2024 АҚШ президент сайлауы

2024 жылғы 5 қарашада өткен 2024 жылғы АҚШ президент сайлауы ел тарихындағы 60-сайлау болды. Сайлаушылар алқасы АҚШ халқының даусына сүйене отырып, 2024 жылғы желтоқсанда 4 жылдық өкілеттігі 41 күннен кейін басталатын келесі АҚШ президенті мен вице-президентін таңдады. Сайлау күні, оған қоса, Конгресстің екі палатасы да сайланды: Өкілдер палатасы мен Сенаттың үштен бірі.

2020 2028
2024 АҚШ президент сайлауы
Сайлаушылар алқасының 538 мүшесі (абсолютті көпшілік: 270 мүше)
5 қараша 2024
Сайлау түрі			Президенттік сайлау
Мандат			20 қаңтар 2025 – 20 қаңтар 2029
Дебат(тар)			27 маусым 2024 10 қыркүйек 2024 1 қазан 2024
	Дональд Трамп – Республикашыл Серіктес: Джей Ди Вэнс
	Дауыс			75 854 210
	50,2 %
	Сайлаушылар			312
	Камала Харрис – Демократ Серіктес: Тим Уолз
	Дауыс			72 836 572
	48,2 %
	Сайлаушылар			226
Сайлаушылар алқасы
АҚШ президенті
Босатушы			Сайланған
Джо Байден Демократ			Дональд Трамп Республикашыл

Үміткер болатын қазіргі президент және демократ Джо Байден бастапқыда қайта сайланамын деп жүріп, Демократиялық партияның праймеризінде қарсылыққа тап болмай, жеңіп шықты. Оның бұл жердегі сайлануына болған ең ірі кедергісі — Газа соғысына деген көзқарасына наразылық білдіре отыра «бәріне қарсымын» деп дауыс бергендер. 2024 жылғы маусымдағы президенттік пікірталаста сәтсіз болған ол 21 шілдеде жасына, денсаулығына және басқа да себептерге байланысты көрген сыннан кейін ол өзінің кандидатурасынан бас тартып, қайта сайланбаймын деп, сол күні сайлауалды науқанын бастаған вице-президент Камала Харриске қолдау көрсетті. Байденнің кетуі оны 1968 жылғы Линдон Джонсоннан бергі қайта сайлануға түспеген қазіргі президенттің алғашқысы етті де, тарихта бірінші болып номинацияны жеңіп алу үшін жеткілікті делегаттар жинап, өз кандидатурасын алып тастаған үміткер болды. 6 тамызда Демократиялық партияның атынан шығатын ресми үміткер Харрис болды. Келесі күні ол өзінің сайлауалды серіктесі ретінде Миннесота губернаторы Тим Уолзды таңдады.

Байденнің республикашыл ізашары Дональд Трамп, керісінше, осы сайлауға қатысатынын және қайта сайлануға деген үмітінің бар екендігін мәлімдеді де, кейін партияның ресми үміткері болды. Трамп, сонымен қатар, Республикалық партияның праймеризінде аз қарсылыққа тап болып, Никки Хейлиге қарсы оңай жеңді. Трамп өзінің сайланған серіктесі, Огайо штатының сенаторы Джей Ди Вэнспен бірге 2024 жылғы 15 шілдеде 2024 жылғы Республикалық ұлттық съезінде номинацияға ие болды. Сайлау қарсаңында, 2024 жылғы 30 мамырда Трампқа жалған қаржылық құжаттама жасады деген сияқты 34 айып тағылды да, оны сот кінәлі деп көрді де, ол қылмыскер болған алғашқы бұрынғы президент болды.

Сайланғанның инаугурациясы 2025 жылғы 20 қаңтарда орын алады. Сол күні президенттік сайлаумен қатар АҚШ халқы Сенат пен Өкілдер палатасының депутаттарын, сондай-ақ жергілікті әкімшіліктерді сайлайтын болады.

Аборт, иммиграция, денсаулық сақтау, білім беру, экономика, сыртқы саясат, шекара қауіпсіздігі, ЛГБТ құқықтары, жаһандық жылыну мен демократия сайлауалды науқанның жетекші мәселелері болды.

2024 жылғы 6 қарашада 277 сайлаушының даусын алған Трамп АҚШ-тың келесі президенті болып сайланды. Ол қызметін 2025 жылғы 20 қаңтарда бастамақ.

Сайлау жүйесі

Қазіргі президент Джо Байден, оның мерзімі 2025 жылғы қаңтарда аяқталады

Барысы

АҚШ Конституциясының екінші бабына сәйкес, ел аумағында туған және онда кемінде 14 жыл тұратын, сондай-ақ дауыс беру кезінде 35 жасқа толған АҚШ азаматы ғана президенттікке ұсынылуы мүмкін. АҚШ вице-президенттігіне үміткерге де дәл осындай талаптар қойылады. Президенттікке үміткерлер өздерінің саяси партияларынан, әдетте, праймериз бен кокустардың нәтижелері бойынша ұсынылады, олардың барысында ұлттық партия съезінде белгілі бір үміткерге дауыс беруге уәкілеттік берілген делегаттардың саны айқындалады. Ұлттық партия съезі сондай-ақ тиісті тізімдерді қалыптастыру үшін вице-президенттікке үміткерді анықтайды.

Жалпы сайлау жанама болып табылады және екі кезеңде өткізіледі. Бірінші кезеңде сайлаушылардың дауыс беруі өткізіледі. Дауыс беру сайлау учаскесінде, не пошта арқылы жасалады. Егер дауыс беру күндізгі форматта өтсе, сайлау комиссиялары дауыстарды есептеуді жәшіктерді ашқаннан кейін жүзеге асырады. Пошта арқылы дауыс берген жағдайда бюллетеньдерді санау арнайы сканерлеу құрылғыларының көмегімен немесе қолмен жүргізіледі (сайлаушының мәртебесі алдын ала тексеріледі, сондай-ақ дауыс беруге қатысушының жеке қолы салыстырылады). Екінші кезең — Сайлаушылар алқасының дауысы. Алқада барлығы 50 штат пен Колумбия округінің әрқайсысын ұсынатын 538 сайлаушы бар. Әдетте партия белсенділері, бұрынғы саясаткерлер және үміткерлердің бірінің жақтастары комиссия мүшелері болып табылады. Бұл ретте конгрессмендер мен мемлекеттік лауазымдарды атқаратын адамдар сайлаушылар бола алмайды. Штаттан сайлаушылардың тізімі жалпыға бірдей дауыс беру өткізілгенге дейін бекітіледі. 50 штаттың 48-інде және Колумбия округінде «жеңімпаз бәрін алады» ережесі бар: мұндай штатта көбірек дауыс жинаған үміткер барлық сайлаушы дауысын ала салады. Ережеден тыс жайт Небраска мен Мэн штаттарында орын алады, онда әр сайлау округінен бір сайлаушы, сонымен қатар жалпы штаттан қосымша екі сайлаушы сайланады.

