өте қиын. Конституцияны әзірлеушілер Конгресс өз билігін арттыруға және «көпшіліктің тираниясына» мүмкіндік беруге тырысып қалады деп қорқып, жанама түрде сайланған президентке вето жасау құқығын берді. Джордж Уошингтон вето заң жобасы конституцияға қайшы келетін жағдайларда ғана қолданылуы керек деп санағанымен, ол қазір президенттер заң жобасымен саяси келіспеушіліктер болған жағдайларда да қолданылады. Вето, не вето қою қаупі осылайша қазіргі президентті америкалық заң шығару процесінің орталық бөлігіне айналдырды.

Заңнаманың Конгресс арқылы қабылдануынан кейін Президенттің осы таңдауы бар:

  • Жексенбі күндерін қоспағанда он күн ішінде заңға қол қою, заң жобасы осылайша заңға айналады;
  • Жоғарыда көрсетілген мерзімде заңға вето қойып, оны шыққан Конгресс палатасына қайтарып, кез келген қарсылық білдіру. Конгресстің екі палатасы да үштен екі дауыспен ветодан бас тартуға дауыс бермесе, заң жобасы заңға айналмайды;
  • Жоғарыда көрсетілген мерзімде заңнамаға қатысты ешқандай әрекет жасамау — егер Конгресс сол уақытта осыны кейінге қалдырылмаса, заң жобасы президент қол қойғандай ғана заңға айналғандықтан, бұл жағдайда ол заңға айналмайды.

Ниетін білдіруі

өңдеу
 
Президент Барак Обаманың Конгресс алдында Ел ахуалы туралы үндеуін беруі, 2015 жыл

Америка тарихының көп бөлігінде президенттікке барған кандидаттар жаңа заңнама жасаймыз деген уәде беріп жатады. Конституция 2-бабы, 3-бөлімі, 2-тармағында президенттен Конгресске президент «қажет және орынды» деп санайтын шараларды ұсынуды талап етеді. Бұл әдетте президенттің алдағы жылға арналған заңнамалық ұсыныстарын сипаттайтын конституцияға негізделген Ел ахуалы туралы үндеуі және Конгресспен басқа да ресми және бейресми байланыстар арқылы жүзеге асырылады.

Президент Конгресске өзі қажет деп санайтын заңдарды қабылдауды ұсыну, сұрау немесе тіпті талап ету арқылы заң шығаруға қатыса алады. Оған қоса, президент депутаттарға ықпал ету арқылы заң шығару процесіне өзгеріс жасауға құқылы.[15] Президенттер бұл өкілеттікке ие, өйткені Конституция кімнің заң шығаруы мүмкін екендігі туралы үндемейді, бірақ президенттің бұл нәрсе жайлы өкілеттігі шектеулі, өйткені заңнаманы тек Конгресс мүшелері ғана шығара алады.[16]

Президент немесе атқарушы биліктің басқа лауазымды тұлғалары заң жобасын әзірлей алады, содан кейін сенаторлардан немесе өкілдерден осы жобаларды Конгресске енгізуді сұрай алады. Бұған қоса, президент бұл заңға вето қоямын деп қорқыту арқылы Конгрессте ұсынылған заңнаманы өзгертуге тырысуы мүмкін.[17]

Конгрессті шақырту және таратуы

өңдеу

Конгресс отырысы болмаған кезде туындаған ірі ішкі немесе халықаралық дағдарыс жағдайында үкіметке жылдам әрекет етуге мүмкіндік беру үшін президентке Конституцияның 2-бабының 3-бөлімі бойынша Конгресстің бір немесе екі палатасының кезектен тыс сессиясын шақыру құқығы берілген. Джон Адамс мұны алғаш рет 1797 жылы жасағаннан бері президент 27 рет конгрессті арнайы сессияға шақырды. Ең соңғысын Гарри Трумэн 1948 жылғы шілдеде жасап еді.

Атқарушы билігі

өңдеу
Президенттің Құрама Штаттардағы атқарушы биліктің жалғыз «қоймасы» болғанын айтсам жетер, оған сеніммен берілген өкілеттік пен мақсаттар шынымен де таң қалдырады екен.

