Дональд Трамп

Дональд Джон Трамп (ағылш. Donald John Trump; 14 маусым 1946 жыл, Нью-Йорк) — америкалық саясаткер, медиа тұлғасы, кәсіпкер, 2017 жылдан 2021 жылға дейін қызметте болған Америка Құрама Штаттарының 45-президенті. Республикалық партияның мүшесі болған ол 2024 жылы президент болып қайта сайланды. Оның инаугурациясы 2025 жылғы 20 қаңтарда орын алады.

Дональд Трамп ағылш. Donald Trump
Ресми портреті, 2017
Лауазымы
Ту АҚШ жаңа сайланған президенті Ту
20 қаңтар 2025
Вице-президент	Джей Ди Вэнс (сайланғаны)
Ізашары	Джо Байден
Ту АҚШ 45-Президенті Ту
20 қаңтар 2017 — 20 қаңтар 2021
Вице-президент	Майк Пенс
Ізашары	Барак Обама
Ізбасары	Джо Байден
Өмірбаяны
Партиясы	Республикалық (1987—1999; 2009—2011; 2012—) Реформа (1999—2001) Демократиялық (2001—2009) Партиясыз (2011—2012)
Білімі	Пенсильвания университеті
Діні	пресвитериандық
Дүниеге келуі	14 маусым 1946 (1946-06-14) (78 жас) Куинс, Нью-Йорк, Нью-Йорк штаты, Америка Құрама Штаттары
Әкесі	Фред Трамп
Анасы	Мэри Энн Маклауд
Жұбайы	Ивана Трамп (1977—1992) Марла Мейплз (1993—1999) Меланья Трамп (2005 бастап)
Балалары	кіші Дональд · Иванка · Эрик · Тиффани · Баррон
Сайты	Сайлауалды науқаны Президенттік кітапханасы Ақ Үй архивы
Қолтаңбасы
Марапаттары
Дональд Трамп Ортаққорда

Бастапқыда Трамп The Trump Organization атты ірі құрылыс компаниясының президенті және дүние жүзінің түрлі жерінде казино мен қонақ үйі бар Trump Entertainment Resorts компаниясының негізін қалаушысы ретінде белгілі болған. Трамп әдеттегіден тыс өмір сүру стилінің, ашық сөйлеу мәнерінің және өзі продюсері мен жүргізушісі болған «Кандидат» реалити-шоуындағы рөлінің көмегімен баршаға танымал тұлға болған. Ол және оның бизнесі 4000-нан астам сот ісін жүргізуде талапкер немесе жауапкер болды, оның ішінде алты бизнесті банкротқа ұшыратты.

Трамп 2016 жылғы президенттік сайлауда Республикалық партияның кандидаты ретінде Демократиялық партияның кандидаты Хиллари Клинтонға қарсы жеңіске жетті, алайда халық даусының көпшілігіне ие болмай қалды. Арнайы прокурордың тергеуі Ресейдің Трампты жақтап, сайлауға араласқанын анықтады. Сайлауалды науқаны кезінде Трамптың саяси ұстанымы популистік, протекционистік, изоляционистік және ұлтшыл деп сипатталды. Оның сайлануы мен саясаты біраз наразылық тудырды. Ол әскердегі немесе үкіметтегі тәжірибесі жоқ АҚШ тарихындағы жалғыз президент ретінде де белгілі болды. Трамп қастандық теорияларын алға тартты және сайлауалды науқандары мен президенттігі кезінде америкалық саясатта бұрын-соңды болмаған дәрежеде көптеген жалған және жаңылыстыратын тұжырымдар жасады. Оның көптеген пікірлері мен әрекеттері нәсілшіл және мизогиндік сипатта болды делінеді.

Президент ретінде Трамп мұсылман елдердің азаматтарына елге келуге тыйым салуды бұйырды, АҚШ–Мексика шекарасында әскер қорғайтын қабырға салмақ болды және байларға салынған салықты азайтты. Ол елдегі қоршаған ортаны қорғау саясатын әлсіретіп, 100-ден астам экологияны қорғау заңдарын және өзгертулерін кері қайтарды. Ол COVID-19 пандемиясына қарсы баяу әрекет етті де, денсаулық сақтау шенеуніктерінің көптеген ұсыныстарын елемеді, не оларға қайшы келді, тестілеу жұмыстарына кедергі келтіру үшін саяси қысымды қолданды және дәлелденбеген емдеу әдістері туралы жалған ақпарат таратты. Өкілеттігі кезінде Трамп, оған қоса, Қытаймен сауда соғысын бастады және АҚШ-ты Транс-Тынық мұхиты әріптестігі сауда келісімінен, жаһандық жылыну жөніндегі Париж келісімінен және Иранның ядролық келісімінен шығарды. Ол Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ынмен үш рет кездесті, бірақ ядролық қарусыздандыру мәселесінде ілгерілеушілікке қол жеткізе алмады.

Трамп — 2019 жылы Украинаға Джо Байденді тергеуге қысым жасағаннан кейін билікті асыра пайдаланғаны, Конгресс жұмысына кедергі келтіргені және 2021 жылы көтеріліске шақырғаны үшін екі рет импичмент жарияланған АҚШ-тың жалғыз президенті. Алайда, Сенат оны екі жағдайда да ақтады. Трамп 2020 жылғы президенттік сайлауда Байденге жеңілгеннен кейін сайлауда орын алған алаяқтық туралы жалған мәлімдеп, нәтижелерді өзгертуге әрекеттенді. 2021 жылғы 6 қаңтарда ол өз жақтастарын АҚШ Капитолийіне шеру жасасын деп шақырды, олардың көбі расында да ғимаратқа шабуыл жасап барды. Ғалымдар мен тарихшылар Трампты Америка тарихындағы ең нашар президенттердің бірі деп санайды.

Қызметінен кеткеннен бері Трамп Республикалық партияда үстемдік етуді жалғастыруда берді. 2024 жылғы мамырда Нью-Йорктегі қазылар алқасы Трампты 2016 жылғы сайлануына ықпал ету мақсатында Сторми Дэниелске қарым-қатынасы туралы ешкімге тіс жармауы үшін заңсыз ақша төлеймін деп бизнес жазбаларын бұрмалады деген айыппен байланысты 34 ауыр қылмыс бойынша айыпты деп тапты, бұл оны АҚШ-тың қылмыскер болған бірінші президенті қылды. Оған тағы үш юрисдикцияда құпия құжаттарды бұрыс пайдаланғаны және 2020 жылғы президенттік сайлаудың ресми нәтижесін өзгерту әрекеттеріне байланысты 54 басқа ауыр қылмыстар бойынша айып тағылды. Азаматтық процесте Трамп 2023 жылы жыныстық зорлық-зомбылық пен жала жабу, 2024 жылы жала жабу және 2024 жылы қаржылық алаяқтық жасау үшін жауапты деп танылды. 2024 жылғы шілдеде Трампқа қастандық жасалды. Ол тек жарақаттанды да, аман қалды. 2024 жылғы президенттік сайлауда ол ресми түрде жеңіске жетті де, 2025 жылғы қаңтарда АҚШ-тың жаңа президенті болмақ.

Өз өмірі

Жастық шағы

Студент болған кезіндегі Дональд Трамп, 1964 жыл

Дональд Джон Трамп 1946 жылғы 14 маусымда Куинс, Нью-Йоркта дүниеге келген. Ол — Фред Трамп пен Мэри Энн Маклаудтың төртінші баласы. Дональд үйінің үлкендері Мэрианн, кіші Фред пен Елизабетпен және інісі Робертпен бірге Куинста тәрбиеленді.

13 жасында ол Нью-Йорк әскери академиясы атты жеке мектеп-интернатына оқуға түсті. 1964 жылы ол Фордем университетіндегі оқуын бастады. Екі жылдан кейін ол Пенсильвания университетінің Уортон бизнес мектебіне ауысып, оны 1968 жылғы мамырда экономика ғылымының бакалавры дәрежесімен аяқтады. 2015 жылы Трамптың адвокаты Майкл Коэн Трамптың колледждеріне, орта мектебіне және колледж кеңесіне Трамптың академиялық бағаларын жария етсе, сотқа жүгінеміз деп қорқытқан.

Трамп жоғарғы білімін алып жатқанда Вьетнам соғысы жүрген еді. Сол жылдары Трамп әскерге төрт түрлі рет шақырылған болатын. 1966 жылы жасалған медициналық тексеріс арқылы Трамп әскери қызметке жарамды деп танылды. 1968 жылғы қазанда ол шартты медициналық кейінге қалдыру 1-Y тобына жатқызылды да, 1972 жылы экзостозға байланысты 4-F тобына ауыстырылып, біржола әскери қызметтен дисквалификацияланды.

Отбасы

1977 жылы Трамп чехиялық модель Ивана Зельничковаға үйленді. Олардың үш баласы болды: кіші Дональд (1977 туған), Иванка (1981 туған) және Эрик (1984 туған). Үйленіп қойған Трамп актриса Марла Мейплзбен бірге әдепсіз қарым-қатынасқа түсті де, Ивана мен Дональд 1990 жылы ажырасты. Трамп пен Мейплз 1993 жылы үйленіп, 1999 жылы ажырасты. Олардың бір Тиффани есімді қызы (1993 туған) бар, оны Мейплздің өзі Калифорнияда тәрбиелеген еді. 2005 жылы Трамп словениялық модель Меланья Кнауссқа үйленді. Олардың бір Баррон есімді ұлы (2006 туған) бар.

Діні

1970 жылдары Трамптың әке-шешесі Америка реформаланған шіркеуінің мүшелері болды. 2015 жылы шіркеу Дональдтың шіркеу істеріне белсене қатыспайтынын айтқан. 2020 жылы Трамп өзін «конфессиялық емес христиан» деді.

Денсаулығы

Трамп сөзінше, ол өмірінде алкоголь ішіп, темекі және есірткі шегіп көрмеген. Ол күніне тек 4–5 сағаттай ұйықтайды. Ол гольф ойнауды өзінің «жаттығуының бастысы» деп атады, бірақ оның әдетте гольф алаңында бір жерден басқа жерге барғанда жаяу жүрмейтіні белгілі. Ол адам денесін «энергия батареясы» ретінде көреді де, жаттығуды «энергияны босқа өткізу» дейді. 2015 жылы Трамптың сайлауалды кампаниясы Трамптың біраз жыл бойы қызмет еткен жеке дәрігері Гарольд Борнштейнның хатын жариялады, ол жерде Трамп сайланса, ол «АҚШ тарихындағы дені ең сау президент» болады деп жазылған. 2018 жылы Борнштейн хатта жазылғанды Трамптың өз ойынан шығарғанын және Трамптың үш агентінің 2017 жылы Трамп денсаулығы жайлы деректердің жойып кеткенін айтқан.

Байлығы

Трамп (оң жақтың шетінде) пен әйелі Ивананың және АҚШ президенті Рональд Рейган мен әйелі Нэнси Рейганның король Фаһд әл Сауд жасаған кешіне келуі, 1985 жыл

1982 жылы Трамп өз отбасының 200 миллион долларға бағаланған таза құнының үлесіне (2023 жылы 631 миллион долларға баламалы) ие болғаны үшін Forbesтің ең бай адамдардың алғашқы тізіміне кірді. 1980 жылдардағы ақша жоғалтуы оны 1990 және 1995 жылдар аралығындағы тізімнен алып тастады. 2015 жылғы шілдеде АҚШ федералдық сайлау комиссиясына (ФСК) міндетті есебін тапсырғаннан кейін Трамп шамамен $10 миллиард таза құнының бар екенін айтты. ФСК жариялаған жазбалар Трамптың активтерде кемінде 1.4 миллиард долларының және 265 миллион долларлы міндеттеменің бар болғанын көрсетті.

Forbes оның таза байлығы 2015 және 2018 жылдар аралығында 1.4 миллиард долларға төмендегенін бағалады. 2024 жылғы миллиардерлер рейтингінде Трамптың байлығы 2.3 миллиард долларға бағаланған (әлемде 1438-орында).

Трамп өзінің мансабын әкесінен «миллион долларлық шағын несие алып» бастағанын және оны бірнеше пайыз қоса қайтарғанын жиі айтқан. Ол сегіз жасында миллионер болды, әкесінен кемінде 60 миллион доллар қарыз алды, бұл қарызды кейін өтей алмағанына қарамастан кейін әкесінің компаниясынан тағы 413 миллион доллар (2018 жылғы инфляцияға қарай түзетілген) алған. 2018 жылы оның отбасымен бірге салықтық алаяқтық жасағаны хабарланып, Нью-Йорк штатының салық және қаржы департаменті тергеу бастады.

Бизнестегі мансабы

Жылжымайтын мүлкі

Манхэттендегі Trump Tower (Трамп мұнарасы)

1968 жылдан бастап Трамп әкесінің Trump Management атты жылжымайтын мүлік компаниясында жұмыс істеген еді. Бұл компания Нью-Йорк қаласының сыртқы аудандарында сегрегацияланған орта таптың жалға берілетін тұрғын үйіне ие болған еді. 1971 жылы ол компанияның президенті болды және оған басшылық ететін қолшатыр брендіне The Trump Organization компаниясын айналдырды. 1991 және 2009 жылдар аралығында Трамп өзінің алты бизнесінде банкроттық жариялады, соның ішінде Манхэттендегі Плаза қонақ үйі, Атлантик Сити, Нью-Джерсидегі казинолары және Trump Hotels & Casino Resorts компаниясы болды.