2024 жылғы 17 желтоқсанда сайлаушылар өз штаттарында дауыс береді де, дауыстары АҚШ Конгрессіне беріледі. 2025 жылғы 6 қаңтарда АҚШ Конгрессінің мүшелері оларды санаймыз деп жиналады. Сайлау алқасының дауыс беру нәтижелерін АҚШ-тың қазіргі вице-президенті бекітеді. Кем дегенде 270 сайлаушы дауысын алған үміткер сайланған АҚШ президенті болады.

Сайлауға араласу

АҚШ-тың 45-президенті Дональд Трамп 2020 жылғы президенттік сайлаудың нәтижелеріне күмән келтіреді. Сайлау алдындағы сауалнамалар қарапайым америкалықтар арасындағы демократияның жағдайына қатты наразылық білдірді. Либералдар консерваторлар елге автократиялық тенденциялармен қарайды және 2020 жылғы сайлауды жоққа шығару әрекеттері арқылы демократиямызға қауіп төндіреді деп санайды. Көптеген республикашылардың да Трамптың мемлекеттік қызметке орналасуына жол бермеу ниеті бар.

Сайлау картасы

2020 жылғы санақ салдары

2020 жылғы АҚШ санағының нәтижелері шыққанда оған негізделіп АҚШ-тың дауыс беру аудандарының жаңа картасы салынған еді. Бұл сайлау — осы картаны қолданатын тұңғыш сайлау. Мәселен, егер 2020 жылғы сайлау нәтижелері жаңа жүйеде өзгеріссіз қалса және сол сайлау үшін жаңа 2020 жылғы карта қолданылса, Байден Трамптан 303-тен 235-ке дейін дауыс жинаған болар еді, яғни қазіргі президент жалпы үш сайлаушы дауысын жоғалтқан болар еді. Мұндай дауыстарды бөлу тек 2028 жылғы сайлауда сақталады. Қайта карта салу 2030 жылғы АҚШ халқы санағынан кейін қайта жүргізіледі.

Тарихи анықтама

АҚШ-тың 50 штаты және Колумбия округі. Штаттардың түс қанықтылығы 2016 және 2020 жылдардағы президенттік сайлауда бір партия кандидатының екінші партия кандидатынан орташа артықшылығының шамасын білдіреді. 2020 жылы саяси векторды өзгерткен штаттар сұр түске боялған.

Алдыңғы президенттік сайлауда штаттардың көпшілігі елдің жетекші екі партияның бірінің тірегі болды. Осыған байланысты сайлау цикліндегі маңызды рөл құбылмалы штаттарға беріледі. Бұл сайлау циклінде оларға Висконсин, Мичиган пен Пенсильвания сияқты «тот белдеуі» штаттары, сондай-ақ Невада, Аризона мен Джорджия сияқты «күн белдеуі» штаттары кіреді. Солтүстік Каролина сонымен қатар Трамптың алдыңғы сайлаудағы минималды жеңісін ескере отырып, 1,34 % артықшылықпен «құбылмалы» штаттар ретінде жіктеледі. Айова, Огайо, Техас пен Флорида штаттары сайлаушыларының қалауы 2020 жылғы президенттік сайлауда ауытқып отырғандардың арасында республикашылардың пайдасына айтарлықтай өзгерді, ал Миннесота мен Нью-Гэмпшир штаттары Демократиялық партияны қолдады.

Демократиялық партияның электораты

Аналитикалық материалдар демократиялық сайлаушылардың жартысынан азы (44 %) азиялықтар, латиноамерикалықтар, афроамерикалықтар, басқа нәсіл немесе аралас нәсіл, сондай-ақ кем дегенде бакалавр дәрежесі (45 %) бар екенін көрсетеді. Діншіл емес демократиялық сайлаушылардың үлесі 2008 жылдан бастап екі есеге өсті — 18 %-дан 38 %-ға дейін. Бірнеше онжылдықтар бұрын христиандар демократиялық сайлаушылардың басым көпшілігін құрады. Қазіргі уақытта демократтардың жартысынан көбі ғана (54 %) христиандар. 2024 жылғы тамыздағы жағдай бойынша он демократиялық сайлаушының тоғызы, егер сайлау бүгін өткізілсе, Камала Харриске дауыс береміз дейді. Демократиялық сайлаушылардың тағы 5 %-ы тәуелсіз кандидат кіші Роберт Кеннедиді және 4 %-ы АҚШ-тың 45-президенті Дональд Трампты қолдайды. Демократиялық сайлаушылардың көпшілігі атыс қаруы, денсаулық сақтау шығындары және партиялық даулар сайлау циклінің негізгі мәселелері деп санайды. Соңғы бірнеше онжылдықта демократтар Республикалық партияға нашар қарап жүрді, олар бұрынғы президент Трамп туралы жиі жағымсыз пікір де білдірді.

Республикалық партияның электораты

Он республикалық сайлаушылардың сегізіне жуығы (79 %) испанша сөйлемейтін ақтар (ағылшынтілді еуропалықтар). Латиноамерикалықтар, афроамерикалықтар мен азиялық америкалықтар бірге демократиялық сайлаушыларға қарағанда республикалық сайлаушылардың әлдеқайда аз үлесін құрайды (15 % қарсы 39 %). Республикалық сайлаушылардың шамамен үштен екісі (64 %) кем дегенде бакалавр дәрежесіне ие емес. Республикалық сайлаушылардың шамамен үштен екісі (65 %) 50 жастан асқан, республикалық сайлаушылардың тек 8%-ы 30 жастан жас. Он республикалық сайлаушылардың сегізіне жуығы (81 %) өзін христиан конфессиясына қосады. Республикашылар арасындағы ең үлкен діни топ — ақ протестанттық-евангелистер, олар республикалық партияның тіркелген сайлаушыларының 30% құрайды. Республикалық сайлаушылардың тек 15 % өзін діншіл емес дейді. 2024 жылғы шілдедегі жағдай бойынша он республикалық сайлаушылардың сегізден астамы (84 %) егер сайлау бүгін болса, Дональд Трампқа дауыс береміз дейді, ал 13 % кіші Роберт Кеннедиді қолдайды. Тек 3 % Джо Байденді қолдайтын еді. Республикалық векторды ұстанатын республикашылар мен тәуелсіз сайлаушылар арасында 78 % заңсыз иммиграция мен жоғары инфляция сайлау циклінің негізгі мәселе деп санайды. Республикашылдардың оннан алтысына жуығы заңсыз мигранттар депортациялансын деп санайды.

Алғышарттары

Тағы қараңыз: 2020 АҚШ президент сайлауы

2020 жылғы 3 қарашада өткен 2020 АҚШ президент сайлауы нәтижесінде Джо Байден елдің 46-президенті болып сайланды да, ізашары Дональд Трамп президенттігін тоқтатуға мәжбүр болды. Алайда Трамп қолдаушылары сайлау нәтижелерімен келіспеді де, 6 қаңтарда Капитолийге басып кірді.

Колорадо Жоғарғы Соты, Иллинойс штатының аудандық соты және Мэн штатының Мемлекеттік хатшысы Трампты АҚШ Конституциясындағы он төртінші түзетудің 3-бөліміне сүйене отырып, оның лауазымды атқаруға құқығы жоқ деп шешті. 6 қаңтардағы Капитолийге шабуылдағы рөлі үшін Трамп сайлау бюллетеніне жазылмай да жаздады. Алайда, 4 наурызда АҚШ Жоғарғы Соты штаттар ұлттық сайлауға ешбірдің қатысу құқығын анықтай алмайды деп бірауыздан шешім қабылдады да, Трамптың елдегі әр бюллетеньде бола алатыны шешілді.