Президент федералды үкіметтің атқарушы тармағының басшысы болып табылады және конституция бойынша «заңдардың адал орындалуына қамқорлық жасауға» міндетті.[18] Атқарушы билікте әскерилерді қосқанда төрт миллионнан астам қызметкер бар.[19]

Әкімшілік билігі

өңдеу

Президент адамдарды саяси лауазымдарға тағайындай алады. Қызметін бастаған президент 4 000 дейін адамды қызметкері қыла алады; бұл жердегі 1 200 үміткерліктің АҚШ Сенаты арқылы расталғаны жөн, бұлар қатарына АҚШ кабинетінің мүшелері де жатады.[20][21]

Президенттің атқарушы шенеуніктерді жұмыстан босату құқығы бұрыннан даулы саяси мәселе болып келеді. Жалпы, президент атқарушы билікті өз қалауы бойынша қызметінен босата алады. Дегенмен, Конгресс президенттің тәуелсіз реттеуші агенттіктердің комиссарлары мен кейбір төменгі лауазымды басшыларды жұмыстан босату құқығын заң бойынша шектей алады.

Өсіп келе жатқан федералды бюрократияны басқару үшін президенттер бірте-бірте өздерін АҚШ президентінің атқарушы кеңсесіне біріктірген көптеген қызметкерлер қабатымен қоршап алды. Атқарушы кеңседегі президент көмекшілерінің ішкі қабаты мен олардың көмекшілері Ақ Үй аппаратының басшысы басқарған Ақ Үйдің Кеңсесінде орналасқан.

Сыртқы саясаты

өңдеу
 
АҚШ президенті Джордж Г.У. Буштың КСРО президенті Михаил Горбачёвпен бірге қағазға қол қоюы, Ақ Үй, 1990 жыл

АҚШ Конституциясы президент «елшілерді қабылдауға» тиіс дейді. Бұл сөзді қазір АҚШ үкіметі президенттің сыртқы саясатта өте ықпалды болғаны жөн деп түсінеді. Конституция сондай-ақ президентке Америка Құрама Штаттарының елшілерін тағайындау және Америка Құрама Штаттары мен басқа елдер арасындағы келісімдерді ұсыну және негізінен келіссөздер жүргізу құқығын береді. Мұндай келісімдер АҚШ Сенатының кеңесі мен келісімін алғаннан кейін (үштен екі көпшілік дауысы арқылы) федералдық заңның күшіне ие болады.

Заманауи технологияның дамуынан бері АҚШ президенттері шетелдік өкілдер мен мемлекет басшыларымен Америка Құрама Штаттарында да, шетелде де кездесіп жүреді.

АҚШ президентінің сыртқы саясатын орындауға АҚШ мемлекеттік департаменті жауапты. Мемлекеттік департамент жиі Конгресс пен Президент бұйрық-қалауы арасында шешім жасап жатады.[22] Конституция Конгресске президент таңдаған елшілерді бекіту және соғыс жариялау шешімін мақұлдау құқығын береді. Президент, оған қоса, Сенаттың кеңесі мен келісімімен Мемлекеттік хатшы мен елшілерді тағайындайды. Хатшы сыртқы істер министрі сияқты қызмет етеді, өйткені олар сыртқы істердің негізгі жетекшісі ретінде жұмыс істейді.[23]

Жоғарғы бас қолбасшы

өңдеу
 
Жоғарғы Бас Қолбасшы ретінде АҚШ президенті АҚШ армиясына де басшылық етеді.

Атқарушы биліктердің ең маңыздыларының бірі — президенттің Америка Құрама Штаттарының Қарулы Күштерінің жоғарғы бас қолбасшысы ретіндегі рөлі. Соғыс жариялау құқығы Конгресске конституциялық түрде берілген, бірақ президент армияның бағыты мен тәртібі үшін түпкілікті жауапкершілікке ие. Конституция президентке бас қолбасшы ретінде беретін өкілеттіктің нақты дәрежесі тарих бойы көптеген пікірталастардың тақырыбы болды, Конгресс түрлі уақытта президентке кең өкілеттік берсе, басқа кезде бұл өкілеттікті шектемек болды.[24]

Қарулы Күштердің қазіргі жедел қолбасшылығы Қорғаныс министрлігіне берілген және әдетте қорғаныс министрі арқылы жүзеге асырылады.

АҚШ жерін, егемендігін қорғауға Жоғарғы бас қолбасшы ретінде АҚШ президенті және Қорғаныс пен Ішкі қауіпсіздік министрліктері жауапты. 2022 жылдан бастап Қорғаныс министрлігінің мақсаты Америка халқын қорғау, Американың гүлденуін кеңейту және демократиялық құндылықтарды қорғау үшін Америка Құрама Штаттары мен оның одақтастарына қарсы шабуылдарды болдырмау болып табылады. Департамент Қытайды Америка Құрама Штаттарына ең үлкен сыртқы қауіп деп таниды, Ресей, Солтүстік Корея, Иран және зорлық-зомбылық экстремистік ұйымдар басқа да негізгі сыртқы қауіптер деп танылады.[25]