1978 жылы Трамп өз отбасының Манхэттендегі алғашқы кәсіпорнын бастауымен Нью-Йорк орталық возкалына іргелес, қаңырап қалған Commodore қонақ үйін жөндеумен жұртшылықтың назарын аударды. Қаржыландыруға жауапты болғандар арасында әкесі ұйымдастырған 400 миллион долларлық қалалық мүлік салығы және Hyatt компаниясының әкесімен бірге 70 миллион долларлық банктік құрылыс несиесіне кепілдігі болды. Қонақ үй 1980 жылы Grand Hyatt қонақ үйі ретінде қайта ашылды, және сол жылы Трамп Манхэттеннің орталығындағы аралас нысандағы Трамп мұнарасын салу құқығын алды. Ғимаратта The Trump Organizaton штаб-пәтері және Трамптың сайлауалды кеңсесі орналасқан. 2019 жылға дейін бұл ғимарат, оған қоса, Трамптың негізгі резиденциясы болды.

1988 жылы Трамп Plaza қонақ үйін он алты банктен тұратын консорциумнан несиеге сатып алды. Қонақ үй 1992 жылы банкроттықтан қорғау алу өтінішін жасады. Бір айдан кейін қайта ұйымдастыру жоспары бекітілді де, банктер бұл мүлікті өз бақылауына алды.

Атлантик Сити казинолары

Трамп Тәж Махалы ойын-сауық орталығы, Атлантик Сити

1984 жылы Трамп Trump Plaza Hotel and Casino атты қонақ үй мен казиноны ашты, ол үшін ол Holiday Corporation компаниясынан қаржыландыру мен басқару көмегін алды. Бұл бизнес жолы тиімсіз болып шықты да, Трамп 1986 жылғы мамырда Holiday корпорациясына 70 миллион доллар төлеп, бизнесті өз бақылауына алды. 1985 жылы Трамп ашылмаған Atlantic City Hilton Hotel қонақ үйін сатып алып, оны Трамп сарайы (Trump Castle) деп атады. Екі казино да 1992 жылы банкроттықтан қорғауға өтініш берді.

Трамп 1988 жылы Атлантик Ситидегі үшінші кәсіпорын болған Трамп Тәж Махалын сатып алды. Ол $675 миллион ақшамен қаржыландырылды және 1990 жылғы сәуірде $1.1 миллиардқа ашылды. Трамп 1991 жылы банкроттықтан қорғауға өтініш берді. Қайта құрылымдау туралы келісімнің ережелеріне сәйкес, Трамп өзінің бастапқы үлесінің жартысынан бас тартты және болашақ жұмысының сәттілігіне жеке кепілдік берді. 900 миллион долларлық жеке қарызын азайту үшін ол Trump Shuttle әуе компаниясын, мегаяхтасын және басқа да бизнестерін сатты.

1995 жылы Трамп Trump Hotels & Casino Resorts (THCR) негізін қалады. Бұл компания бірден Trump Plaza-ның иесі болды. 1996 жылы THCR Тәж Махал ойын-сауық орталығын және Трамп сарайын сатып алды да, 2004 және 2009 жылдары банкроттық жариялады, нәтижесінде Трамп бұл бизнестің тек 10 пайызын ғана иеленіп кетті. Ол бұл бизнестің төрағасы ретінде 2009 жылға дейін болды.

Клубтары

1985 жылы Трамп Палм-Бич, Флоридада болған Мар-а-Лаго үйін сатып алды. 1995 жылы ол бұл үйді жеке клубқа айналдырды, бірақ үйдің бір бөлігі Трамптың жеке резиденциясы болып қала берді. Трамп 2019 жылы клубты өзінің басты резиденциясы қылды да, 2021 жылы сол қаланың ресми тұрғыны болды. The Trump Organization 1999 жылы гольф алаңдарын салуды, олардан сауда жасауды бастады. Дәл қазір ол 14 гольф алаңын иеленеді.

Трамп брендін лицензиялауы

Трамп есімі тұтынушылық өнімдер мен қызметтерге, соның ішінде азық-түлік өнімдеріне, киім-кешектерге, оқу курстарына және үй жиһаздарына лицензияланған. The Washington Post мәліметі бойынша, Трамптың атымен байланысты 50-ден астам лицензиялау немесе басқару келісімдері бар және олар оның компаниялары үшін кемінде 59 миллион доллар табыс әкелген. 2018 жылға қарай Трамп атын лицензиялауды жалғастырған тек екі тұтыну тауарлар компаниясы қалған еді.

Өзге де ісі

Голливуд Даңқ аллеясындағы Трамп жұлдызы

1983 жылғы қыркүйекте Трамп Америка Құрама Штаттарының футбол лигасындағы Нью-Джерси генералдарын сатып алды. 1985 жылғы маусымнан кейін Трамптың салақтығынан лига ыдырап қалды.

Трамптың Plaza қонақ үйінде бірнеше бокс ойны орын алды. 1989 және 1990 жылдары Трамп өз құрметіне Tour de Trump (Тур де Трамп) велосипед спорты жарысын атады. Бұл атау Тур де Франстан (Tour de France) көшірілген.

1988 жылы Трамп Eastern Air Lines Shuttle әуе компаниясын сатып алды, осы үшін 22 банк синдикатынан несие түрінде 380 миллион долларға (2023 жылы 979 миллион долларға баламалы) қаржы алды. Ол әуе компаниясының атын Trump Shuttle деп өзгертіп, оны 1992 жылға дейін басқарды. Трамп 1991 жылы несиелері бойынша дефолтқа ұшырап, меншік құқығы банктерге өтті.

1996 жылдан 2015 жылға дейін Трамп Ғалам аруы байқауларының барлығына, не бір бөлігіне, соның ішінде АҚШ аруы және АҚШ жас аруы болды. CBS-пен күн кестесі бойынша келіспеушіліктерге байланысты ол 2002 жылы екі байқауды NBC-ге көшірді. 2007 жылы Трамп Ғалам аруы продюсері ретіндегі жұмысы үшін Голливуд Даңқ аллеясындағы жұлдызына қол жеткізді. NBC және Univision 2015 жылғы маусымда байқаудан бас тартты.

Трамп университеті

2004 жылы Трамп Trump University негізін қалаушыларының бірі болды. Бұл компания жылжымайтын мүлік саудасы жайлы оқытумен айналысатын $35,000 дейін тұратын семинар жасайтын. Компанияның жоғарғы оқу орны болмағандығынан Нью-Йорк штатының әкімшілігі компания атындағы "университет" сөзінің қолданысын заңсыз көрді де, атауы 2010 жылы Trump Entrepreneur Initiative (Трамп кәсіпкерлер бастамасы) деп ауыстырылды.

2013 жылы Нью-Йорк штаты компания жалған мәлімдеме жасап, тұтынушыларды алдап кетті деп Трамп университетіне қарсы $40 миллион іс бастады. Сонымен қатар, федералды сотқа Трамп пен оның компанияларына қарсы екі топтық іс қозғалды. Бұрынғы қызметкерлер Трамп университетінің студенттерге алдап жүргенін белгілі қылды. 2016 жылғы президенттік сайлауда жеңіске жеткеннен кейін көп ұзамай Трамп үш істі шешу үшін барлығы 25 миллион доллар төлеуге келісті.

Қоры

The Donald J. Trump Foundation (Дональд Дж. Трамп қоры) 1988 жылы құрылған жеке мекеме болды. 1987 жылдан 2006 жылға дейін Трамп осы қорға 2006 жылдың аяғына дейін жұмсалған 5.4 миллион доллар берді. 2007–2008 жылдары жалпы сомасы 65,000 долларды аударғаннан кейін қорды донорлар қаржыландыратын болды, соның ішінде $5 миллион берген Винс Макмэн де болған. Қор денсаулық және спортпен байланысты қайырымдылық ұйымдарына, консервативті топтарға және Трамптың мүлкінде іс-шаралар өткізетін қайырымдылық ұйымдарына көмек берді.

2016 жылы The Washington Post газеті қайырымдылық ұйымының бірнеше заңдық және этикалық бұзушылықтарды, соның ішінде салық төлеуден жалтару сияқты әрекеттерді жасағанын мүмкін көрді. Сондай-ақ 2016 жылы Нью-Йорк Бас Прокуроры қордың жыл сайынғы сыртқы аудиттерді төлемей тұра қайырымдылық сұрағанын штат заңына қарсы деп көрді де, Нью-Йорктегі қаражат жинау қызметінің дереу тоқтатылғанын бұйырды. Трамптың командасы 2016 жылғы желтоқсанда қор таратылатынын хабарлады.

2018 жылғы маусымда Нью-Йорк бас прокуратурасы қор мен Трамптың кәмелетке толған балаларына қарсы азаматтық іс қозғап, 2.8 миллион долларды өтегенін және қосымша айыппұлдар төлегенін талап етті. 2018 жылғы желтоқсанда қор өз жұмысын тоқтатты және өз активтерін басқа қайырымдылық ұйымдарына берді. 2019 жылғы қарашада Нью-Йорк штатының судьясы Трампқа қор қаражатын теріс пайдаланғаны үшін, ішінара оның президенттік науқанын қаржыландыруы үшін қайырымдылық топтарына 2 миллион доллар төлеуге міндеттеді.

Медиадағы мансабы

Нью-Йорк Метс бейсбол ойнындағы Дональд Трамп, 2009 жыл

Кітаптары

Гострайтерлердің еңбегін пайдалана отырып, Трамп өз атынан 19 кітап шығарды. Оның «Мәміле өнері» (1987) атты алғашқы кітабы New York Times-тың ең көп сатылатын кітаптарының бірі болды. Трамп бірлескен автор ретінде есептелсе де, бүкіл кітапты Тони Шварц жазған. The New Yorker басылымының жазуынша, кітап көмегімен Трамп көпшілік көзінде «табысты магнаттың мысалы» ретінде белгілі болды.

Фильм және телевизия

Трамп 1985 жылдан 2001 жылға дейін көптеген фильмдер мен телешоуларда эпизодтық рөлдер сомдады, солардың біразы камео болды да, Трамптың танымалдығын одан әрі көтерді.

2004 жылдан 2015 жылға дейін Трамп «Кандидат» (The Apprentice) және «Атақты кандидат» (The Celebrity Apprentice) реалити-шоуларының бірлескен продюсері және жүргізушісі болды. Трамп бұл шоуда аса бай және табысты бас директор ретінде өзінің ойдан шығарылған кейіпкерін ойнады. «Сіз жұмыстан босатылдыңыз» деген қанатты сөзі Трамптың бұл кейіпкерімен аса қатты ассоциацияланады. Осы шоу көмегімен ол $400 миллион ақша жинады, алайда оның көбін табыссыз бизнестерге инвестициялады.

Саяси мансабы

Трамп пен президент Билл Клинтон, 2000 жылғы маусым

Трамп 1987 жылы республикашыл болып тіркелсе, 1999 жылы Реформа партиясының мүшесі, 2001 жылы демократ, 2009 жылы республикашыл, 2011 жылы партиясыз және 2012 жылы республикашыл болды.

1987 жылы Трамп үш ірі газетте бүкіл бетті алған жарнама жариялады да, ол жерде сыртқы саясат және федералды бюджет жайлы өз ойларын жазды. 1988 жылы ол Джордж Г.У. Буштың сайлаудағы серіктесі болуға өтінді. Алайда оның ұсынысы қабылданбай қалды да, Буш бұл ойды «оғаш және ойға қонымсыз» деді.

Сайлауалды кампаниялары (2000–2016)

Трамптың Консервативтік саяси әрекет конференциясында сөз сөйлегені, 2011 жыл

2000 жылы Калифорния мен Мичигандағы праймериздерде Трамп АҚШ президенттігіне Реформа партиясының атынан үміткер болды, бірақ 2000 жылғы ақпанда жарыстан бас тартты. 1999 жылғы шілдеде жасалған сауалнама Трампты республикашыл кандидат Джордж Буш пен Демократиялық кандидат Аль Гормен салыстырды да, Трампты жалпы халықтың жеті пайызы қолдағанын белгілі қылды.

2011 жылы Трамп 2012 АҚШ президент сайлауында Барак Обамаға қарсы өз үміткерлігін жариялағанын мүмкін көрді, Консервативтік саяси әрекет конференциясында тұңғыш сөз сөйледі және 2011 жылғы ақпанда праймериздерге аттанды. 2011 жылғы мамырда ол сайлануға бармайтынын айтты. Трамптың президенттікке үміткерлігін көпшілік шын деп те қалмады.

2016 жылғы үміткерлігі

Атақ-даңқы мен арандатушылық мәлімдемелері арқасында Трамп бұқаралық ақпарат құралдарында бұрын-соңды болмаған көлемде тегін көрсетіле берді де, оның Республикалық праймериздегі жеңісін ықтималдырақ болды. Оның сайлауалды үгіт мәлімдемелері жиі бұлыңғыр және жанжалды болды, жалған тұжырымдары рекордтық сандарға жетіп жататын. Los Angeles Times газеті: «Заманауи саясатта президенттікке деген негізгі кандидат ешқашан да Трамп сияқты жиі жалған сөз айтып көрген емес» деп жазды.