Демократиялық партия мүшелерінің арасында Джо Байденнің орнына басқа үміткер ұсыну идеясы талқыланды, алайда сарапшылар кандидаттың ауысуын да, Байденнің өз сайлауалды науқанын тоқтатуын да екіталай көрді. 21 шілдеде Байден сайлануға бармайтынын ресми түрде жариялады.

Үміткерлері

Демократиялық партия

Демократиялық партияның президенттік праймеризіндегі ағымдағы дауыс беру нәтижелері
     — Джо Байден
     — Джейсон Палмер

Қызметтегі президент Джо Байден 2023 жылдың басында өзінің қайта сайлануға үміті бар болғанын ресми түрде жариялады. 13 наурызда оның кандидатурасы ресмиленді. Алайда тұсында пайда болған инфляциясы, құпия құжаттардың жария болуы жайлы дауы, даулы болған АҚШ әскерін Ауғанстаннан алып тастау шешімі және үлкен жасы (инаугурациясы кезінде Байден АҚШ тарихындағы жасы ең үлкен президенті болды) Байденнің қолдауына үлкен нұқсан келтірді. 2024 жылғы наурызда жасалған сауалнама бойынша АҚШ халқының көпшілігі Джо Байденді президенттікке «тым кәрі» көргенін айтты. Израиль−Хамас соғысындағы Байденнің Израильді қолдағаны оның палестинашыл америкалықтар арасында «Геноцидтік Джо» деп аталып кеткеніне және АҚШ халқы арасындағы Байденді қолдаудың әлсіреуіне әкелді. Алайда осындай және басқа да мәселелерге қарамастан демократтар арасындағы үміткерлердің ең көп қолдау көретіні Байденнің өзі еді.

2024 жылғы 21 шілдеде Джо Байден өзінің қайта сайланудан бас тартқанын жариялады. Бастапқыда Байденнің орнына Демократиялық партия атынан шығатын үміткердің кім болатыны тамызда өтетін ұлттық съезде шешіледі делінген, алайда Огайодағы дауыс беру күніне байланысты болған белгісіздіктен ресми үміткер виртуалды түрде таңдалатын болды. 6 тамызда Демократиялық партияның ресми үміткері АҚШ вице-президенті Камала Харрис болды. Харрис өзінің сайлаудағы серіктесі ретінде Миннесотаның губернаторы Тим Уолзды таңдады.

Болжамды үміткерлері

Демократиялық партия үміткерлері
Камала Харрис	Тим Уолз
(президенттікке үміткер)	(вице-президенттікке үміткер)
49- АҚШ вице-президенті (2021 жылдан бастап)	Миннесотаның 41-губернаторы (2019 жылдан бастап)
Науқаны

Республикалық партия

Республикалық партияның президенттік праймеризінде дауыс берудің ағымдағы нәтижелері
     — Дональд Трамп
     — Никки Хейли

2024 жылғы қаңтарға қарай республикалық үміткерлер арасындағы бұрынғы президент Дональд Трамптың танымалдығы бойынша үстемдігі анық болды, оны Джо Байденнің өзі де мойындады. Трамп Байден әкімшілігі АҚШ-ты «әлсіз және тиімсіз мемлекетке» айналдырдырды деді де, Украина мен Газадағы соғысты шешуге уәде берді. Трамптың сайлауалды науқанына келген ең үлкен нұқсаны оның заңи мәселелері болған; Манхэттен прокуратурасы жалған іскерлік құжаттар жасады және басқа да заңсыз іс жасады деп айып тағылған Трампқа қарсы 34 баптан тұратын айыптау қорытындысын жариялады да, 4 қылмыстық іс бойынша айып көрген Трампқа Колорадо Жоғарғы Соты Колорадодағы президенттік сайлауға қатысуға тыйым салды. Шешім күшіне енсе, Трамп бұл штатта сайлана алмайтын болады. Әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы Жұмабек Сарабеков сөзінше сол және басқа да себептерден республикашылдардың арасындағы Трампты қолдау екіталай.

Трамп үшін республикашылар арасындағы «ең үлкен саяси қаупі», әрі қарсыласы Флорида губернаторы Рон Десантис болған. Идеологиясы Трамп идеологиясына ұқсағанынан Десантисті «Трамптың жастау түрі», не «ақылы бар Трамп» деп те атаған. Алайда 2024 жылғы 22 қаңтарда Десантис сайлаудағы республикашыл үміткерлікке жарыстан кетті де, Трамптың республикашыл номинацияға жалғыз қарсыласы Оңтүстік Каролинаның бұрынғы губернаторы Никки Хейли болды. Алайда 12 наурызда жеткілікті делегат жинай алған тек Трамп болды да, ол сайлаудағы республикалық партияның атынан қатысатын алғашқы үміткер болды. 15 шілдеде өткен партияның ұлттық съезі барысында Трамп партияның ресми үміткері болды да, өз серіктесі және вице-президенттікке үміткері ретінде 39 жастағы Огайолық сенатор Джей Ди Вэнсты таңдады.

Таңдалған үміткерлері

Республикалық партия үміткерлері
Дональд Трамп	Джей Ди Вэнс
(президенттікке үміткер)	(вице-президенттікке үміткер)
45- АҚШ президенті (2017—2021)	Огайодан сенатор (2023 жылдан)
Науқаны

«Үшінші күш» үміткерлері

Либертариандық партия

Либертариандық партия 2024 жылғы 26 мамырдағы Ұлттық съезінде президенттікке үміткер ретінде Чейз Оливерді таңдады. Оливер 2022 жылы Джорджиядағы АҚШ сенаторлығына сайланбақ болған партияның үміткері еді. 2024 жылғы мамырдағы жағдай бойынша партия кем дегенде 37 штатта сайлау бюллетеньдеріне қол жеткізе алады, бұл жалпы 380 сайлаушы дауысын құрайды.

Ұсынылғандар

Либертариандық партия атынан кандитаттар
Чейз Оливер	Майк тер Маат
Президенттікке	Вице-президенттікке
Сату шотының менеджері	Экономист
Науқаны

