Қырым аннексиясы
Қырым аннексиясы (укр. Анексія Криму) — халықаралық қауымдастықтың көп бөлігі мойындамаған Қырым түбегінде орналасқан, Украинаның құрамдас бөлігі болып табылатын Қырым Автономиялық Республикасы мен Севастополь қаласының Ресей Федерациясының құрамына қосылуы.
| Қырым аннексиясы | |||
| Негізгі қақтығыс: Қырым дағдарысы | |||
 Қырым Республикасы мен Севастопольды Ресей Федерациясының құрамына қабылдау туралы келісімге қол қою сәті. Солдан оңға: С. Аксёнов, В. Константинов, В. Путин, А. Чалый. | |||
| Дата |
2014 жылдың ақпан — наурыз айлары | ||
|---|---|---|---|
| Орын | |||
| Себеп | |||
| Нәтиже |
Қырым Ресей Федерациясының құрамына енді | ||
| Қарсыластар | |||
| |||
Қырым аннексиясының алдында Украинада көп айға созылған президент пен үкіметке қарсы наразылық акциялары орын алды (Еуромайдан). Бұл оқиғалардың нәтижесінде 2014 жылдың ақпанында Виктор Янукович президент мансабынан айырылды. Қырым тұрғындарының біраз бөлігі бұны мемлекеттік төңкеріс ретінде қабылдады. Жаңадан сайланған украин үкіметі мен оның жақтастарының әрекеттері елдегі орыс қоғамдық ұйымдарының жандануына, Қырымдағы орыстардың көп бөлігінің Украинаның жаңа билігіне қарсы жұмылуына әкеп соқтырды. Бұл жағдайдың орын алуына ресейлік бұқаралық ақпараттық құралдардың ақпараттық қысымы мен қоғамдық пікірге әсер етуі көмектесті.
Қырым татар халқының Мәжілісі 21—23 ақпан күндері жаңа украин билігіне қолдау көрсетіп, көп адам жиналған шаралар ұйымдастырды. Қырым Ресей Федерациясының құрамына енгеннен кейін Мәжіліс референдумның қорытындыларын мойындаудан бас тартты.
1990-жылдары Қырымдағы Ресейді қолдайтын күштерге көмек көрсетілмесе, бұл жолы Ресей билігі оларға қол ұшын созды. Украинадағы қоғамдық пікір бойынша, Ресей Қырымға қатысты іс-шараларды 20 ақпан күні, яғни Янукович президент болып тұрған кезде бастаған. Владимир Путиннің айтуынша, «Қырымды қайтару бойынша жұмыстарды» бастауға ол 23 ақпан күні, тақтан тайған Януковичті құтқару операциясынан кейін бұйрық берген екен.
23—24 ақпан күндері Ресейді жақтаған белсенділердің қысымынан кейін Севастопольдағы атқарушы өкімет ауыстырылды. 26 ақпанда Мәжіліс пен жаңа украин үкіметінің жақтастары Қырым парламентінің ғимаратын басып алуға әрекет жасап, оның жұмысын тоқтатты. 27 ақпан күні таңертең ресейлік арнайы күштер (спецназ) Қырым Автономиялық Республикасы билік органдарының ғимараттарын басып алды. Артынша Қырым Жоғарғы Кеңесінің депутаттары Анатолий Могилев үкіметінің қызметін тоқтатып, Қырымның жаңа үкіметінің басшысы етіп «Орыс бірлігі» («Русское единство») партиясының жетекшісі Сергей Аксеновты тағайындады. Аксенов Украинаның жаңа билігін мойындамайтынын айтып, Ресей билігінен «Қырым Автономиялық Республикасы аумағындағы бейбітшілік пен тыныштықты қамтамасыз етуге көмектесуді» сұрады. Бұл әрекеттер Қырым халқының көп бөлігінен қолдау тапты.
1 наурыз күні Ресей Федерация Кеңесі президент Владимир Путиннің ресейлік әскерлерді Украина аумағында қодануға рұқсат сұраған жолдауын қанағаттандырды, бірақ шын мәнінде олар көршілес елдің аумағындағы әрекеттерін ертерек бастап кеткен болатын. Ресейлік әскерилер еріктілердің топтарымен бірігіп Қырымның жаңа үкіметіне бағынудан бас тартқан Украин қарулы күштерінің Қырым тұбегіндегі барлық объектілері мен әскери бөлімдерін бұғаттады. 16 наурыз күні Украина конституциясына қарама-қайшы Қырымның Ресей құрамына қосылуы туралы референдум өткізілді. Оның нәтижесінде 17 наурыз күні тәуелсіз Қырым Республикасы жарияланып, 18 наурыз күні ол Ресейдің құрамына кіру туралы келісімге қол қойды.
Ресейлік заңнама бойынша ел құрамына жаңадан қосылған аймақта Ресейдің құрамдас бөлігі болып саналатын Федерацияның жаңа субъектілері — «Қырым Республикасы» мен «федералды маңызы бар Севастополь қаласы» құрылды. Біріккен Ұлттар Ұйымы құжаттары мен Украина заңнамасында Ресейдің қол астындағы Қырым аумағы уақытша басып алынған (оккупацияланған) Украинаның бір бөлігі ретінде қарастырылады.
Украина мен батыс елдері 2014 жылы ақпан және наурыз айында орын алған жағдайды Ресейдің Қырымды аннексиялауы (басқа мемлекеттің аумағын күштеп қосып алу) деп қарастырады. Ресейлік пікір бойынша, бұл оқиғаларды Қырымның Ресеймен қайта бірігуі деп қабылдау керек.