Трамп өзінің кандидатурасын 2015 жылғы маусымда жариялады. Оның үміткерлігіне саяси сарапшылар бастапқыда мән бермеді, бірақ ол тез арада халық ойы сауалнамаларының жоғарғы сатысына көтеріліп кетті. 2016 жылғы наурызда ол ең танымал үміткерлердің бірі болды да, мамырда Республикалық партияның басты болжамды кандидаты болып жарияланды.

Трамптың үгітпен айналысуы, Аризона, 2016 жылғы наурыз

Сайлауалды үгіт барысында халық ойы сауалнамаларында демократтардың басты үміткері Хиллари Клинтон жеңіп жүрген, алайда шілденің басына қарай Трамп одан кішкене ғана басымдықпен озып кетті. Сол айдың ортасына қарай ол сайлаудағы өзінің серіктесі ретінде Индиананың губернаторы Майк Пенсты таңдады да, екеуі 2016 жылғы Республикалық партия съезінде партияның ресми үміткерлері болып таңдалды.

Трамп пен Клинтон 2016 жылғы қыркүйекте және қазанда ресми пікірталасқа қатысты. Трамп «сайлау нәтижесін мойындай ма, жоқ па» дегенге жауап беруден екі түрлі кезде бас тартты.

Сайлауалды үгіті, саяси ұстанымы

Трамптың саяси ұстанымы және сайлауалды риторикасы оңшыл популистік деп сипатталған. Politico оларды «эклектикалық, импровизацияланған және жиі қайшылықты» деп сипаттады, Америкалық Кәсіпкерлік институтының денсаулық сақтау саясаты бойынша сарапшысы оның саяси ұстанымдары «көпшілік назарына түсетін кез келген нәрсенің кездейсоқ ассортименті» деді. NBC News оның сайлауалды үгіті кезінде «23 негізгі мәселе бойынша 141 пікір қайшылығын» санай алды. Оның сайлауалды платформасы АҚШ-Қытай қарым-қатынастарын және НАФТА сияқты еркін сауда келісімдерін қайта қарастыруды, иммиграциялық заңдарды қатаң сақтауды және АҚШ-Мексика шекарасында жаңа қабырға салуды атап өтті. Басқа ұстанымдарға жаһандық жылынуға қарсы ережелеріне қарсылық білдіре отыра, энергетикалық тәуелсіздікке ұмтылу, ардагерлерге арналған қызметтерді жаңғырту, әскери шығындарды ұлғайту және мұсылмандар көп елдерден келген иммигранттарға тыйым салу жатқызылады. Альтернативті оңшылдар қозғалысы көпмәдениеттілік пен иммиграцияға қарсы тұруына байланысты біріктіріп, Трамптың кандидатурасын қолдады.

Қаржысы жайлы ақпараттың жария болуы

Трамптың федералды сайлау комиссиясы жария болғанын талап ететін есептерінде 1.4 миллиард доллардан асатын активтер мен кемінде 315 миллион долларлы өтелмеген қарыздары көрсетілген. Трамп 1976 жылдан бері әрбір ірі кандидаттың тәжірибесіне және 2014 және 2015 жылдары ол сайлауға түссе, мұны істеуге уәде бергеніне қарамастан, өзінің салық декларациясын жарияламады.

2016 жылғы қазанда белгісіз біреу Трамптың 1995 жылғы мемлекеттік құжаттарының бір бөлігін The New York Times тілшісіне берді. Олар Трамптың сол жылы 916 миллион доллар жоғалтқанын жариялағанын көрсетеді, бұл оған 18 жылға дейін салықтан жалтаруға мүмкіндігін бере алады.

Президент болып сайлануы

2016 АҚШ президент сайлауының нәтижелері. Трамп 304–227 дауыс ерекшелігі көмегімен жеңді.

2017 жылғы Әйелдер Маршы, Вашингтон

2016 жылғы 8 қарашада Трамп 306 таңдаушы даусын алды да, Клинтон 232-ге қол жеткізді. Дегенмен екі жақтан да болған таңдаушылар даусының өзгеруінен кейін ресми сан 304–227 болды. Трамп халық даусының көпшілігіне ие болмай тұра президент болып сайланған АҚШ тарихындағы бесінші адам болды. Ол Клинтоннан 2.9 миллион аз дауыс жинаған еді. Ол, оған қоса, — бұрынғы саяси, не әскери тәжірибесі жоқ болған бірінші АҚШ президенті. Трамптың жеңісі саяси апсетке алып келді. Осыған әкелген басты себептердің бірі — халық ойы сауалнамаларының үнемі Клинтонның жеңетінін және ауытқымалы штаттардағы алда келгенін көрсетіп жүруі.

Трамп 30 түрлі штатта, соның ішінде 1990 жылдардан бері демократтар жеңіп жүрген Мичиган, Пенсильвания мен Висконсинде жеңіске жетті. Клинтон 20 түрлі штатта және Вашингтон округінде жеңіп өтті. Трамп сайлануымен бірге бөлінбеген Республикашыл үкіметтің қайта оралуы да орын алды — АҚШ Конгрессінің екі палатасында да республикашылар мандаттың көпшілігіне қол жеткізді.

Трамп жеңіске жеткен күні АҚШ-тың ірі қалаларында наразылық шаралары орын алды. Трамп инаугурациясының күнінде шамамен 2.6 миллион адам жиналып түрлі қалаларда Әйелдер маршына қатысты.

Бірінші президенттігі (2017–2021)

Трамптың инаугурациясы кезінде ант беруі

Бастапқы әрекеттері

2017 жылғы 20 қаңтарда Трамптың инаугурациясы орын алды. Қызметтегі тұңғыш аптасында ол алты түрлі өкімге қол қойды: қолжетімді күтім туралы заңның (Obamacare) күшін жоюы бойынша уақытша процедуралары басталды, ел Транс-Тынық мұхиты әріптестігі келіссөздерінен шықты, Keystone XL және Dakota Access Pipeline құрылыс жобалары ілгерілетілді, шекара қауіпсіздігі нығайтылды және АҚШ-тың Мексикамен шекарасында қабырға салуды жоспарлау және жобалау процесі басталды.

Трамптың қызы Иванка оның көмекшісі және күйеу баласы Джаред Кушнер аға кеңесшісі болып тағайындалды.

Мүдделер қайшылығы

Инаугурация алдында Трамп өз бизнесін ұлдары Эрик пен кіші Дональд және бизнес серіктесі басқаратын сенімгерлікке көшірді. Президент болғанын қолданып тұра жаңа шетелдік келісімдерден бас тартатынын айтқанына қарамастан The Trump Organization Біріккен Араб Әмірліктері, Шотландия және Доминикан Республикасындағы операцияларын кеңейтуді жалғастырды. Трамп өз бизнесінен пайда табуды және оның әкімшілігінің саясаты оның бизнесіне қалай әсер еткенін білуді жалғастыра берді.

Трамп The Trump Organization ғимаратына президенттігінің 428 күнінде барды, бұл президенттігінің әр 3.4 күніне бір рет барғандайға тең.

Ішкі саясаты

Экономика

Трамп 2009 жылы басталып, 2020 жылғы ақпанда COVID-19 пандемиясының рецессиясымен аяқталған Америка тарихындағы ең ұзақ экономикалық экспансияның биігінде қызметке кірісті.

2017 жылғы желтоқсанда Трамп Салықтарды азайту және жұмыс орындары туралы заңға (ағылш. Tax Cuts and Jobs Act) қол қойды да, осылайша кәсіпкерлер мен бизнестерге қойылатын салық ставкаларын төмендетті.

Сегіз жыл ішінде мемлекеттік қарызды жойып тастаймын деген уәде бергеніне қарамастан, Трамп мемлекеттік шығындарды едәуір арттырды және 2017 жылы салықты азайтуды мақұлдады. Нәтижесінде федералдық бюджет тапшылығы 50 дерлік пайызға өсіп, 2019 жылы 1 триллион долларға жуықталды. Трамп, сонымен қатар, өзінің сайлауалды үгіті кезінде жасаймын деген 1 триллион долларлық инфрақұрылымдық шығындар жоспарын орындай алмады.

Трамп — қызметтен кеткендегі елдің жұмыс күші азайған жалғыз заманауи АҚШ президенті. Трамп президенттігі аяқталғанда елдің жұмыс күші 3 миллион адамға азайды.

Жаһандық жылыну, қоршаған орта және энергетика

Трамп жаһандық жылыну туралы ғылыми консенсусты жоққа шығарады. Ол жаңартылатын энергия көздерін зерттеуге арналған бюджетті 40 пайызға қысқартты және климаттың өзгеруін тежеуге бағытталған Обама дәуіріндегі саясатты өзгертіп жіберді. Ол Париж келісімінен шығып, АҚШ-ты оны ратификацияламаған жалғыз мемлекет етті.

Трамп қазбалы отынның өндірісі мен экспортын арттыруды мақсат етті. Трамп тұсында табиғи газ кеңейді, бірақ көмір азаюы жалғасты. Трамп 100-ден астам қоршаған ортаны қорғау федералды ережелерін, соның ішінде жылыжай газдар шығарындыларын, ауа мен судың ластануын және улы зат пайдаланысын тежейтіндерін кері қайтарды. Ол федералды инфрақұрылым жобалары үшін жануарлар және қоршаған орта қорғау стандарттарын әлсіретіп, бұрғылау мен ресурстарды өндіруге арналған рұқсат етілген аумақтарды кеңейтті, мысалы, Трамп тұсында Ұлттық Арктикалық қорық жерінде бұрғылау заңды болды.

Дерегуляция

Дональд Трамп, 23 маусым 2020

2017 жылы Трамп 13771 Атқарушы жарлығына қол қойды, ол бойынша әр жаңа ережені қабылдаған кезде федералды агенттіктер қолданыстағы екі ережені (ол жою сынбағаларына келмесе де) анықтап, жояды. Ол денсаулыққа, еңбекке, қоршаған ортаға және басқа да салаларға қатысты көптеген федералды ережелерді, соның ішінде ауыр психикалық ауруы бар адамдарға қару сатып алуды жеңілдететін заң жобасын жойды. Қызметтегі алғашқы алты апта ішінде ол тоқсан федералды ережелерді кешіктірді, тоқтатты немесе өзгертті, көбінесе «реттелетін индустриялардан келген ұсыныстар себебінен». Саясаттың адалдығы институты Трамп ұсыныстарының 78 пайызына соттар тосқауыл қойғанын немесе сот процесінде басымдық бермегенін анықтады.

Денсаулық сақтау

Өзінің сайлауалды үгіті кезінде Трамп Obamacare делінетін Қолжетімді денсаулық сақтау туралы заңның күшінің жойылатынына уәде берді. Қызметінде ол түрлі бұйрық көмегімен Заңның орындалуын шектеді. 2018 жылғы маусымда Трамп әкімшілігі жеке мандатқа байланысты қаржылық жазаларды жою Заңды конституциялық емес деп тану мақсатымен Республикашылдар басқаратын 18 штатқа қосылып, Жоғарғы Сотқа жүгінді. Олардың өтініші 23 миллион америкалық үшін медициналық сақтандыруды алып тастар еді, бірақ сәтсіз болды. 2016 жылғы үгіт кезінде Трамп Medicare және басқа да әлеуметтік желілік бағдарламалар қаржыландыруды қорғауға уәде берді, бірақ 2020 жылғы қаңтарда ол оларға шектеу жасауды қарастыруға дайын екенін айтты.

Опиоид індетіне жауап ретінде Трамп 2018 жылы есірткі тәуелділігіне қарсы әрекетті қаржыландыруды ұлғайту туралы заңға қол қойды, бірақ нақты стратегия жасай алмағаны үшін кеңінен сынға ұшырады. АҚШ-та опиоидтың артық дозалануынан өлім 2018 жылы аздап төмендеді, бірақ 2019 жылы 50,052 рекордтық көрсеткішіне жетті.

Әлеуметтік мәселелер

Трамп аборт жасататын немесе аборт жасатуға жолдама беретін ұйымдарға федералдық қаражат алуға тыйым салды. Ол «дәстүрлі некені» қолдайтынын, бірақ бір жынысты некенің жалпыұлттық заңдылығын «шешіліп қойылған» деп санайтынын айтты. Оның әкімшілігі Обама әкімшілігіндегі ЛГБТ адамдардың жұмыс орындарындағы кемсітуден қорғайтын заңдардың негізгі құрамдастарын кері қайтарды. 2020 жылғы тамызда Трамптың трансгендер пациенттерді кемсітуге қарсы қорғау шараларын кері қайтару әрекетін бір федералды судья тоқтатты.

Трамп елдегі қарулардың тексерілуіне қарсы екенін айтқан, бірақ оның елдегі қару саясаты жайлы көзқарасы жылдар өте келе өзгере берді. Билігі кезінде бірнеше қару көмегімен орын алған жаппай өлтіруден кейін ол қаруға қатысты жаңа заңнаманы ұсынатынын айтты, бірақ ол 2019 жылғы қарашада бұл әрекеттен бас тартты. Оның әкімшілігі марихуанаға қарсы ұстаным алып, марихуананы заңдастырған штаттарды қорғауды қамтамасыз ететін Обама дәуіріндегі саясатты жойды. Трамп ұзақ уақыт бойы өлім жазасын қолдап жүр. Оның әкімшілігі кезінде федералды үкімет 13 тұтқынды өлім жазасына кесті, бұл соңғы 56 жылда жасалған өлім жазасын бірге қосқандағыдан көп. 2016 жылы Трамп су қолданып, азаптау сияқты әдісі бар ақпарат алу мақсатындағы азаптауды қолдады, бірақ кейінірек қорғаныс министрі Джеймс Мэттистің қарсылығынан кейін одан бас тартқандай болды.