Басқа үміткерлер

Съезд дауыс беруінде алынып тасталды
Аты-жөні	Туған күні	Алдыңғы лауазымдары	Штаты	Науқаны Ұсыну күні	Себеп Тоқтату күні	Жеңіп алған байқаулары	Жеңіп алған дауыстары	Қосымша
Бәріне қарсымын	Д/Ж				26 мамыр 2024 (дауыс берудің жетінші турында алынып тасталды)	2	6 384 (15,7 %)
Майкл Ректенвальд	01959-01-Үлгі:0expr 29 қаңтардың 1959 (65 жаста) Питтсбург, Пенсильвания	Автор және ғалым Нью-Йорк университетінің бұрынғы профессоры (2008–2019)	Пенсильвания	28 тамыз 2023 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	26 мамыр 2024 (дауыс берудің алтыншы турында алынып тасталды)	2	943 (2,3 %)
Майк Тер Маат	01961-06-Үлгі:0expr 20 маусымның 1961 (63 жаста) Портленд, Орегон	Экономист Бұрынғы Халландейл Бич полициясы қызметкері 2022 жылғы сайлауда Флориданың 20-округінен АҚШ Өкілдер палатасына үміткер	Вирджиния	18 сәуір 2022 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	26 мамыр 2024 (дауыс берудің бесінші турында алынып тасталды; дауыс беру кезінде Оливерді қолдады) (вице-президент лауазымына дауысқа түсті)	1	589 (1,5 %)
Ларс Мэпстед	01969-08-Үлгі:0expr 14 тамыздың 1969 (54 жаста) Монтерей, Калифорния	Friend Finder Networks-тің тең құрылтайшы Fupa Games and Legendary Speed-тің негізін қалаушы	Калифорния	23 наурыз 2021 ФСК-ға құжаттарды тапсыру Серіктес: Ларри Шарп	26 мамыр 2024 (дауыс берудің төртінші турында алынып тасталды; кейін Оливердің номинациясын қолдады)	2	1 226 (3,0 %)
Джошуа Смит	01983-03-Үлгі:0expr 13 наурыздың 1983 (41 жаста) Антиок, Калифорния	Либертариандық партия комитетінің вице-төрағасы (2022–2023)	Калифорния	24 шілде 2023 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	26 мамыр 2024 (дауыс берудің төртінші турында алынып тасталды; кейін Оливердің номинациясын қолдады)	1	416 (1,0 %)
Джейкоб Хорнбергер	01950-01-Үлгі:0expr 28 қаңтардың 1950 (74 жаста) Ларэдо, Техас	Future of Freedom Foundation-нің негізін қалаушы және президенті 2002 жылы Вирджиниядан АҚШ Сенатына тәуелсіз үміткер 2000 және 2020 жылғы сайлауда АҚШ президентіне үміткер	Техас	20 ақпан 2023 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	26 мамыр 2024 (дауыс берудің екінші турында алынып тасталды)	0	2 043 (5,0 %)
Чарльз Баллей	01970-01-Үлгі:0expr 01 қаңтардың 1970 (51 жаста) Жаңа Орлеан, Луизиана	Отоларинголог	Луизиана	24 тамыз 2023 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	26 мамыр 2024 (дауыс берудің алғашқы турында алынып тасталды; кейін Оливердің номинациясын қолдады)	0	2 043 (5,0 %)
Арт Оливьер	01970-01-Үлгі:0expr 01 қаңтардың 1970 (51 жаста) Линвуд, Калифорния	2000 жылғы сайлауда АҚШ вице-президенті лауазымына үміткер 2006 жылғы сайлауда Калифорния губернаторы лауазымына үміткер Беллфлауэр мэрі (1998–1999)	Калифорния	11 желтоқсан 2023 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	26 мамыр 2024 (дауыс берудің алғашқы турында алынып тасталды)	0	5 (0 %)

Бұрынғы үміткерлер

Праймеризге дейін өз кандидатураларын алып тастады
Аты-жөні	Туған күні	Алдыңғы лауазымдары	Штаты	Науқаны Ұсыну күні	Себеп Тоқтату күні	Қосымша
Джо Экзотик	01963-03-Үлгі:0expr 05 наурыздың 1963 (60 жаста) Гарден-Сити, Канзас	Кәсіпкер және медиа тұлға «Greater Wynnewood» экзотикалық жануарлар саябағының иесі (1998–2018) 2016 жылғы сайлауда АҚШ президенті лауазымына тәуелсіз үміткер 2018 жылғы сайлауда Оклахома губернаторы лауазымына үміткер	Техас	10 наурыз 2023 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	11 сәуір 2023 (Демократиялық партияның номинациясына дауысқа түскен)

Жасылдар партиясы

2024 жылғы 26 мамырда Джилл Стайн өзінің сайлау науқаны Жасылдар партиясының кандидатурасын қамтамасыз ету үшін жеткілікті делегаттар жинағанын және осылайша болжамды үміткер болғанын жариялады. Стайн сонымен қатар 2012 және 2016 жылғы сайлауға партияның үміткері болды. Стайн — дәрігер және Лексингтон қалалық жиналысының бұрынғы мүшесі. 2024 жылғы 15–18 тамызда өткен Жасылдар партиясының ұлттық съезі өтті де, Стайнның үміткерлігі ресмиленді де, ол сайлаудағы өзінің серіктесі ретінде тарихшы Буч Уэрді таңдады. 2024 жылғы маусымдағы жағдай бойынша Стайн кем дегенде 22 штаттағы Жасылдар партиясынан да, тәуелсіз сайлау комиссияларынан да бюллетеньдерге қол жеткізе алады, барлығы 273 сайлаушы дауысын жинайды.

1 қарашада Еуропаның Жасылдар партиялары Стайнның президенттікке бармағанын сұрады. Олар АҚШ Жасылдар партиясының Жасыл партиялар жаһандық ұйымына кірмейтінін айтып кетті де, Стайнның үміткерлігі Камала Харристің президент болуына нұқсан келтірмек деген уайымын дауыстады. Бұл уақытқа қарай жасалған сауалнама бойынша араб америкалықтардың 42,3%-ы Стайнға дауыс береміз дейді.

Ұсынылғандар

Жасылдар партиясы атынан кандитаттар
Джилл Стайн	Буч Уэр
Президенттікке	Вице-президенттікке
Массачусетстік дәрігер, саяси белсенді	Калифорниялық академик және тарихшы
Науқаны

Басқа үміткерлер

Жасылдардың 2024 жылғы праймеризіндегі басқа үміткерлер
Аты-жөні	Туған күні	Алдыңғы лауазымдары	Штаты	Науқаны Ұсыну күні	Жеңіп алған байқаулары	Жеңіп алған делегаттары	Жеңіп алған дауыстары	Қосымша
Жасмин Шерман	01985-08-Үлгі:0expr 17 тамыздың 1985 (39 жаста) Куинс, Нью-Йорк	Greater Charlotte Rise-дің атқарушы директоры	Солтүстік Каролина	18 ақпан 2022 ФСК-ға құжаттарды тапсыру Серіктес: Танда Блубир	Жоқ	10 (4,1 %)	72 (0,4 %)
Хорхе Завала	белгісіз	Кәсіпкер	Калифорния	13 қазан 2023 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	Жоқ	Жоқ	18 (0,1 %)
Бәріне қарсымын	Д/Ж				Жоқ	6 (2,5 %)	505 (2,9 %)

Бұрынғы үміткерлер

Праймеризге дейін өз кандидатураларын алып тастады
Аты-жөні	Туған күні	Алдыңғы лауазымдары	Штаты	Науқаны Ұсыну күні	Жеңіп алған байқаулары	Жеңіп алған дауыстары	Қосымша
Эмануэль Пастрайк	01964-10-Үлгі:0expr 16 қазанның 1964 (59 жаста) Нэшвилл, Теннесси	Asia Institute-тың президенті Академик және автор	Массачусетс	11 қыркүйек 2023 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	28 қыркүйек 2023 (тәуелсіз үміткер ретінде сайлауға түседі)
Корнел Уест	01953-06-Үлгі:0expr 02 маусымның 1953 (59 жаста) Талса, Оклахома	Академик ғалым және қайраткер	Калифорния	14 маусым 2023 ФСК-ға құжаттарды тапсыру	5 қазан 2023 (тәуелсіз үміткер ретінде сайлауға түседі)	1 (0 %)

Басқа үміткерлер

• Америкалық пікірлестік партиясы — Питер Сонски, Коннектикуттан шыққан мемлекеттік қызметкер, Колумб рыцарьлары музейінің директоры.