Сот билігі

өңдеу
 
Джо Байден (ортада) мен оның АҚШ Жоғарғы сотына тағайындаған судьясы Кетанджи Браун Джексон (сол жақта), 2022 жыл

Президенттің федералдық судьяларды, соның ішінде Америка Құрама Штаттарының апелляциялық соттарының және Жоғарғы Сотының мүшелерін тағайындау құқығы бар. Дегенмен, бұл кандидатуралар Сенаттың растауын талап етеді. Сенаттың мақұлдауын қамтамасыз ету федералды сот жүйесін белгілі бір идеологиялық ұстанымға бағыттағысы келетін президенттер үшін үлкен кедергі болуы мүмкін. Президенттер сондай-ақ қамауға, түрмеге алынғандарды кешіре алады. Мәселен, президенттігінің тұңғыш айларында Джеральд Форд Ричард Никсонды кешірді. Президенттер Билл Клинтонның қызметтегі соңғы күнінде Патрисия Херстке кешірім жасағаны сияқты, қызметтен кетер алдында кешірімдер жасайды; бұл жиі даулы да болады.[26][27][28]

Кешірім алмақ адамның одан бас тартқаны да мүмкін; бұл жағдайда президенттің кешірімі орын алмайды.[29] 2021 жылы болған заңи іс шешімінше, кешірімді қабылдау тұтқындалғанды қылмыс үшін кінәлі қылмайды.[30] Конституция бойынша президенттің әр федералды құқықбұзушылықты, импичментті санамағанда, кешіруге қабілеті бар.[31]

Қосымша ақпарат

өңдеу
  1. ↑ ағылш. Leader of the free world. Термин кейде қазіргі заманда да ағылшын тілінде қолданылады.[9]
  2. ↑ Ізашарларының өлімі, не отставкасына байланысты президент болған тоғыз вице-президенттер осы: Джон Тайлер (1841); Миллард Филлмор (1850); Эндрю Джексон (1865); Честер Артур (1881); Теодор Рузвельт (1901); Калвин Кулидж (1923); Гарри Трумэн (1945); Линдон Бэйнс Джонсон (1963); және Джеральд Форд (1974).
  3. ↑ немесе Конституция қабылданған күні Америка Құрама Штаттарының азаматы болғандар; Уошингтоннан Джексонға дейінгі алғашқы 7 президент пен 9-президент Уильям Харрисон тәуелсіздік жарияланғанға дейін дүниеге келген кезде АҚШ азаматтығы болмаған; Сонымен қатар, 8-президент Мартин Ван Бюрен және 12-президент Закари Тейлор АҚШ-та, бірақ Конституция қабылданғануына дейін дүниеге келген.
  4. ↑ ағылш. I do solemnly swear that I will faithfully execute the Office of President of the United States, and will to the best of my ability, preserve, protect and defend the Constitution of the United States. So help me God.