Кешірімдері және коммутациялары

Трамп кешірім жасау туралы 237 өтінішті қанағаттандырды, бұл Джордж Г.У. Буш пен Джордж Бушты санамағанда 1900 жылдан бері қызметте болған барлық президенттерден аз. Олардың тек жиырма бесі Әділет департаментінің кешірім жасау жөніндегі адвокатымен тексерілген; басқалары оған, оның отбасына және оның одақтастарына жеке немесе саяси байланыстары бар адамдарға берілді немесе атақты адамдар тарапынан ұсынылған. Президенттіктегі соңғы күнінде Трамп 73 рақымшылық жасап, 70 жазаны жеңілдеткен. Зорлық-зомбылық жасағаны үшін сотталған немесе айыпталған үш әскери қызметшінің кешірілуіне әскери басшылар қарсы болды.

Иммиграция

Трамптың ұсынған иммиграция саясаты науқан кезінде қызу пікірталас тақырыбы болды. Ол Мексика мен АҚШ шекарасындағы заңсыз қозғалысты тоқтату мақсатымен шекарада қабырға тұрғызбақ және Мексиканы сол үшін төлеткізбек болды. Ол АҚШ-та тұратын миллиондаған заңсыз иммигранттарды депортациялауға уәде берді және туа біткенде берілетін азаматтықты сынға алды. Президент ретінде ол жиі заңсыз иммигранттардың елге келуін «басқыншылықпен» теңеді де, иммигранттарды қылмыстық топтармен байланыстырды.

2018 жылдан бастап Трамп Орталық Америкалық мигрант көпшілігінің баспана іздеуін тоқтату үшін АҚШ-Мексика шекарасына 6,000-ға жуық әскерді орналастырды. Трамп қабылданған босқындар санын рекордтық деңгейге дейін қысқартты. Трамп билікке келген кезде жылдық шектеу 110,000 болды; Трамп 2020 жылы бұл санды 18,000 адамға және 2021 жылы 15,000 адамға шектеді.

Сапар жасауға қойған тыйымы

2015 жылғы Сан-Бернардинодағы жаппай өлтіруден кейін Трамп күшті тексеру жүйелері енгізілгенше мұсылман шетелдіктердің АҚШ-қа кіруіне тыйым салуды ұсынды. Кейінірек ол бұл ұсынысты өзгертті; тыйым «терроризмнің дәлелденген тарихы» бар елдерге қатысты ұсынылатын болды.

2017 жылғы 27 қаңтарда Трамп босқындарды қабылдауды 120 күнге тоқтатып, қауіпсіздік сақтау себептеріне байланысты Ирак, Иран, Ливия, Сомали, Судан, Сирия және Йемен азаматтарына 90 күн бойы кіруге тыйым салатын 13769-бұйрыққа қол қойды. Бұйрық бірден және ескертусіз күшіне еніп, әуежайлардағы аласапыранға әкелді. Келесі күні түрлі әуежайларда наразылық шаралары орын алды және бұйрықтың өзі заңи қиындықтарға әкелді. 6 наурыздағы Ирактың тізімнен алып тасталғанына қарамастан, Жоғарғы Сот 2017 жылғы маусымдағы шешімде тыйымды «АҚШ-тағы тұлғамен немесе ұйыммен bona fide қарым-қатынасы туралы сенімді дәлелі жоқ» келушілерге қолдануға болады деп шешті.

Шекарада отбасылар бөлгені

Урсула тергеу изоляторындағы отбасыларынан бөлініп қалған мигрант балалар, Мак-Аллен, Техас, 2018 жылғы маусым

Трамп әкімшілігі АҚШ-Мексика шекарасында 5,400-ден астам мигрант отбасының балаларын ата-аналарынан бөлді, бұл сан 2017 жылғы жаздан бері күрт өсуде еді. 2018 жылғы сәуірде Трамп әкімшілігі «нөлдік төзімділік» саясатын жариялады, оған сәйкес заңсыз кіруге күдікті ересектер қамауға алынып, қылмыстық жауапкершілікке тартылады және олардың балалары ересексіз жүрген шетелдік кәмелетке толмағандар ретінде әкетіледі. Бұл саясат «аяқ астынан» шыққандай болды да, қоғамда наразылық тудырды. Трамп бұл саясаттың өз әкімшілігі тарапынан ойдан шығарылғанына қарамастан, оқиғаға демократтарды кінәлады да, «тек заңға бағынып жүрміз» деп жалған сылтау жасады.

Трамп бастапқыда отбасы бөлінісі атқарушы бұйрықпен тоқтатылмайды деп айтқанымен, ол қоғамның қызу қарсылығына қосылып, 2018 жылғы маусымда мигранттар отбасыларын бірге қамауға алуды міндеттейтін атқарушылық жарлыққа қол қойды. 2018 жылғы 26 ​​маусымда судья Дана Сабрау Трамп әкімшілігінде бөлінген балаларды «қадағалайтын жүйе жоқ» деген қорытындыға келді де, қалған отбасылардың қайта қосылуын бұйырды да, отбасылардың бөлінуі шектеулі жағдайларды қоспағанда тоқтатылды.

Трамп қабырғасы және үкімет жұмысының тоқтауы

Трамптың өз қабырғасын тексеруі, Сан-Диего, Техас, 2018 жылғы 13 наурыз

Трамп сайлауалды кампаниясының басты уәделерінің бірі Американың Мексикамен шекарасы бойында 1,600 километр қабырға тұрғызу және Мексиканы сол үшін төлеткізу болды. Президенттігінің соңына қарай АҚШ ешбір қоршау, не ескірген ғана қоршауы бар 587 километр жерде «64 километр жаңа негізгі қабырға және 53 километр қосалқы қабырға» салды.

2018 жылы Трамп шекарадағы қабырғаға 5.6 миллиард доллар бөлмесе, Конгресстің қандай да бір бюджетіне қол қоюдан бас тартты, нәтижесінде федералды үкімет 2018 жылғы желтоқсаннан 2019 жылғы қаңтарға дейін 35 күн бойы жұмысын жартылай тоқтата тұрды, бұл тарихтағы АҚШ үкіметінің ең ұзақ уақыт бойы жұмысын тоқтатуы болды. Үкіметтің шамамен 800,000 қызметкері жұмысын тоқтатты, не жалақысыз жұмыс істеді. Конгресстің бюджеттік кеңсесінің мәліметі бойынша, жұмыстың тоқтауы экономикаға 3 миллиард доллар көлемінде тұрақты шығын әкелді. Сауалнамаға қатысқандардың жартысына жуығы Трампты оқиға үшін кінәлады да, Трамптың рейтингі төмендеді.

2019 жылғы ақпанда тағы да жақын арада үкімет жабылуының алдын алу үшін Конгресс 89 километр шекаралық қоршау үшін 1.375 миллиард долларды қамтитын қаржыландыру туралы заң жобасын қабылдады да, Трамп оған қол қойды. Трамп сонымен бірге оңтүстік шекарада төтенше жағдай жариялап, Конгресс бөлген 6.1 миллиард долларды басқа мақсаттарға бағыттауды көздеді. Трамп декларацияны жою туралы бірлескен қарарға вето қойды, ал Сенат ветодан бас тартуға қарсы дауыс берді.

Сыртқы саясаты

45-саммиті барысындағы Трамп пен Үлкен жетілік мемлекеттерінің басқа басшылары, Франция, 2019 жыл

Трамп өзін «ұлтшыл» деп және өз сыртқы саясатын «Америка бірінші» деп сипаттайды. Оның бұрын популистік, неоұлтшыл және авторитар үкіметтерді мақтағаны және қолдағаны бар. Трамп тұсындағы сыртқы саясат болжамсыздық, белгісіздік пен қайшылыққа толы болды. Бұл жылдары, оған қоса, АҚШ пен Еуропа одағы және оның одақтастары арасындағы қарым-қатынастар шиеленіскен болды. Трамп НАТО одақтастарын сынға алды да, АҚШ-тың НАТО-дан шығуы туралы бірнеше рет жеке ұсыныс жасады.

Сауда

Трамп АҚШ-ты Транс-Тынық мұхиты әріптестігі келіссөздерінен шығарды, болат пен алюминий импортына тариф енгізді және АҚШ-қа Қытай импорттайтын тауарлардың 818 санатына (құны 50 миллиард доллар) тарифтерді күрт арттыру арқылы Қытаймен сауда соғысын бастады. Трамп импорттық тарифтерді Қытай АҚШ қазынасына төлейтінін айтқанымен, оны Қытайдан тауар импорттайтын америкалық компаниялар төлейді. Ол сайлануынан бұрын АҚШ-тың ірі сауда тапшылығын айтарлықтай азайтуға уәде бергенімен, Трамп тұсында сауда тапшылығы күрт өсті.

Ресей

Осакалық G20 саммитіндегі Трамп пен Ресей президенті Владимир Путин, 2019 жылғы маусым

Трамп әкімшілігі Ресейдің Қырымды аннексиялауынан кейін АҚШ-тың ресейлік элитаға қарсы салынған ең қатаң санкцияларын әлсіретіп жіберді. Трамп Ресейдің шартты орындамауын сылтауратып, АҚШ-ты Орта және қысқа қашықтыққа ұшатын зымырандарды жою туралы келісімнен шығарды және Ресейдің Үлкен жетілікке ықтимал қайта оралуын қолдады.

Трамп Ресей президенті Владимир Путинді жиі мақтады, көп мінемеді, бірақ сонда да Ресей үкіметінің кейбір әрекеттеріне қарсы шығатын. 2018 жылы Хельсинки саммитінде Путинмен кездескенінен кейін Трамп АҚШ барлау агенттіктерінің тұжырымдарын қабылдамай, Путиннің 2016 жылғы президенттік сайлауға Ресейдің араласуын жоққа шығарғаны үшін екіжақты сынға ұшырады.

Қытай

Трамп Қытайды АҚШ-ты әділетсіз пайдаланды деп бірнеше рет айыптады. Ол ірі сәтсіздік делінген Қытайға қарсы сауда соғысын бастады, Иранмен болжамды байланыстары үшін Huawei компаниясын санкциялады, қытайлық студенттер мен ғалымдарға визалық шектеулерді едәуір ұлғайтты, және Қытайды валюта манипуляторы деді. Қытайға қарсы сөзіне қарамастан, Трамп Қытай Коммунистік партиясын және оның басшысы Си Цзиньпинді мақтап жататын. Бұл ісі арқылы ол Қытаймен болған сауда соғысын тоқтатқысы келген делінді. Бастапқыда Трамп Қытайдың COVID-19 пандемиясына қарсы саясатын мақтаса, кейін, 2020 жылғы наурыздан бастап оны сынға алатын.

Трамп Қытаймен сауданы сақтап қалу мақсатымен оның Шыңжаңдағы этникалық азшылыққа қарсы ісіне тиіспейтінін және санкция салмайтынын мәлімдеген еді. 2020 жылғы шілдеде Трамп әкімшілігі Шыңжаңда миллионнан астам ұйғырлардың қайта тәрбиелеу лагерлерінде ұстағаны үшін Қытай элитасын біраз санкциялады.

Солтүстік Корея

Трамп пен Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ын, 2018 жылғы маусым

2017 жылы, Солтүстік Кореяның ядролық қаруы барған сайын елеулі қауіп ретінде қарастырылған кезде, Трамп өзінің риторикасын күшейтіп, Солтүстік Кореяның агрессиясы «әлем бұрын-соңды көрмеген от пен қаһармен» көретінін ескертті. 2017 жылы Трамп Солтүстік Кореяның «толық ядролық қарусыздануын» қалайтынын мәлімдеп, көшбасшы Ким Чен Ынға тіл тигізді. Осындай шиеленістен бастап Трамп пен Ким бір-біріне ең кемі 27 түрлі хат жазды да, қарым-қатынасы соңына қарай ниеттес достыққа айналды. 2019 жылғы наурызда Трамп АҚШ қаржы департаментіне құлақ аспай, Солтүстік Кореяға салынған бірнеше санкцияны алып тастады.

Трамп Солтүстік Корея басшысымен кездескен АҚШ-тың тұңғыш президенті болып, Ким Чен Ынмен 3 түрлі кезде көрісті: 2018 жылы Сингапурда, 2019 жылы Ханойда және 2019 жылы екі Кореяның шекарасында. Алайда еш ядролық қарусыздану келісімі жасалмай қалды да, оны жасау туралы келіссөздер бір-ақ күннен кейін тоқтап қалды. 2017 жылдан бері ядролық қару сынамай жүрген Солтүстік Корея сонда да ядролық қару мен баллистикалық зымыран арсеналын кеңейте берді.