• Тыйым партиясы — Майкл Вуд, бизнесмен.

• Социализм және азат ету партиясы — Клаудия де ла Круз, саяси белсенді.

• АҚШ социалистік партиясы — Билл Стодден, бейкоммерциялық ұйымның басшысы.

• АҚШ трансгуманистік партиясы — Том Росс, саяси белсенді.

Партиясыз үміткерлер

• Корнел Уэст — социалистік белсенді және зиялы, ол алдымен Халық партиясынан, содан кейін Жасылдар партиясынан кандидатура жариялағаннан кейін тәуелсіз үміткер ретінде сайлау науқанының басталғанын жариялады. Оның сайлауалды серіктесі — Калифорниядан келген ғалым және қоғам қайраткері Мелина Абдулла.

Кейін бас тартқан үміткерлер

• Роберт Ф. Кеннеди (Партиясыз): Бастапқыда Демократиялық партияның үміткері болған ол кейін 2023 жылғы қазанда тәуелсіз үміткер болды. Кеннеди отбасынан шыққан ол — қастандық теорияларын насихаттайтын экологияшыл заңгер. Кеннеди әсіресе партиясыз және жүйеге қарсы сайлаушылар арасында танымалдыққа ие басты үміткердің бірі болды. 2023 жылғы қарашадағы сауалнама ол 1992 жылдан бері екі ірі партиядан тыс кандидаттар арасындағы ең жоғары көрсеткішті болды. 2024 жылғы 26 наурызда Кеннеди Калифорниядағы заңгер Николь Шанаханды өзінің серіктесі ретінде жариялады. Сол жылғы тамызда ол сайлауалды кампаниясын тоқтата тұратынын жариялады да, есімінің бюллетеньдерде қала беретінін айтып кетті. Ол Дональд Трампты қолдап кетті.

Сайлауалды науқан

Науқан тақырыптары

Харрис науқаны

Харрис сайлауды «еркіндік, не хаос арасындағы таңдау» деп атады және науқанын «еркіндік» пен «болашақ» идеалдарына негіздеді. Демократтар науқаны Трамптың 34 ауыр қылмыс бойынша сотталғанын көрсете отырып, Харристің бас прокурор ретінде тәжірибесін айта отыра Трампқа қарсы «істі қудалайды» деген сөздерді алға тартады. Харрис саяси көзқарасы бойынша демократтардың ішіндегі ұстамдысы ретінде сипатталады. 2019 жылғы сайлаудан бері өзінің бірнеше саяси ұстанымдарын өзгерткен оның ішкі саясаттағы көптеген ұстанымдары қазіргі Байдендікіне ұқсайды. Харристің науқанда белгілейтін басты ұстанымдары ұрпақ жаңғырту бағытындағы денсаулық сақтау, қылмыстық сот төрелігі және азаматтық құқық мәселелеріне де ерекше назар аударады. Харристің науқаны оптимистік және қуанышты реңкке ие болғаны үшін белгілі.

Трамп науқаны

Дональд Трамп сайлауалды науқанының басты тақырыбы — кек алу. Трамп бұл тақырыпты 2023 жылғы наурызда Консервативтік саяси әрекет конференциясында (CPAC) сөйлеген сөзінде жариялап, «2016 жылы мен «Мен сіздердің дауыстарыңмын» дедім. Мен енді былай дейін: Мен әділдіктеріңмін, ал зұлымдыққа ұшырағандар үшін мен кек алушыларыңмын» деді. Трамп 2024 жылғы сайлауды «соңғы шайқас» деп атады және президенттік билікті саяси қуғын-сүргін үшін пайдалануға ашық уәде берді, өзінің кек алуы «сәтті болады» деп мәлімдеді. Трамп сайлауалды науқаны басты тақырыптарының бірі иммиграция болды. The Washington Post Трамптың сайлауалды науқанын елдің жағдайы және егер ол жеңбесе, болашағы туралы «қараңғы және ақырзаман» риторикаға бағытталған деп сипаттады. Associated Press «Трамп митингілерінің христиандық ұлтшылдық нышандары және риторикасы» жайлы да хабарлайды.

2024 жылғы президенттік науқанында Трамп көптеген жалған және жаңылыстыратын мәлімдемелер жасап жүрді. Өтірік пен жалған мәлімдемелердің үлкен көлемі Трамптың үлкен өтірік пен жалғандықты насихаттау әдісін пайдалану ретінде сипатталған риторикалық стиліне байланысты болды. 2024 жылғы 8 тамыздағы 64 минуттық баспасөз мәслихатында NPR Трамптың 162 «бұрмалау, асыра сілтеу және ашық өтірік» жасағанын санады; бұл Трамптың минутына орта есеппен екіден астам жалған нәрсе айтқанына тең. Олар Трамп өтіріктерінің көлемін «таңқаларлық» және «көптеген саясаткерлер жасайтыннан көп» деп сипаттады. Трамп сонымен қатар Харриске қарсы көптеген тиісіп, сөз айтты, олардың кейбіреулері сексуалдық, нәсілшіл және мизогиндік сипаттағы зәбір айтып жүрді.

Аборт

«Роу Уэйдке қарсы» сот ісінің тоқтауына қарсы наразылар, Вашингтон, 2022 жылғы 14 мамыр

Абортқа қол жеткізу және аборт жасауды адам құқығы қылу — науқан барысындағы басты тақырыптардың бірі. Бұл мәселе АҚШ Жоғарғы Сотының «Роу Уэйдке қарсы» сот ісін тоқтатқанынан және осылайша аборт туралы заңнаманы, соның ішінде аборт жасатуға тыйым салуды, толығымен штаттардың өзіне қалдырғанынан қайта өзекті болды. Дональд Трамп тағайындаған судьялардың бәрі де абортқа қарсы дауыс берген.

Демократтар абортқа қол жеткізуді құқық ретінде қарастыруды негізінен қолдаса, республикашылдар аборттың заңдылығын айтарлықтай шектеуді қолдайды. 2023 жылғы сәуірге дейін республикашылдар басқаратын штаттардың көпшілігі аборт жасатуға толықтай дерлік тыйым салды, бұл оны Америка Құрама Штаттарының оңтүстігінде заңсыз қылды. Kaiser Family Foundation мәліметі бойынша, аборт жасатуға ерте кезеңде де-юре тыйым салған 15 штат бар; зорлау мен инцестке қойылған ерекшеліксіз. Роу Уэйдке қарсы шешімінің жоққа шығарылуы және сол себептен болған оңтүстіктегі абортқа қойылған шектеулер кесірінен елдің түрлі штаттарында ана болмақ әйелдердің қайтыс болғаны жайлы хабарланды. Бұған себеп — шектеуші заңнама жүкті әйелдің құрсағындағы баласына тиісуін заңсыз қылды.