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ a b c Historical development of the presidency of the United States of America  (ағыл.). Britannica. Тексерілді, 21 қараша 2024.
  2. ↑ Ford, Henry Jones (1908). "The Influence of State Politics in Expanding Federal Power". Proceedings of the American Political Science Association 5: 53–63. doi:10.2307/3038511. ISSN 1520-8605. JSTOR 3038511. 
  3. ↑ "How 9/11 Radically Expanded The Power of the U.S. Government" (in en). Time. 2021-09-11. https://time.com/6096903/september-11-legal-history/. Retrieved 2023-09-29. 
  4. ↑ Peterson, Erin Presidential Power Surges  (ағыл.). Тексерілді, 29 қыркүйек 2023.
  5. ↑ Von Drehle, David (2017-02-02). "Is Steve Bannon the Second Most Powerful Man in the World?". Time. https://time.com/4657665/steve-bannon-donald-trump/. 
  6. ↑ Who should be the world's most powerful person?, The Guardian (3 қаңтар 2008).
  7. ↑ Meacham, Jon Meacham: The History of Power. Newsweek (20 желтоқсан 2008). Тексерілді, 4 қыркүйек 2010.
  8. ↑ Zakaria, Fareed The Newsweek 50: Barack Obama. Newsweek (20 желтоқсан 2008). Тексерілді, 4 қыркүйек 2010.
  9. ↑ Knickmeyer, Ellen; Baldor, Lolita C. Leader of the free world has never been a role Trump has embraced. The world has gotten the message  (ағыл.). Associated Press (8 November 2024). Тексерілді, 21 қараша 2024.
  10. ↑ Pfiffner, J. P. (1988). "The President's Legislative Agenda". Annals of the American Academy of Political and Social Science 499: 22–35. doi:10.1177/0002716288499001002. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0002716288499001002. 
  11. ↑ Байден инаугурациясы: АҚШ-тың 46-президенті қызметіне кірісті  (қаз.). Азаттық радиосы (21 қаңтар 2021). Тексерілді, 21 қараша 2024.
  12. ↑ Д.Трамп ұлықтау рәсімін ұйымдастыратын топ құрды  (қаз.). 24.kz (10 қараша 2024). Тексерілді, 21 қараша 2024.
  13. ↑ Brisk book sales boost President Barack Obama’s income to $5.5M. Тексерілді, 27 ақпан 2011. Мұрағат көшірмесі 17 қазанның 2011 Wayback Machine мұрағатында
  14. ↑ Дональд Трамп 400 мың долларлық жалақыдан бас тартты  (қаз.). kaz.caravan.kz (12 қараша 2016). Тексерілді, 21 қараша 2024.
  15. ↑ Pfiffner, James Essays on Article II: Recommendations Clause. The Heritage Foundation. Тексерілді, 14 сәуір 2019.
  16. ↑ Our Government: The Legislative Branch. Ақ Үйдің ресми сайты. Тексерілді, 14 сәуір 2019.
  17. ↑ Heitshusen, Valerie Introduction to the Legislative Process in the U.S. Congress. Congressional Research Service (15 қараша 2018). Тексерілді, 14 сәуір 2019.
  18. ↑ Article II, Section 3, U.S. Constitution. Legal Information Institute (2012). Тексерілді, 7 тамыз 2012.
  19. ↑ Executive Branch. whitehouse.gov (2015). Тексерілді, 24 қаңтар 2020.
  20. ↑ Presidentially Appointed Positions. Washington, D.C.: Partnership for Public Service (14 сәуір 2021). Тексерілді, 7 наурыз 2023.
  21. ↑ Biden Political Appointee Tracker. Тексерілді 7 наурыздың 2023.
  22. ↑ Department of State  (ағыл.). credoreference.com.
  23. ↑ The Secretary of State  (ағыл.). АҚШ мемлекеттік департаментінің ресми сайты. Тексерілді, 15 қазан 2023.
  24. ↑ Ramsey, Michael; Vladeck, Stephen Common Interpretation: Commander in Chief Clause. National Constitution Center. Тексерілді, 23 мамыр 2017.
  25. ↑ Fact Sheet: 2022 National Defense Strategy (PDF) (Report) (in ағылшын тілі). АҚШ Қорғаныс министрлігінің ресми сайты. 2022-03-28. Мұрағат көшірмесі 28 наурыздың 2022 Wayback Machine мұрағатында
  26. ↑ Johnston, David. Bush Pardons Six in Iran Affair, Aborting a Weinberger Trial; Prosecutor Assails 'Cover-Up', The New York Times (24 желтоқсан 1992). Тексерілді 8 қарашаның 2009. «But not since President Gerald R. Ford granted clemency to former President Richard M. Nixon for possible crimes in Watergate has a Presidential pardon so pointedly raised the issue of whether the president was trying to shield officials for political purposes.».
  27. ↑ Johnston, David. Bush Pardons Six in Iran Affair, Aborting a Weinberger Trial; Prosecutor Assails 'Cover-Up', The New York Times (24 желтоқсан 1992). Тексерілді 8 қарашаның 2009. «The prosecutor charged that Mr. Weinberger's efforts to hide his notes may have 'forestalled impeachment proceedings against President Reagan' and formed part of a pattern of 'deception and obstruction'... In light of President Bush's own misconduct, we are gravely concerned about his decision to pardon others who lied to Congress and obstructed official investigations.».
  28. ↑ Eisler, Peter. Clinton-papers release blocked, USA Today (7 наурыз 2008). Тексерілді 8 қарашаның 2009. «Former president Clinton issued 140 pardons on his last day in office, including several to controversial figures, such as commodities trader Rich, then a fugitive on tax evasion charges. Rich's ex-wife, Denise, contributed $2,000 in 1999 to Hillary Clinton's Senate campaign; $5,000 to a related political action committee; and $450,000 to a fund set up to build the Clinton library.».
  29. ↑ United States v. Wilson: 32 U.S. 150 (1833). Justia.com. Тексерілді, 24 шілде 2017.
  30. ↑ Ex-soldier's acceptance of Trump pardon didn't constitute confession of guilt, court rules. Reuters (23 қыркүйек 2021).
  31. ↑ Frequently Asked Questions. Department of Justice – Office of the Pardon Attorney (8 қаңтар 2021). Мұрағат көшірмесі 28 қарашаның 2017 Wayback Machine мұрағатында
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=АҚШ_президенті&oldid=3404232» бетінен алынған