Ауғанстан

АҚШ мемлекеттік хатшысы Майк Помпеоның Қатарда Талибан делегациясымен кездесуі, 2020 жылғы қыркүйек

Ауғанстандағы АҚШ әскерінің саны 2017 жылғы қаңтардағы 8,500-ден бір жылдан кейін 14,000-ге дейін өсті, бұл Трамптың Ауғанстанға одан әрі араласуын сынайтын сайлауалды ұстанымына қарсы өзгеріс еді. 2020 жылғы ақпанда Трамп Талибанмен бітім шартына келді де, 14 ай уақытындағы шетелдік сарбаздардың Ауғанстаннан алып тасталуын, ауған жерінің АҚШ, не оның одақтастарына қарсы лаңкестік істер үшін қолданылмайтынын және ауған үкіметі қамауға алған 5,000 тәліп тұтқынның босатылуын мақұлдады. Трамп президенттігінің соңына қарай Талибанның әл-Қағида мүшелерін өз үкіметіне алғанына және ауған әскеріне жасаған шабуылдарына қарамастан 5,000 тәліп бостандық алды да, АҚШ әскері 2,500 адамға ғана азайды.

Израиль

Трамп Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяхудың көптеген саяси бастауларын қолдады. Трамп тұсында АҚШ Иерусалимді Израильдің астанасы және Голан шыңдарын Израильдің жері ретінде мойындады, бұл БҰҰ Бас Ассамблеясы, Еуропа Одағы және Араб Лигасының халықаралық айыптауларына әкелді. 2020 жылдары Ақ Үй Ибраһим келісімінің қабылдануын өткізді. Оған Израиль, БАӘ және Бахрейн қол қойды да, бір-бірінің арасындағы халықаралық қатынасты орнатты.

Сауд Арабиясы

2017 жылғы Эр-Рияд саммитіндегі Трамп, король Салман әл-Сауд пен Мысыр президенті Әбдел Фаттах Ас-Сиси, Сауд Арабиясы

Трамп Сауд Арабиясының Йеменге хуситтерге қарсы араласуын белсенді түрде қолдады және 2017 жылы Сауд Арабиясына қару сату туралы 110 миллиард долларлық келісімге қол қойды. 2018 жылы АҚШ интервенцияға шектеулі барлау және логистикалық қолдау көрсетті. 2019 жылы АҚШ пен Сауд Арабиясы Иранды айыптаған Сауд Арабиясының мұнай нысандарына жасалған шабуылдан кейін Трамп Сауд Арабиясы мен Біріккен Араб Әмірліктеріне қосымша 3,000 АҚШ әскериін орналастыруды мақұлдады.

Сирия

Ақ Үйдегі Трамп пен Түркия президенті Режеп Тайып Ердоған, 2017 жылғы мамыр

Трамп 2017 жылғы сәуірде және 2018 жылғы сәуірде Хан-Шейхун және Думадағы химиялық шабуылдарға жауап ретінде Сириядағы Асад режіміне қарсы зымырандық соққы жасауға бұйрық берді. 2018 жылғы желтоқсанда Трамп Қорғаныс министрлігінің бағалауына қайшы келетін «біз Ислам мемлекетіне қарсы жеңіске жеттік» тұжырымдамасын жария етті де, Сириядан барлық әскердің шығарылуын бұйырды. Келесі күні өз наразылығын көрсеткен Мэттис отставкасын жариялады да, Трамптың шешімін Ислам мемлекетіне қарсы көмектескен АҚШ-тың күрд одақтастарын қараусыз қалдыруы деп көргенін айтты. 2019 жылғы қазанда болған Трамптың Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанмен сөйлескенінен кейін АҚШ әскері солтүстік Сирия жерінен кетті, нәтижесінде Түркия оны басып алды да, бұрын америкалықтардың одақтасы болған күрдтерді ығыстырып шықты. Кейін, сол айда, АҚШ Өкілдер палатасы жиі бола бермейтін екі партия арасындағы бірлік көмегімен Трамптың бұл әрекетін сынады да, оқиғаны «гуманитарлық дағдарысқа әкелген» АҚШ-тың өз одақтастарына көмектеспей кеткені және Ислам мемлекетіне қарсы жетістігінің бұрыс бағалануы деді.

Иран

2018 жылғы мамырда Трамп АҚШ-ты Иран ядролық бағдарламасының келісімінен шығарды. 2015 жылы қабылданған бұл келісім Иранның ядролық бағдарламасына қойылған шектеулер қойған да, Иранға қарсы көптеген экономикалық санкцияларды алып тастаған еді. 2020 жылғы тамызда Трамп әкімшілігінің келісімнің бір бөлігін БҰҰ-ның Иранды санкциялайтындай қолдану әрекеті сәтсіз болды. Аналитиктердің табуынша, АҚШ-тың келісімнен шығуынан кейін Иранның ядролық қару жасауындағы прогрессі ілгерілеп кетті.

2020 жылғы 1 қаңтарда Трамп бұйырған бір әуе шабуылының нәтижесінде соңғы жиырма жыл бойы Иран мен Иран қолдаған барлық дерлік маңызды операцияны жоспарлаған ирандық генерал Қасым Сүлеймани өлтірілді. Бір аптадан кейін Иран АҚШ-тың Ирактағы екі әуе базасына баллистикалық зымыранмен соққы берді. Ондаған сарбаз ми жарақатын алды. Трамп олардың жарақаттарын кемітіп көрсетті де, олар бастапқыда күлгін жүректерге және берілу керек болған жеңілдіктерді бермей тұрды.

Қызметкерлер құрамы

Трамп әкімшілігінде кадрлардың, әсіресе Ақ үй қызметкерлерінің арасында жоғары ауыс-түйіс болды. Трамптың биліктегі бірінші жылының соңына қарай оның бастапқы қызметкерлерінің 34 пайызы отставка жариялады, жұмыстан босатылды, не басқа жерге тағайындалды. 2018 жылғы шілденің басындағы жағдай бойынша, Трамптың аға көмекшілерінің 61 пайызы және өткен жылы 141 қызметкері кеткен. Екі көрсеткіш та соңғы президенттер үшін рекорд орнатты — алғашқы 13 айда Трамп персоналының көрген өзгерісі оның төрт ізашары персоналының алғашқы екі жылда көрген өзгерісіне қарағанда көбірек болды. Белгілі ерте кеткендерге Ұлттық қауіпсіздік жөніндегі кеңесші Флинн (бар болғаны 25 күннен кейін) және баспасөз хатшысы Шон Спайсер кірді. Трамп өзінің бірінші жылында 15 бастапқы кабинет мүшелерінің үшеуінен айырылды.

Трамп атқарушы биліктегі екінші деңгейлі шенеуніктерді тағайындауда баяу болды, көптеген лауазымдарды қажет емес көрді. 2017 жылғы қазанда әлі де кандидаты жоқ жүздеген кіші кабинет лауазымдары бар еді. 2019 жылғы 8 қаңтарға қарай 706 негізгі лауазымның 433 (61 пайыз) толтырылған болса, Трамптың 264 (37 пайыз) кандидаты жоқ болды.

Сот билігіне тағайындаулары

Трамп 226 федералды судья, соның ішінде АҚШ Жоғарғы сотына 3 судья тағайындады. Оның Жоғарғы Сотқа кандидаттары сотты саяси тұрғыдан оңға қарай жылжытқаны атап өтілді.

Трамп өзі келіспейтін соттар мен судьяларды кемсітті және сот билігінің конституциялық билігіне біраз күмән келтірді. Оның соттарға жасаған шабуылдары оның мәлімдемелерінің сот тәуелсіздігіне және халықтың сот жүйесіне сеніміне әсері туралы алаңдаушылық білдірген бақылаушылардың, соның ішінде федералды судьялардың сөгістерін тудырды.

COVID-19 пандемиясы

АҚШ-тағы COVID-19-дың бірінші расталған жағдайы 2020 жылғы 20 қаңтарда хабарланды. Ауруды Денсаулық сақтау және халыққа қызмет көрсету хатшысы Алекс Азар ресми түрде денсаулық сақтау саласындағы төтенше жағдай деп тек 2020 жылғы 31 қаңтарда ғана жариялады. Трамп бастапқыда денсаулық сақтау саласындағы тұрақты ескертулерді және оның әкімшілігі мен хатшысы Азардың денсаулық сақтау шенеуніктерінің әрекетке шақыруларын елемеді. Қаңтар және ақпан айларында ол індеттің экономикалық және саяси әсеріне ғана назар аударды. 2020 жылғы ақпанда Трамп АҚШ-тағы індет тұмауға қарағанда аз өлімге әкелетінін және жақын арада аяқталатынын мәлімдеді. 2020 жылғы 19 наурызда Трамп жеке Боб Вудвордқа індетті «аласапыран шығармау мақсатымен қоғам көзінде әдейі төмендеткенін» айтты.

6 наурызда Трамп федералдық агенттіктерге төтенше жағдайға 8.3 миллиард доллар бөлген Коронавирусқа дайындық және әрекет ету жөніндегі қосымша қаражат туралы заңға қол қойды. 11 наурызда Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) COVID-19-ды пандемия деп таныды да, Трамп Еуропаның көп бөлігіне 13 наурыздан саяхаттауды ішінара шектегенін жариялады. 13 наурызда ол федералды персоналды босатып, ұлттық төтенше жағдай жариялады.

Трамптың Ақ Үйдің Коронавирусқа қарсы жұмыс тобының мүшелерімен бірге COVID-19 жайлы баспасөз мәслихатының өткізуі, 2020 жылғы 15 наурыз

Трамп 2020 жылғы 29 қаңтарда Ақ Үйдің Коронавирусқа қарсы жұмыс тобын құрды. Наурыз айының ортасынан бастап, Трамп медициналық сарапшылар мен басқа әкімшілік шенеуніктердің қатысуымен күнделікті жұмыс тобының баспасөз конференциясын өткізді, кейде дәлелденбеген емдеуді насихаттау арқылы олармен келіспей де жүрді. 16 наурызда ол пандемияның ел бақылауында болмағанын және болашақта рецессия мен күнделікті өмірдегі біраз өзгерістің болу мүмкіндігін тұңғыш рет мойындады. Оның вирусты «қытайлық вирус», не «Қытай-вирус» деп бірнеше рет атағанын мамандар сынға алды.

Сәуір айының басында болған пандемия күшейген кездері Трамп індетке қарсы шайқасындағы бастапқы қателерін мойындаудан бас тартты, АҚШ-та болған ахуалға демократ губернаторларды, БАҚ-ты, ізашар үкіметті, Қытайды және Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымын кінәлады.

Трамп дәлелденбеген емдеу әдістерін мақұлдау немесе вакцинаны мақұлдауды жылдамдату ниетімен федералдық денсаулық сақтау агенттіктеріне бірнеше рет қысым көрсетті.

Тергеулері

Әділет департаменті мен Конгресс Трамптың қызметке кіріскенінен кейін соның сайлауалды кампаниясын, билікке келуін және инаугурациясын, президенттік кезіндегі әрекеттерін, жеке бизнесін, жеке салықтарын және қайырымдылық қорын қамтитын тергеулер жүргізді. Он федералды қылмыстық тергеу, сегіз штаттық және жергілікті тергеу және он екі Конгресс тергеуі орын алды.

Ресейдің сайлауға араласуы

2017 жылғы қаңтарда Американың барлау агенттіктері ОББ, ФТБ және ҰҚА Ресей үкіметінің Трамптың сайлануын қолдау үшін 2016 жылғы президенттік сайлауға араласқанына «жоғары сенімі» бар болғанын бірге мәлімдеді. 2017 жылғы наурызда ФТБ директоры Джеймс Коми Конгрессте осы жайлы сөз сөйледі: «Ол ФТБ біздің қарсы барлау миссиямыздың бір бөлігі ретінде Ресей үкіметінің 2016 жылғы президенттік сайлауға араласу әрекеттерін зерттеп жатыр. Оған қатысы бар адамдар арасындағы кез келген байланыстардың сипатын зерттеу кіреді».

Трамп пен ресейлік элита мен тыңшылар арасындағы түрлі сезікті байланыстары және ресейліктердің Трампты қолдайтын америкалықтармен қарым-қатынасы БАҚ-та жиі айтылатын. Трамптың сайлауалды кампаниясының мүшелері мен оның Ақ үйдегі қызметкерлері сайлауға дейін де, одан кейін де ресейлік шенеуніктермен байланыста болды.

Crossfire Hurricane тергеуі

2016 жылғы шілдеде Федералдық тергеу бюросы Ресей мен Трамп кампаниясы арасындағы ықтимал байланыстарды анықтайтын Crossfire Hurricane деп аталатын тергеуді бастады. Трамп 2017 жылғы мамырда ФТБ директоры Джеймс Комиді қызметінен босатқаннан кейін ФТБ Трамптың Ресеймен жеке және іскерлік қарым-қатынастарына қарсы барлау тергеуін бастады. Crossfire Hurricane Мюллердің тергеуіне берілді, бірақ бас прокурордың орынбасары Род Розенштейн Трамптың Ресеймен тікелей байланысына қатысты тергеуді аяқтап, бюроға арнайы прокурор Роберт Мюллердің тергеуі мәселені жалғастырады деген жалған әсер қалдырды.

Мюллердің тергеуі

2017 жылғы мамырда Розенштейн ФТБ бұрынғы директоры Роберт Мюллерді Әділет департаментінің (DOJ) арнайы кеңесшісі етіп тағайындап, оған «Ресей үкіметі мен Трамп науқаны арасындағы «кез келген байланыстарды» тексеруді» бұйырды. Ол Мюллерге тергеуді «Ресейдің 2016 жылғы сайлауға араласуына байланысты» қылмыстық істермен ғана шектеу керектігін жеке айтты. Арнайы прокурор сонымен қатар Трамптың Джеймс Комиді ФТБ директоры қызметінен босатуы сот төрелігіне кедергі болды ма және Трамп науқанының Сауд Арабиясы, Біріккен Араб Әмірліктері, Түркия, Қатар, Израиль және Қытаймен ықтимал байланыстарын зерттеді. Трамп Мюллерді жұмыстан босатуға және тергеуді жабуға бірнеше рет тырысты, бірақ қызметкерлері қарсылық білдіргеннен кейін немесе өзі шешімін өзгерткеннен кейін кері шегінді.