Трамп Роуды жоққа шығарғаны үшін несие алды, бірақ абортқа толық тыйым салуды талап ететін республикашылдарды сынға алды. Трамп аборт мәселесін штаттардың шешуіне қалдыратынын, бірақ қызыл штаттарға әйелдердің жүктілігін бақылауға және түсік жасатқан жағдайда оларды қылмыстық жауапкершілікке тартуға рұқсат беретінін айтты. Болжалды үміткер болғаннан бері Камала Харрис бұрын Роу кепілдік берген федералды аборт құқығын қорғауды қалпына келтіретін заңнаманы қабылдауды қолдайтынын көрсетті.

Шекара қауіпсіздігі және иммиграция

Шекара қауіпсіздігі және иммиграция 2024 жылғы президенттік сайлауда әлеуетті сайлаушыларға қатысты басты мәселелердің бірі болып табылады. Сауалнама көрсеткендей, америкалықтардың көпшілігі елге келетін иммиграцияны азайтқысы келеді және ақ нәсілді республикашылдардың айтарлықтай аз бөлігі ақтардың демографиялық құлдырауына алаңдайды. 2023 жылы және 2024 жылдың басында Америка Құрама Штаттарының Мексикамен шекарасы арқылы елге кірген мигранттардың көбеюі орын алды. 2024 жылғы маусымға қарай заңсыз өтулер төрт ай сайынғы төмендеуден кейін үш жылдағы ең төменгі деңгейге жетті, мұны АҚШ-тың жоғары лауазымды шенеуніктері Америка Құрама Штаттары мен Мексика арасындағы тәртіптің күшеюімен, ауа-райы және Байденнің панаға шектеулерді күшейту туралы бұйрығымен байланыстырды. 2024 жылғы шілдеге қарай шекарада қамауға алулар Байденнің атқару әрекетінің нәтижесінде 33%-ға төмендеп, 46 айдағы ең төменгі деңгейге дейін төмендеді, содан кейін ол маусым айында 55 % төмендеп, оны 2020 жылғы қыркүйектен бергі ең төменгі деңгейге жеткізді.

Харрис азаматтыққа жету жолымен бірге «мықты шекара қауіпсіздігі» үшін күресуге уәде берді. Харрис бас прокурор кезінде трансұлттық бандалармен, есірткі картельдерімен және адам саудагерлерімен күресудегі жұмысын ерекше атап өтті. 2023 жылы вице-президент ретінде Харрис кедейлік сияқты жаппай көші-қонның себептерін жою үшін жеке компаниялардан Орталық Америка қауымдастығына 950 ми ллион АҚШ долларын бөлетінін жариялады. Харрис иммиграциялық жүйе «бұзылған» және оны түзету керек деп санайтынын және америкалықтардың бұған сенетінін айтады. Харрис Шекара патруль агенттерінің санын көбейтуді қолдайды және Трампты шекара қауіпсіздігіне байсалды қарамайды деп айыптайды. Вице-президент кезінде Харрис қосымша шекара агенттерін қаржыландыратын және Трамп қабылдамаған жағдайда шекараны жауып тастайтын екі партия да қолдаған заң жобасын қолдады. Трамп Өкілдер палатасы мен Сенат республикашылдарын заң жобасын жоюға шақырды, бұл оның және республикашылдардың қайта сайлану науқанына зиянын тигізеді және иммиграцияның науқан мәселесі болуына кедергі жасайды деді. Харрис Трампты сайлау науқанындағы заң жобасына қарсы болғаны үшін сынады және заң жобасына президент ретінде қол қоюға уәде береді.

Дональд Трамп сайланғанда оңтүстік шекарадағы қабырғаны аяқтаймын деді

Дональд Трамп сайланса, депортацияны көбейтетінін, АҚШ әскерін шекараға жіберетінін, жұмыс орнындағы рейдтер арқылы ICE қамауын кеңейтетінін, шекара қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жергілікті құқық қорғау органдарын тағайындайтынын, кеден мен шекара патрульдік қызметін қаржыландыруды көбейтетінін, сондай-ақ аяқтайтынын мәлімдеді. оңтүстік шекарада қабырға тұрғызу. The New York Times Трамп «АҚШ-тағы құжатсыз адамдарды кең ауқымда жинап, оларды шығарылғанын күтіп тұрғанша кең лагерьлерде ұстауға дайындалу» сияқты «иммиграцияға қарсы бірінші мерзімді репрессиясының кеңеюін» қарастырып жатқанын хабарлады. Трамп қамау лагерлерін салу және әскери күштерді қолдану арқылы 11 миллион адамды депортациялау ниетін мәлімдеді. Трамп ұлттық деректермен расталмайтын «мигранттар қылмысының толқыны» туралы жалған мәлімдемелер жасап жүреді.

Трамптың иммиграцияға қарсы үні оның бұрынғы президент болған кезінен қаттырақ болғаны атап өтілді және кейбір заңсыз иммигранттар жайлы сөйлегенде адамгершілікке жатпайтын риториканы қолданғаны үшін сынға ұшырады. Трамп кейбір иммигранттарды «адам емес» және «жануарлар» деп те атап жатты. 2023 жылғы күзден бастап Трамп иммигранттар «еліміздің қанын улап жатыр» деп мәлімдеді, бұл ақтар үстемшілдері мен Адольф Гитлер қолданған риторикамен салыстыруға әкелді. Трамптың түсініктемелері Трамптың сайлауалды науқаны кезінде жиі қолданатын зорлық-зомбылыққа толы риториканың бөлігі болып табылады.

Жаһандық жылыну

Жаһандық жылыну 2024 жылғы президенттік сайлаудағы басты мәселелердің бірі болады деп күтілуде. 2023 жылы Америка Құрама Штаттары тәулігіне 13,2 миллион баррельден астам шикі мұнай өндіруде рекордтық көрсеткішке қол жеткізді, бұл Трамп президенттігінің шыңында өндірілген тәулігіне 13 миллион баррельден асып түсті. Америка сонымен қатар COVID-19 пандемиясына және Ресейдің Украинаға басып кіруіне байланысты 2021–2024 жаһандық энергетикалық дағдарыстан туындаған жеткізу күйзелістерімен айналысты.

Харрис — табысы төмен аймақтар мен түрлі-түсті адамдарға климаттың өзгеруінің әсерін шешу үшін экологиялық әділеттілікті қорғаушы. Байден тұсында ол оның климаттық заңнамасын қолдады. Харрис АҚШ тарихындағы климаттың өзгеруіне және таза энергияға ең үлкен инвестиция болып табылатын инфляцияны азайту туралы заңның қабылдануына көмектесті, бұл АҚШ-ты 2030 жылға қарай шығарындыларды 2005 жылғы деңгейден 50–52 %-ға төмендету мақсаттарына жету жолына қойды. Харрис науқаны оның қабаттың гидравликалық үзіліміне тыйым қоюды қолдамайтынын айтты. Трамп техногендік жаһандық жылыну идеясын келемеждеді. Трамп электр көлік бастамаларын кері қайтаруға уәде берді, Париж климаттық келісімінен тағы бір рет шығуды және бірнеше экологиялық ережелерді жоюды ұсынды.