2019 жылғы сәуірде жарияланған Мюллер есебінің редакцияланған нұсқасы Ресейдің 2016 жылы Трампты жақтау үшін араласқанын анықтады. «Ресей үкіметі мен Трамп науқаны арасындағы көптеген байланыстарға» қарамастан, есеп басым дәлелдер Трамп науқаны мүшелерінің ресейлік араласуымен сөз байласып немесе үйлесіп алғанын «анықтамағанын» көрсетті. Баяндамада Ресейдің ауқымды араласуы және Трамп пен оның сайлауалды науқаны оны құптағаны егжей-тегжейлі сипатталған.

Бірінші импичменті

АҚШ Өкілдер палатасының Трамп импичментіне дауыс беруі, 2019 жылғы 18 желтоқсан

2019 жылғы тамызда сөз тасушы барлау қоғамдастығының бас инспекторына Трамптың Украина президенті Володимир Зеленськийға 25 шілдеде телефон соққаны туралы шағым түсірді, оның барысында Трамп Зеленськийге CrowdStrike пен Демократиялық партиядан президенттікке үміткер Джо Байден мен оның ұлы Хантерді тергеуді талап еткен еді. Сөз тасушы Ақ Үйдің бұл оқиғаны жасыруға әрекеттенгенін және бұл қоңыраудың Трамп әкімшілігі мен Трамптың адвокаты Руди Джулианидің 2019 жылғы шілдеде Украинадан қаржылай көмекті ұстап қалу және Майк Пенстың 2019 жылғы мамырдағы сапарының күшін жоюды қамтуы мүмкін кеңірек науқанының бөлігі екенін айтты.

Палатаның спикері Нэнси Пелоси 24 қыркүйекте импичмент туралы ресми тергеуді бастады. Содан кейін Трамп Украинадан әскери көмек көрсетуден бас тартқанын растады, бірақ басқа себеп берді. 25 қыркүйекте Трамп әкімшілігі телефон арқылы болған сол әңгіме туралы меморандумын жариялады, онда Зеленський америкалық танкке қарсы зымырандарды сатып алу үмітін айтқаннан кейін Трамп одан Байден мен оның ұлын тергеуді сұрағанын растады. Көптеген әкімшілік шенеуніктерінің айғақтары бұл Трамптың алдағы президенттік сайлауда оған артықшылық беру арқылы оның жеке мүдделерін алға тартуға бағытталған ауқымды жоспарының бір бөлігі екенін растады. Қазанда АҚШ-тың Украинадағы уақытша сенімді өкілі, кіші Уильям Б. Тейлор Конгресс комитеттерінің алдында 2019 жылғы маусымда Украинаға келгеннен кейін көп ұзамай Зеленськийдың Трамп пен Джулиани тарапынан қысымға ұшырағанын айтты. Тейлордың және басқалардың айтуынша, мақсат Зеленськийды Хантер Байден жұмыс істейтін компанияны, сондай-ақ 2016 жылғы АҚШ президенттік сайлауына Украинаның араласуы туралы қауесеттерді тергеуге мәжбүрлеу болды. Оның айтуынша, Зеленський мұндай тергеу жайлы мәлімдеме жасамайынша, әкімшілік Украинаға беріледі деп жоспарланған әскери көмекті жібермейтін және Зеленськийді Ақ үйге шақырмайтын еді.

13 желтоқсанда Өкілдер палатасының сот комитеті импичменттің екі баптарын қабылдау үшін дауыс берді: біреуі билікті асыра пайдаланғаны үшін және екіншісі Конгресс жұмысына кедергі келтіргені үшін. Талқылаудан кейін Өкілдер палатасы 18 желтоқсанда Трампқа екі бап бойынша импичмент жариялады.

Сенаттағы импичмент барысы

Трамптың «Трамп ақталды» тақырыпаты бар газетті ұстап, көрсетуі

2020 жылғы қаңтардағы сот процесінде Өкілдер палатасының импичмент менеджерлері билікті асыра пайдаланды және Конгресс жұмысына кедергі жасады деген айыптарды растайтын дәлелдемелерді келтірді.

Трамптың адвокаттары айыпта көрсетілген фактілерді жоққа шығармады, бірақ Трамп ешбір заңдарды бұзбады және Конгресске кедергі жасамады деді. Олар импичменттің «конституциялық және заңдық тұрғыдан жарамсыз» екенін, өйткені Трампқа қылмыс жасағаны үшін айып тағылмағанын және билікті асыра пайдалану импичментке жатпайтын қылмыс емес екенін алға тартты.

31 қаңтарда Сенат куәгерлерді немесе құжаттарды шақыруға рұқсат беруге қарсы дауыс берді. Бұл куәгерлерсіз өткен АҚШ тарихындағы тұңғыш импичмент сот процесі болды.

Республикашылдар көпшілігіне ие болған Сенат Трампты екі айып бойынша да ақтады. Сенатор Митт Ромни Трампты бір айып, яғни билікті асыра пайдаланды деген айыппен соттау үшін дауыс берген жалғыз республикашыл болды. Ақталғанынан кейін Трамп адалдығы жетпейді деп санаған импичмент куәгерлерін және басқа да саяси тағайындауларын жұмысынан босатты.

2020 жылғы сайлауалды кампаниясы

2020 АҚШ президент сайлауына Республикалық партия атынан Трамп (сол жақта) пен Майк Пенс қатысты.

Трамп президенттікке кіріскеніне бірнеше сағат ғана болғанда Трамп екінші мерізмге сайлануға өтініш берді. Ол қызметке кіріскеннен кейін бір ай өтпей жатқанда өзінің алғашқы қайта сайлану митингісін өткізіп үлгерді де, 2020 жылғы тамызда Республикашылардың ресми кандидаты болды.

Қызметіндегі алғашқы екі жылында Трамптың қайта сайлану тобы 67.5 миллион доллар жинағанын хабарлады және 2019 жылы 19.3 миллион доллар қолма-қол ақша ұстап бастады. 2020 жылғы шілдеге қарай Трамп үгіті мен Республикалық партия 1.1 миллиард доллар жинап, 800 миллион доллар жұмсап, Байденге қарағанда болған ақшалай артықшылығын жоғалтты. Ақша тапшылығы кампания жарнамаларының азаюына әкелді.

Трамптың сайлауалды науқанындағы жарнамалары қылмысқа баса назар аударып, егер Байден жеңсе, қалалар заңсыздыққа айналатынын айтқан. Трамп бірнеше рет Байденнің ұстанымын бұрмалады және нәсілшіл үндеулер де айтып кетті.

2020 жылғы сайлау

2020 жылғы көктемнен бастап Трамп еш дәлелсіз сайлаудың бұрмаланатынын айтып кетті де, пошта арқылы дауыс беру жүйесінің әділдігіне біраз күмән келтірді. Тамыз айында Өкілдер палатасы пошта арқылы дауыс берудің күтілетін өсуі үшін АҚШ пошта қызметіне 25 миллиард доллар грант бөлуге дауыс бергенде, Трамп пошта арқылы дауыс берудің кез келген ұлғаюына жол бергісі келмейтінін айтып, қаржыландыруды бұғаттады. Ол жеңіліске ұшыраса биліктің бейбіт жолмен ауысуына міндеттенеді ма және нәтижелерді қабылдай ма, жоқ па деген сұраққа жауап беруден бірнеше рет бас тартты.

3 қараша күні сайлаудың жеңімпазы халықтың 81.3 миллион даусын (51.3%) және Сайлаушылар алқасының 306 даусын жинаған Джо Байден болды. Трамп жалпы халықтың 74.2 миллион (46.8%) даусына және Сайлаушылар алқасының 232 даусына ғана қол жеткізе алды.

Дауыс саны бұрмаланды деген айыптары, билік ауысуына жол бермеуі

2020 АҚШ президент сайлауының нәтижесі. Трамп 232–306 дауыспен жеңілді.

Сайлаудан кейін, сағат түнгі 2:00-ге қарай сайлаудың нәтижесі әлі белгісіз болғанда Трамп өзінің жеңісін жариялап қойды. Бірнеше күннен кейін сайлау жеңімпазы болып Байден жарияланғанда Трамп сайлаудың «әлі аяқталмағанын» және еш дәлелсіз дауыстың дұрыс саналмағанын айтты. Трамп пен оның одақтастары нәтижелерге көптеген заңды шағымдар берді, оларды штат пен федералды соттардағы кемінде 86 судья, соның ішінде Трамптың өзі тағайындаған федералды судьялар қабылдамады, ешқандай фактілік немесе заңды негіз таппады. Киберқауіпсіздік және инфрақұрылымдық қауіпсіздік агенттігінің директоры Крис Кребс Трамптың алаяқтық айыптауларына қайшы келгенінен кейін, Трамп 17 қарашада оны қызметінен босатты.

Әскери төңкеріс, не қақтығыс жайлы уайымдар

2020 жылғы желтоқсанда Newsweek Пентагонның қауіпке дайын болғанын хабарлады және шенді офицерлер Трамп соғыс жағдайын жарияласа, не істеу керектігін талқылады. Пентагон сайлау қорытындысындағы әскерилердің рөлі жоқ деген сөздер жария етті.

2020 жылғы қарашадағы сайлаудан кейін Трамп жақтастарын Пентагондағы билік орындарына ауыстырған кезде, Біріккен штабтар бастықтарының төрағасы Марк Милли мен ОББ директоры Джина Хаспел Қытайға немесе Иранға қарсы ықтимал әскери әрекет немесе әскери төңкеріс қаупіне алаңдады. Милли Трамптың кез келген әскери бұйрықтары, соның ішінде ядролық қаруды қолдану туралы бұйрықтарды орындар алдында ақылдасу керектігін талап етті және ол Хаспел мен ҰҚА директоры Пол Накасонеге оқиғаларды мұқият бақылауды тапсырды.

6 қаңтардағы Капитолийге шабуыл

2021 жылғы 6 қаңтарда АҚШ Капитолийінде президенттік сайлау нәтижелерінің аттестаттауы өтіп жатқанда, Трамп Вашингтондағы Эллипсте түскі митинг өткізді. Ол сайлаудың қайта өткізілгенін талап етті де, өз жақтастарынан Капитолийге аттанып, «елімізді қайтарып алғанын» сұрады. Қолдаушылардың бірнешеуі сол жерде жиналған топ адамға қосылды. Олар ғимаратқа басып кіріп, сертификаттауды тоқтатты да, Конгресс эвакуацияланды. Зорлық-зомбылық кезінде Трамп бүлікшілердің тарағанын сұрамай, Twitterде жазба жариялап отырды. Сағат 18:00-де Трамп Туиттердегі парақшасында бүлікшілер «үйлеріне сүйіспеншілікпен және тыныштықпен қайтуы керек» деп, оларды «ұлы патриоттар» деді де, сайлаудың «ұрланғанын» тағы бір қайталады. Топтың ғимараттан кеткенінен кейін Конгресс қайта жиналып, келесі күні таңертең Байденнің жеңісін растады. Әділет департаментінің мәліметінше, 140-тан астам полиция қызметкері жарақат алып, бес адам қаза тапқан.

2023 жылғы наурызда Трамп қамаудағы бүлікшілермен бірге тұтқындарға пайда әкелу үшін ән шығарды және маусымда ол сайланса, олардың көпшілігіне кешірім беретінін айтты.

Екінші импичменті

Палата спикері Нэнси Пелосидің Трамптың екінші импичментіне қол қоюы

2021 жылғы 11 қаңтарда Палатаға Трампты АҚШ үкіметіне қарсы көтеріліске шақырды деп айыптайтын импичмент бабы енгізілді. Палата 13 қаңтарда Трампқа импичмент жариялау үшін 232–197 дауыс берді, бұл оны АҚШ-тың екі рет импичменттелген алғашқы президенті қылды. Республикашылардың оны импичментті қолдап, дауыс берді—импичмент процесінде Президенттің осыншама партияласы оған қарсы бұрын дауыс беріп көрмеген.

13 ақпанда Сенаттағы бес күндік сот талқылауынан кейін Сенаттағы дауыстар импичмент үшін қажетті үштен екі көпшілігінің даусына он дауыс жетпей қалды да, Трамп ақталып шықты. Республикашылдардың көпшілігі Трампты ақтауды қолдап, дауыс берді, дегенмен кейбіреулер оны жауапты деп санады, бірақ Сенаттың бұрынғы президенттерге қатысты юрисдикциясы жоқ деп санады (Трамп 20 қаңтарда қызметінен кетіп қойды; Сенат 56–44 дауыспен сот процесінің конституциялық болғанын шешті).

Президенттіктері арасындағы өмірі (2021–қазір)

Бірінші өкілеттігі аяқталғанынан кейін Трамп өзінің Мар-а-Лаго клубына көшті.

2022 жылғы шілдеде Трамп штаттың заң шығарушыларына 2020 жылғы сайлаудың қайта қаралуын әлі де талап етіп жүрді.

Басқа бұрынғы президенттерден айырмашылығы, Трамп өз партиясындағы үстемдігін сақтап қалды. Ол республикалық партияның өзінен екі есе көп ақша жинап, қаражат жинауды жалғастыра берді. 2022 жылғы аралық сайлауларда ол түрлі лауазымдарға 200-ден астам кандидатты қолдады, олардың көпшілігі 2020 жылғы президенттік сайлаудың жалғандығына сенетінін айтқан.

Бизнестегі істері

2021 жылғы ақпанда Трамп америкалық тұтынушыларға «әлеуметтік желі қызметтерін» ұсынатын Trump Media & Technology Group (TMTG) деген жаңа компанияны тіркеді. 2022 жылғы ақпанда TMTG Truth Social әлеуметтік желісін іске қосты. 2023 жылғы наурыздағы жағдай бойынша федералды прокурорлар Ресеймен байланысы бар ұйымдардан 8 миллион доллар алған Trump Media-ны ақшаны жылыстатты деген айып бойынша тергеуде.

Тергелуі, қылмыстан айыпталуы және үкімдері, арыздары

Трамп — қылмыс жасағаны үшін сотталған жалғыз АҚШ президенті және бұрынғы президент және, оған қоса, ауыр қылмыс жасағаны үшін сотталғаннан кейін президенттік сайлауға түскен бірінші ірі партия кандидаты.

ФТБ тергеулері

Мар-а-Лагода табылған тергеу агенттіктерінің құпия құжаттары

Трамп 2021 жылғы қаңтарда Ақ Үйден кеткенде үкіметтік материалдарды өзімен бірге Мар-а-Лагоға алып кетті. 2021 жылғы мамырға қарай Ұлттық мұрағаттар және құжаттар басқармасы (NARA) маңызды құжаттардың оларға тапсырылмағанын түсініп, кеңсесінен олардың орналасқан жерін табуды сұрады. 2022 жылғы қаңтарда олар Мар-а-Лагодан 15 қорап Ақ үй жазбаларын алып шықты. Кейінірек NARA Әділет департаментіне алынған құжаттардың кейбірі құпия материал болғанын хабарлады. Әділет департаменті тергеу бастады да, оның бірнеше қызметкері Мар-а-Лагоға барып, Трамптың адвокаттарынан қажет құжаттарды алды да, құпия саналатын құжаттардың барлығының тапсырылғанын растайтын қағазға қол қойды.

2022 жылғы 8 тамызда ФТБ агенттері Мар-а-Лагоны тінтіп, Трамптың қызметтен кеткен кезде өзімен бірге алып кеткен үкімет құжаттары мен материалдары, соның ішінде ядролық қаруға қатысты кейбіреулері туралы мәліметтерді қалпына келтіру үшін іздеу жасады. Іздеу кезінде алынған заттар құпия құжаттардың 11 жиынтығын қамтыды, олардың төртеуі «өте құпия» және біреуі ең жоғары құпиялылық деңгейін білдіретін «өте құпия/SCI» деп белгіленді.

6 қаңтардағы Капитолийге шабуыл жайлы комитеттің қылмыстық ісі

2022 жылғы 19 желтоқсанда АҚШ Өкілдер палатасының 6 қаңтардағы шабуылға қатысты таңдау комитеті Трампқа дауыс санауға кедергі келтіргені, Америка Құрама Штаттарын алдау үшін сөз байласқаны және көтеріліске шақырғаны немесе оған көмек бергені үшін қылмыстық іс ашуды ұсынды.

Федералдық және штаттық айыптары

2023 жылғы маусымда арнайы тергеуден кейін Майамидегі федералдық қазылар алқасы Трампқа 31 бап бойынша «ұлттық қорғаныс туралы ақпаратты қасақана сақтау», жалған мәлімдемелер мен сот төрелігіне кедергі жасау, мемлекеттік құжаттарды жасыру, жазбаларды сыбайлас жемқорлық арқылы жасыру, федералдық тергеу кезінде құжатты жасырып, тергеу әрекеттерін баяулату үшін айла-шарғы жасау үшін бір-бір баптан айып тағылды. Ол кінәсін мойындамады. Келесі айда ауыстырылған айыптау қорытындысына тағы үш айып қосылды.

2023 жылғы 1 тамызда Вашингтондағы федералдық қазылар алқасы Трампты 2020 жылғы сайлау нәтижелерін өзгерту әрекеті үшін айыптады. Оған АҚШ-ты алдау, сайлаушылар алқасының дауысын куәландыруға кедергі жасау және сайлаушыларды дауыстарды санау азаматтық құқығынан айыру және ресми іс жүргізуге кедергі жасау үшін сөз байласу бойынша айып тағылды. Трамп өз кінәсін мойындамады.

2023 жылғы тамызда Джорджия штатының Фултон округінің үлкен қазылар алқасы Трампты Джорджиядағы сайлау нәтижесін бұзуға тырысқаны үшін 13 айып, соның ішінде рэкет жасау бойынша айыптады; Трамптың сайлауалды науқанының бірнеше шенеуніктеріне де айып тағылды. Трамп тұтқынға берілді де, Фултон округінің түрмесінде орнатылды және сотқа дейін кепілге босатылды. Ол кінәсін мойындамады. 2024 жылғы 13 наурызда судья Трампқа тағылған 13 айыптың үшеуін жоққа шығарды.

2021 жылғы шілдеде Нью-Йорк прокурорлары The Trump Organization ұйымын 15 жылға созылған салықтық алаяқтық схемасы үшін айыптады. 2023 жылғы қаңтарда ұйымның бас қаржы директоры Аллен Вайссельберг кінәсін мойындағанынан кейін салық алаяқтығы үшін бес айға бас бостандығынан айырылды және бес жыл сынақ мерзіміне кесілді. 2022 жылғы желтоқсанда алқабилер сотының қорытындысы бойынша Трамп ұйымы қылмыстық салық алаяқтығы, қастандық жасау және бизнес жазбаларын бұрмалау барлық баптары бойынша сотталды. 2023 жылғы қаңтарда ұйымға ең жоғары $1.6 миллион айыппұл салынды. Бұл істе Трампқа жеке еш айып тағылмаған.

Сторми Дэниелс ісі

2016 жылғы президенттік сайлау үгіті кезінде American Media, Inc. (AMI) пен Коэн құрған компания Playboy моделі Карен МакДугал мен порноактриса Сторми Дэниелске 2000 жылдары Трамппен болған болжамды қарым-қатынасы туралы тіс жармауы үшін ақша төледі. 2018 жылы Коэн Трамп бұйрығы бойынша бұл төлемдерді жасағаны және осылайша сайлауалды кампаниясының ережелерін бұзғанын айтып, өз кінәсін мойындады. Трамп екі әйелмен қарым-қатынасының бар болғанын жоққа шығарды да, Коэнның жасаған төлемі жайлы білмегенін айтты, бірақ сонда да 2017 жылы Коэнға ақшасын қайтарды. Федералдық прокурорлар Трамптың 2014 жылдың өзінде-ақ төлемдерге қатысты талқылауларға қатысқанын мәлімдеді. Сот процесінде жасалған құжаттар Трамптың Коэнмен телефон арқылы сөйлескеніне зер салып, Трамптың Дэниелске жасалған төлемге тікелей қатысы бар болғанын жариялады. Федералдық прокурорлар 2019 жылы бұл істі тоқтатып тастады, бірақ 2021 жылы Нью-Йорк штаты бас прокурорының кеңсесі мен Нью-Йорк аудандық прокуратурасы Трамптың бизнестегі істеріне тергеу бастады.

2023 жылғы наурызда Нью-Йорктегі үлкен қазылар алқасы Трампты 2016 жылғы сайлаудың нәтижесіне ықпал ету мақсатында Дэниелске бизнес шығындары ретінде ақшалай төлемдерді есепке алу үшін бизнес жазбаларын бұрмалау бойынша 34 ауыр қылмыс жасады деп айыптады. Сот процесі сәуірде басталды да, мамырда алқабилер Трампты барлық 34 бап бойынша кінәлі деп таныды. Үкім 2024 жылғы 18 қыркүйекте белгіленді.

Трампқа қарсы азаматтық істер

2022 жылғы қыркүйекте Нью-Йорк штатының бас прокуроры Трампқа, оның үш үлкен баласына және The Trump Organization ұйымына қарсы азаматтық іс қозғады. Сотқа дейінгі тергеу барысында Трамп бас прокурор шақырған жазбаларды бермегені үшін 110,000 доллар айыппұл төледі. 2022 жылғы тамызда мәлімдеме кезінде Трамп Бесінші түзету құқығы көмегімен 400-ден астам сұраққа жауап беруден бас тартты. Төрағалық етуші судья 2023 жылғы қыркүйекте Трамптың, оның ересек ұлдарының және The Trump Organization ұйымының бірнеше рет алаяқтық жасағаны және Нью-Йорктегі бизнес сертификаттарының күшін жоюға және олардың бизнес субъектілерін тарату үшін қабылдаушыға жіберуге бұйрық бергені туралы шешім қабылдады. 2024 жылғы ақпанда сот Трампты жауапты деп тауып, оған жалпы сомасы 450 миллион доллардан асатын 350 миллион доллардан астам өсімпұл төлеуге міндеттеді және оған Нью-Йорк корпорациясының немесе заңды тұлғасының офицері немесе директоры қызметін атқаруға үш жыл бойы тыйым салды. Трамп үкімге шағымданатынын айтты. Судья, сонымен қатар, компанияны 2023 жылы сот тағайындаған бақылаушы және сәйкестік жөніндегі тәуелсіз директор қадағалап отыруды бұйырды және кез келген «қайта құрылымдау және ықтимал тарату» монитордың шешімі болатыны шешілді.

2023 жылғы мамырда Нью-Йорктегі қазылар алқасы журналист Э. Жан Кэрролдың 2022 жылы берген федералды сот ісі бойынша Трампты жыныстық зорлық-зомбылық пен жала жабу үшін жауапты деп тауып, оған 5 миллион доллар төлеуге міндеттеді. Трамп қазылар алқасы оны зорлағаны үшін жауапты деп таппағанын айтып, жаңа сот талқылауын, не айыппұлдың азайтылуын сұрады. Ол, сондай-ақ, Кэрролға жала жабу үшін жеке-жеке қарсы шықты. Екі сот ісі бойынша судья Трампқа қарсы шешім шығарды, Кэрроллдың «зорлау» айыптауы «шындық» деп жазды. Трамп екі шешімге де шағымданды. 2024 жылғы қаңтарда 2019 жылы Кэрролдың жала жабу ісі бойынша қазылар алқасы Трампқа Кэрроллға 83.3 миллион доллар өтемақы төлеуге міндеттеді. Наурызда Трамп 91.6 миллион долларлық облигация жариялап, шағым түсірді.

2024 жылғы сайлауалды кампаниясы

Аризонадағы Дональд Трамп, 2024 жыл

2022 жылғы 15 қарашада Трамп 2024 жылғы президенттік сайлауға кандидатурасын жариялап, қаражат жинау шотын ашты. Трамптың сайлауалды үгіті 2024 жылғы наурызға қарай оның заңды шоттарына 100 миллион доллар төледі.

2023 жылғы желтоқсанда Колорадо Жоғарғы соты Трампты 2021 жылғы 6 қаңтарда Конгресске шабуыл жасаудағы атқарған рөлі үшін Колорадодағы Республикалық сайлауға қатысудан шеттету туралы шешім шығарды. 2024 жылғы наурызда АҚШ Жоғарғы Соты Колорадо штаты федералды лауазымды атқаруға тыйым салатын 14-түзетудің 3-бөлімін орындауға өкілеттігі жоқ деп бірауыздан шешіп, оның атын бюллетеньге қайта қосты.

Трамптың сайлау әділдігіне қойған күмәнінің көбеюі

Науқан барысында Трамп қатты және авторитарлық мәлімдемелерді бұрыннан көбірек жасап кетті. Ол сондай-ақ ФТБ мен Әділет министрлігін өзінің саяси қарсыластарына қарсы қаруландыратынын және президенттігі кезіндегіге қарағанда, иммигранттарға қарсы одан әрі қатал риториканы қолданатынын айтты.

2024 жылғы 15 шілдеде Трамп Республикалық партияның ұлттық съезінде партия атынан сайлануға баратын оның ресми үміткері болды да, серіктесі ретінде Джей Ди Вэнсты таңдады. Байденнің сол айда сайлануға бармайтыны белгілі болғанда Трамп президенттікке үміткерлігін жариялаған АҚШ тарихындағы ең кәрі адам болды.

Джо Байденнің сайлануға бас тартуынан кейін Демократиялық партияның атынан сайлануға баратын болжамды үміткер АҚШ вице-президенті Камала Харрис болды. Көп ұзамай, халық ой сауалнамаларында Харрис Трамптан озып жатты да, Трамп қыркүйекте өткелі болған пікірталастан бас тартты. Ол пікірталастың ABC News арнасында емес, оның орнына оңшыл Fox News арнасында өткенін талап етті. Харрис командасы бұл ұсыныспен келіспей, бұрын болған «ABC News жоспарын» орындайтынын айтты.