Демократия

2024 жылғы сайлау Трамптың 2020 жылғы сайлауды жоққа шығаруға жасаған бұрынғы әрекеттерінен және 6 қаңтарда АҚШ Капитолийіне шабуылдан кейінгі алғашқы президенттік сайлау ретінде өтеді. Бұл сайлау, сонымен қатар, Трамптың 2020 жылғы сайлауды және Джорджия штатындағы Джо Байденнің жеңісін жоққа шығаруға әрекеттенгеніне қатысты федералды сот ісі тұсында келеді.

Демократия 2024 жылғы сайлауда үлкен мәселе болады деп күтілуде. AP-NORC 2023 жылғы 30 қараша мен 4 желтоқсан аралығында 1074 ересек адам арасында жүргізілген сауалнама ересектердің 62 % келесі сайлауда кім жеңетініне байланысты демократияға қауіп төнуі мүмкін деп ойлатынын көрсетті.

Сайлау алдындағы сауалнама америкалық демократияның жағдайына терең қанағаттанбаушылықты көрсетті. Либералдар консерваторлар елді христиандық ұлтшыл автократиялық тенденциялармен және 2020 жылғы сайлауды бұзу әрекеттерімен қорқытады деп сенеді. Кейбір республикашылар Трамптың бұрынғы импичменті және төрт қылмыстық айыптауы сайлауға әсер ету және оны қызметінен қалдыру әрекеті деп алаңдайды. Дегенмен, Трамптың қылмыстық істері Джо Байден мен Демократиялық партия ұйымдастырған «сайлауға араласуы» туралы ешқандай дәлел жоқ. Трамп 2020 жылғы сайлау бұрмаланды және одан ұрланды деген жалған мәлімдемелерді қайталай береді.

Дональд Трамптың 2024 жылғы науқаны заң мамандары, тарихшылар және саясаттанушылар тарапынан көбейген зорлық-зомбылық және авторитарлық мәлімдемелері үшін сынға ұшырады, кейбіреулер Трамп науқаны әдейі соған бейім деп те санайды. Трамптың платформасы федералды үкіметтің барлық бөлігінде президенттік өкілеттіктерді және атқарушы билікті кеңейтуді талап етеді. 2025 жобасы — сот билігінің, заң шығарушы тармағының немесе жергілікті үкіметтің қатысуынсыз қабылданатын консервативті саясат үшін билікті атқарушы билікке орталықтандыру бойынша Heritage Foundation ұсынған жоспар. Жоспар Республикалық партияның біраз қолдауына ие болды. Құжатты ішінара Трамп әкімшілігінің бұрынғы мүшелері жазған, ал Дональд Трамп жоспардың бөліктерімен таныс емес екенін айтты.

Трамптың сайлау науқаны өзінің саяси дұшпандарына қарсы қолданған кемсітулері және зорлық-зомбылық риторикасы үшін белгілі болды. Трамп 2021 жылғы 6 қаңтардағы Капитолийдегі шабуылға қатысты айыпталғандарды босатуға уәде берді және айыпталғандарды «босқындар» және «мықты, мықты патриоттар» деп атады. Трамп 2024 жылғы сайлаудан кейін жеңіске жетпесе зорлық-зомбылықтың орын алатынын, не алмайтынын айта алмай, «жағдайға байланысты [көріп жатармыз]» деді.

Экономика

АҚШ-тағы (көк) және ЕО-дағы (сұр нүкте) инфляцияның ковидтен кейінгі өсуі. Тік сұр сызық — АҚШ-тағы COVID-19 пандемиясының басталуы.

Байден—Харрис әкімшілігінің экономикалық саясаты үш негізгі аспектке негізделген: мемлекеттік инвестициялар, жұмысшылардың мүмкіндіктерін кеңейту және бәсекелестікті дамыту. Чиптер және ғылым туралы заң қабылданғаннан кейін бір жыл өткен соң, жартылай өткізгіштер өндірісіне шамамен 231 миллиард АҚШ доллары көлемінде жеке инвестиция тартылды. 2024 жылдың екінші тоқсанында АҚШ-тағы өндіріске нақты инвестициялар рекордтық деңгейге жетті. Монополияны шектеудің ең қатал тәсілі «федералды үкіметті монополияға қарсы заңнаманы қатаң және толық орындауға міндеттейтін» жарлық қабылдау болды. 2024 жылдың бірінші тоқсанындағы мемлекеттік қарыз сомасы тарихи ең жоғары деңгейге жетті — 34,6 трлн АҚШ доллары, бұл Байден президенттігінің басындағыдан 6,5 трлн АҚШ долларына артық.а 2023 жылы елдің жетекші партиялары бюджеттік келісімге қол қойды, бұл федералды шығындарды төмендетудің орнына мемлекеттік қарыз лимитінің шегін көтеруге мүмкіндік берді. Бұл келісім 2023 жылмен салыстырғанда 2033 жылға қарай мемлекеттік қарыз сомасын 1,5 трлн АҚШ долларына қысқартуға мүмкіндік береді деп жоспарлануда. 2022 жылдың маусымында 9,1 %-ға дейін көтерілгеннен кейінгі инфляцияның жалпы деңгейі соңғы жылдары айтарлықтай төмендегенін көрсетті. Дегенмен, қазіргі уақытта инфляция әлі де ФРЖ-ның 2 % — дық көрсеткішінен айтарлықтай асып түседі. Сайлау алдындағы жарыстың маңызды факторы, атап айтқанда, еркін жылжымайтын мүлік тапшылығына байланысты жалға берілетін тұрғын үй бағасының жоғары деңгейі болады.

Харрис кедейлерге салық жеңілдіктерін кеңейтуге, алғашқы тұрғын үйді сатып алуға ықпал етуге және қол жетімді тұрғын үй салуға ынталандыруға уәде берді. Ол сондай-ақ азық-түлік пен азық-түлік өнімдерінің жоғары бағасы мәселесін «бағаны көтеруге» және шамадан тыс корпоративтік алыпсатарлыққа тыйым салу арқылы шешуге үміттенетінін айтты. Харристің экономикалық стратегиясы корпорациялар мен табысы жоғары адамдар үшін салықтардың едәуір өсуін болжайды. Сонымен қатар, ол жаһандық жылынумен күресу немесе қол жетімді тұрғын үй салу үшін қажетті технологияларды өндірумен айналысатын компанияларға айтарлықтай салық жеңілдіктерін ұсынуға ниетті. Дональд Трамп өзінің әкімшілігі кезінде Салықты қысқарту және жұмыс орындарын құру туралы заң қабылданған кезде 2017 жылы басталған саясатты жалғастыра отырып, энергия бағасын едәуір төмендетуге, импортталатын тауарларға салық аударымдарын ұлғайтуға және ірі бизнеске корпоративтік салық мөлшерлемесін төмендетуге ниетті екенін айтады.

Білім беру

Трамп Білім министрлігінің жұмысын тоқтатуға уәде берді, оған «радикалды фанаттар мен марксистер» еніп кетті деп мәлімдеді. Американдық Мұғалімдер Федерациясының ұлттық конвенциясында Харрис кітаптарға тыйым салу жөніндегі соңғы әрекеттерді сынға алды. Ол бұған дейін мұғалімдердің жалақысын көтеруге шақырған болатын.