2024 жылғы шілдеде және тамызда Трамп тағы бірнеше жанжалға түсті: бір сұхбатта ол Камала Харрис жайлы сөйлегенде, «ол жақында ғана қаранәсілді болды» деді, осылайша қаранәсілді сайлаушылар көзіндегі рейтингін түсірді. Кейін Трамп X (бұрын Twitter делінген) қосымшасында Илон Маскқа сұхбат берген. Сұхбат 40 минутқа созылған техникалық мәселелерден кейін ғана басталды да, екісағаттық әңгімеде бұрын электрикалық көліктерге қарсылығын көрсеткен Трамп Маскты мақтаса, бұрын Джо Байден саясатын қолдаған және жақында ғана республикашыларды қолдап кеткен Маск Трампты мақтады. «Қисынсыз» делінген сөзінде Трамп бірнеше рет Харристы жамандады, Байденнің қайта сайланудан кетуін «төңкеріс» деді, Владимир Путин, Си Цзиньпин мен Ким Чен Ын деген авторитарлық басшыларды мақтады, жалған ақпарат таратып отырды да, өзіне жасалған қастандық жайлы бір-екі сөз айтты.

2024 жылғы 6 қарашада Трамп 277 сайлаушы даусына ие болды да, АҚШ-тың 2025 жылғы 20 қаңтарда өкілеттігін бастамақ АҚШ жаңа сайланған президенті болды.

Трампқа жасалған қастандық

2024 жылғы 13 шілдеде, Пенсильванияның Батлер жерінде Трампқа қастандық жасалды. Митинг кезінде Томас Мэттью Крукс халыққа атты да, бір оқ Трамптың құлағын жыртып өтті. Атыс кезінде екі адам, соның ішінде қылмыскердің өзі, қайтыс болды. ФТБ қылмыскердің қастандық жасағанына не түрткі болғанын әлі зерттеуде.

Екінші президенттігі (2025–)

Дональд Трамп Америка Құрама Штаттарының 47-президенті ретіндегі өкілеттігін 2025 жылғы 20 қаңтардағы инаугурациясынан кейін бастамақ.

Бетбеделі

Ғылыми бағалануы және халық ойы сауалнамалары

2021 жылғы C-SPAN президенттер тарихшыларының сауалнамасында тарихшылар Трампты ең нашар президенттердің төртіншісі деп атады. Ол моральдық беделі мен әкімшілік дағдылары бойынша көшбасшы ретінде ең төмен бағаланды. Сиена колледжі зерттеу институтының 2022 жылғы сауалнамасы Трампты 45 президенттің ішінде 43-орынға қойды. Ол сәттілігі, тәуекелге баруға дайын болуы және партиялық көшбасшылығынан басқа барлық санаттарда ең төменгі орынға жақын болды. 2018 және 2024 жылдары Америка саясаттану қауымдастығы мүшелерінің сауалнамасы Трампты Америка тарихындағы ең нашар президент деп таныды.

Трамп 1938 жылдан бері жасалып жүрген Gallup сауалнамасында ешқашан 50% жақтау рейтингіне қол жеткізбеген жалғыз президент болды. Оны жақтайтындар саны рекордтық жоғары партизандық алшақтықты көрсетті: республикашылдар арасында оны 88% қолдаса, демократтар арасында оны тек 7% жақтайды. Трамп өз өкілеттігін 29 бен 34 пайыз арасындағы рейтингпен аяқтады, бұл қазіргі заманғы сауалнама басталғаннан бері әр АҚШ президентімен салыстырғандағы ең төменгі көрсеткіш болды. Президенттігі кезіндегі рекордтық орташа көрсеткіш — 41 пайыз.

2016 және 2017 жылдар аралығындағы АҚШ басшылығының рейтингтерін салыстырған 134 елде жүргізілген Gallup сауалнамасы Трамптың Обамадан тек 29 елде, олардың көпшілігі демократиялық емес елдерде озып кеткенін көрсетті.

Жалған ақпарат таратқаны

The Washington Post, Toronto Star, және CNN жасаған Трамптың «жалған және алдамшы» тұжырымдарының (қызғылт сары түсті) және «жалған» тұжырымдарының (күлгін түсті) салыстыруы.

Президенттікке үміткер болғанында Трамп халық алдында айтқан жалған тұжырымдарының саны АҚШ саясатында бұрын-соңды болмағандай көп болатын. Жалған сөзі оның өзгеше мінезінің бір бөлігіне де айналып кетті.

Трамптың жалған және жаңылыстыратын мәлімдемелері факт тексерушілері, соның ішінде The Washington Post газеті тарапынан құжатталған; олардың сөзінше, Трамп төрт жылдық өкілеттігі ішінде 30,573 түрлі жалған, не жаңылыстыратын мәлімдеме жасаған. Трамп жалған сөздерінің уақыт өте келе жиілігі артқан; президент ретіндегі бірінші жылында ол күніне шамамен алты жалған немесе жаңылыстыратын мәлімдеме жасаса, соңғы жылында бұл сан күніне 39-ға дейін өсті.

Трамптың кейбір жалған сөздері мәнсіз болды, мысалы, оның өз ұлықтау рәсімі жайлы айтқан «инаугурацияға келген адамзат тарихындағы ең көп жиналған халық» туралы бірнеше рет мәлімдемесі. Басқалары одан ауқымдырақ әсерлерге ие болды, мысалы оның COVID-19-ға қарсы емі ретінде дәлелденбеген препараттарды насихаттауы АҚШ-та осы препараттардың тапшылығын тудырып, Африка мен Оңтүстік Азияда оның дүрбелең болған жаппай сатылуына әкелген еді. Англия мен Уэльстегі қылмыстың өсуін «радикалды исламдық терроризмнің таралуына» байланыстырғаны сияқты басқа да жалған ақпарат Трамптың ішкі саяси мақсаттарына да көмектесіп жүрді. Трамп өзінің өтірік айтқаны үшін мүлдем дерлік кешірім сұрамайды.

Қастандық теорияларын қолдағаны

Президенттігінен бұрын және оның барысында Трамп неше түрлі қастандық теорияларын қолдаған еді. Олардың қатарына Обаманың АҚШ азаматтығына күмән келтіру, Клинтондарға тағылған саяси қарсыластарын өлтірген деген айыбы, QAnon қастандық теориялары, жаһандық жылынудың бар болғанына күмән келтіру, Джон Кеннедидің өліміне байланысты қастандық теориялары, Украинаның АҚШ сайлауына араласуы жайлы теория, Усама бен Ладеннің әлі тірі және Обама мен Байден теңізші сарбаз өлтірді деген тұжырымдары жатады. Кемінде екі түрлі кезде Трамп айтылған теорияларға сенетінін айтқан.

2020 жылғы сайлауда және содан бері Трамп АҚШ-та өтетін сайлаулардың әділдігіне күмән келтіріп жүр және соған байланысты қастандық теорияларын таратып жүр.

Зорлық-зомбылыққа арандатушылығы

Зерттеулер Трамптың риторикасы өшпенділік қылмыстарының көбеюіне себеп болды деп болжайды. 2016 жылғы науқаны кезінде ол наразылық білдірушілерге немесе тілшілерге қарсы физикалық шабуылдарға шақырды. Зорлық-зомбылық әрекеттері мен өшпенділік қылмыстары үшін тергелген немесе қудаланған көптеген айыпталушылар, соның ішінде 2021 жылғы 6 қаңтарда Капитолий ғимаратына басып кіргендер, Трамптың риторикасына сүйенгенін айтып, кінәларын мойындамады. ABC News 2020 жылғы мамырда жүргізген жалпыұлттық шолу 2015 жылғы тамыздан 2020 жылғы сәуірге дейін Трамп сөзіне байланысты орын алған зорлық-зомбылыққа әкелген кемінде 54 қылмыс анықтады; олардың біразы ақ америкалықтардың елдегі этникалық азшылықтарға қарсы жасалған қылмыстары еді.

Әлеуметтік желілердегі белсендігі

Трамптың әлеуметтік желідегі белсендігі 2009 жылы Twitter-ге қосылғанынан бастап бүкіл әлем назарын аударды. Ол 2016 жылғы сайлау науқаны және президенттігі кезінде жиі туит жазып отырды, бұл белсендігі 2020 жылғы Капитолийге шабуыл нәтижесінде оның желіден бұғатталғанына дейін жалғасты. Трамп Twitter-ді көпшілікпен тікелей байланыста болу үшін жиі пайдаланатын. 2017 жылғы маусымда Ақ үйдің баспасөз хатшысы Трамптың туиттері президенттің ресми мәлімдемесі ретінде саналатынын айтты.

Трампқа жалған ақпарат таратқанына рұқсат бергені үшін көп жылдар бойы созылған сыннан кейін Twitter 2020 жылғы мамырда оның кейбір туиттерін факт-тексерумен белгілей бастады. Жауап ретінде Трамп туиттерде әлеуметтік желілер консерваторлардың «мүлдем үнін өшіргісі келіп тұр» деп айыптап, оны келешекте «қатты реттейтінін, не мүлдем жаба салатынын» айтқан. Халықтың Капитолийге басып кіруі оқиғасынан кейінгі бірнеше күндерде Трамп Facebook, Instagram, Twitter және басқа да платформаларда бұғатталды. 2022 жылғы ақпанда ол Truth Social әлеуметтік желі платформасын іске қосты, оған ол өзінің Twitter жазылушылардың бір бөлігін ғана шақырта алды. 2022 жылғы қарашада Twitter желісін сатып алғанынан кейін Илон Маск Трамптың тіркелгісін қайта ашып берді.

Нәсілдер жайлы көзқарасы

Трамптың көптеген тұжырымдары мен әрекеттері нәсілшіл деп саналды. Ұлттық сауалнамада респонденттердің жартысына жуығы Трамптың нәсілшіл екенін айтты; үлкен бөлігі ол нәсілшілдерді жігерлендірді деп те есептеді. Бірнеше зерттеулер мен сауалнамалар нәсілшіл көзқарастар Трамптың саяси өрлеуіне ықпал еткенін және Трамп сайлаушыларының адалдығын анықтауда экономикалық факторлардан маңыздырақ екенін көрсетті. Нәсілшіл және исламофобиялық көзқарастар Трампты қолдаудың күшті көрсеткіші болып табылады.

2011 жылы ол президенттік сайлауға түсу мүмкіндігін қарастырып жатқанда, ол АҚШ-тың бірінші қара нәсілді президенті Барак Обама АҚШ-та тумаған деп, бір нәсілшіл қастандық теориясының жетекші жақтаушысы болды. Сәуірде ол Ақ үйдің Обаманың туу туралы куәлігін жариялағанын талап етті, бірақ оның жарияланған салысымен оны жалған деді. 2016 жылғы қыркүйекте қысым астында ол Обаманың АҚШ-та дүниеге келгенін мойындады. 2017 жылы оның бұл теорияға әлі сенетіні жеке айтылды делінді.

2016 жылғы президенттік сайлау науқанындағы Трамптың мексикалық иммигранттарды «есірткі әкеліп, қылмыс жасайтын зорлаушылар» деп сипаттағаны үшін кеңінен сынға ұшырады.

2018 жылғы қаңтарда иммиграция жайлы заң жобаларын талқылап жатқанда Трамптың Сальвадор, Гаити, Гондурас пен Африка елдерін «боқты жырық жер» (ағылш. shithole countries) деп сипаттағаны делінді. Оның сөздері нәсілшіл деп айыпталды.

2019 жылғы шілдеде Трамп туиттердегі парақшасында бәрі де азшылық ұлттан болған төрт Демократиялық конгрессмен жайлы «келіп келген» елдеріне «қайтып оралуы» керек деп жазды; олардың үшеуі АҚШ-та туған еді. Екі күннен кейін Өкілдер палатасы оның «нәсілшіл тұжырымдарын» айыптау үшін 240–187 дауыс берді.

Сексуалды алымсақтық жасады деген айыптар

Трамптың бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілерде сөйлеген кезде әйелдерді қорлау және кемсіту тарихы бар. Ол азғын пікірлер айтты, әйелдердің сыртқы келбетін кемсітеді және оларды кемсітетін эпитеттерді қолданды. Кем дегенде 26 әйел Трампты келісімінсіз зорлады, сүйді, ұстап қалды деп айыптады; басқа айыптар қатарында тағы белдемшесінің астына қарады және жасөспірімдер байқауы қатысушыларының киініп жатқанында көрді дегендер де бар. Трамп барлық айыптарды жоққа шығарды.

2016 жылғы қазанда, екінші президенттік пікірталасқа екі күн қалғанда, 2005 жылғы Трамп сөйлеген аудио жазба жария болды, онда Трамп әйелдерді олардың келісімінсіз сүйдім, ұстадым деп мақтанғаны естілді. Оқиғаның бұқаралық ақпарат құралдарында кең таралуы Трамптың науқан кезінде бірінші рет кешірім сұрауына әкелді және бүкіл саяси спектрдің наразылығын тудырды.

Қолданылған әдебиет

• Blair Gwenda The Trumps: Three Generations That Built an Empire (Трамптар: Империя құрған үш ұрпақ) — Simon & Schuster, 2015. — ISBN 978-1-5011-3936-9.
• Kranish Michael , Fisher Marc Trump Revealed: The Definitive Biography of the 45th President (Ашылған Трамп: 45-Президенттің толық өмірбаяны) — Simon & Schuster, 2017. — ISBN 978-1-5011-5652-6.
• O'Donnell John R. , Rutherford James Trumpted! (Трампталдың!) — Crossroad Press Trade Edition, 1991. — ISBN 978-1-946025-26-5.