Сыртқы саясат

Джо Байден Ресейдің Украинаға басып кіруіне жауап ретінде жарлыққа қол қояды.

Ресейдің Украинаға басып кіруі және Израиль−Хамас соғысы сайлауда күтілетін мәселелер болып табылады. Харрис Байденнің НАТО мен Украинаға қатысты сыртқы саясатын ұстанатынын, оларды Ресей шапқыншылығынан кейін қолдайтынын түсіндірді. екі мемлекет құру туралы шешімді жақтаушы, Харрис өзін сионист деп атайтын және Израиль басшыларымен бұрыннан байланысы бар Байденге қарағанда палестиналықтарға көбірек түсіністікпен қарайды деп саналады. Израиль мен Хамас арасындағы соғысқа қатысты сарапшылар күтеді, Харрис Байденнің саясатын жалғастырады. 2023 жылы Хамастың Израильге жасаған шабуылынан кейін Харрис Израильдің алға жылжуын қатты қолдады, «Хамастың Израиль халқына төнетін қаупін жою керек» деп мәлімдеді. Алайда, содан бері ол Израильдің көзқарасы мен Газадағы гуманитарлық дағдарысты сынға алды. 2024 жылдың наурызында Харрис Израильдің Рафаға басып кіруіне қарсы болды, Газадағы атысты дереу тоқтатуға шақырды, және Газадағы жағдай «гуманитарлық апат» деп мәлімдеді. Харрис Бейжің тарапынан «тәуекелді азайтуды» жақтады, Батыстың Қытайға экономикалық тәуелділігін төмендетуге ықпал ететін саясат. Харрис Қытайдың экономикалық және әскери жағынан өсіп келе жатқан Күшін тежеу мақсатында Азия-Тынық мұхиты аймағындағы американдық альянстарды тереңдетуді жалғастырады деп күтілуде.

Трамптың 2024 жылғы сайлау науқаны оның «Америка бірінші» оқшауланған сыртқы саяси бағдарламасын растады және НАТО-ның мақсаты мен миссиясын, Ұлттық қорғаныс ауыртпалығын Еуропадан Азияға ауыстыруды «түбегейлі қайта қарауға» уәде берді. Трамп Ресейді НАТО-ға жеткілікті үлес қоспайтын елдермен «қалағанын істеуге» шақыратынын айтты. Трамп егер ол қайта сайланса, Украинаға көмек көрсетуді тез тоқтататынын мәлімдеді. Бұған дейін Трамп Ресейдің Қырымды заңсыз аннексиялағанын мойындайтынын айтқан болатын және болжам жасады, ол Шығыс Украинаның бір бөлігін Ресейге беру арқылы соғыстың алдын алады. Трамп Израиль мен Хамас арасындағы соғыста Израильді қатты қолдайтынын мәлімдеді және олар «мәселені шешуі керек» деп мәлімдеді. Трамп Байденге қарағанда Қытайға қатысты қатаң ұстанымды ұстануға уәде берді, сонымен қатар Американың Тайваньды қорғауы керек деген күмәнін білдірді. Трамп егер ол АҚШ-тың қолдауы үшін көп ақша төлемесе, Оңтүстік Кореядан әскерлерді шығаруды ұсынды. онда әскерлер бар. Бұған дейін Трамп Газа тұрғындарына АҚШ-на кіруге тыйым салып, кеңейтілген саяхатқа тыйым саламыз деп уәде берген болатын. Трамп Палестинаны қолдайтын наразылықтарды тоқтататынын, демонстранттарды депортациялайтынын және «қозғалысты 25 немесе 30 жылға кері қайтаратынын» мәлімдеді. Жылы алайда, кейде ол Израильдің Газадағы соғысын да сынға алды. 2024 жылдың сәуірінде Трамп Израиль «мұны аяқтап бейбітшілікке оралып, адамдарды өлтіруді тоқтатуы керек...». 2024 жылдың шілдесінде Трамп Израиль Газадағы соғысты мүмкіндігінше тезірек тоқтатуы керек деп мәлімдеді.

Израиль−Хамас соғысы туралы пікірлер

Сауалнамалар көрсеткендей, сайлаушылардың көпшілігі атысты тоқтатуды және Израиль мен Хамас арасындағы соғыстағы американдық медиацияны қолдайды. Республикашылдар Израильге қару-жарақ жеткізуді қолдайды, ал демократтардың бұл мәселе бойынша пікірлері екіге бөлінді. Демократиялық праймеризде Берілмеген ұлттық қозғалысы наразылық науқанын басқарды Байден соғыс туралы айтып, атысты тоқтатуға және Израильге қару-жарақ эмбаргосын енгізуге шақырды. «Бәріне қарсымын» 700 000-нан астам дауыс пен 36 делегат алды.

Харрис соғыс кезінде палестиналықтарға жанашыр болып көрінді және ол және оның сайлау науқаны Араб-американдық және Берілмеген қозғалысы көшбасшылармен бірнеше рет өзара әрекеттескен. Алайда Харрис Израильге қару-жарақ жеткізуді тоқтатудан немесе Байденнің саясатын өзгертуден бас тартты, Израиль өзін-өзі қорғауға құқылы деп мәлімдеді. Трамп сонымен бірге Израиль науқанын қолдайды және ол «жеңіске жету керек» деп мәлімдеді, бірақ ол «оған жету керек» деді. Трамп азаматтық емес наразылық білдірушілерді депортациялауға және «бұл қозғалысты 25 немесе 30 жылға артқа тастауға» уәде беріп, кампустардағы Палестинаны қолдайтын наразылықтарға қатысты қатаң ұстанымға ие болды.

Денсаулық сақтау

Харрис Қолжетімді күтім туралы заңға сәйкес қамтуды кеңейту бойынша күш — жігерді қолдады, соның ішінде егде жастағы адамдарға арналған рецепт бойынша дәрі-дәрмектердің шекті бағасын 2000 долларға белгілеу және Medicare бойынша медициналық көмек алатындар үшін инсулин құнын Инфляцияны төмендету туралы заң аясында 35 долларға дейін қолданысқа енгізілді. Харрис Ақ үйдің несиелік есептерде медициналық қарыздарды көрсетуге тыйым салу жөніндегі күш-жігерінің жақтаушысы болды. Харрис енді бір төлеуші денсаулық сақтау жүйесін қолдамайтынын айтты. Оның орнына ол 2021 жылғы американдық құтқару жоспары туралы заңға сәйкес балалар үшін кеңейтілген салық жеңілдіктерін қолдады, бұл балалар кедейлігін 20%-ға қысқартты. Харрис балалар мен қарттарға қол жетімді күтімді, сондай-ақ ақы төленетін декреттік демалысты қамтамасыз ететін заң жобасына қолдау білдірді. 2024 жылдың 16 тамызында Камала Харрис популистік экономикалық бағдарламасын кеңейту үшін балаларға 6000 доллар салық жеңілдіктерін жариялады. Басқа саясат шаралары, соның ішінде рецепт бойынша дәрі-дәрмектердің бағасына шектеулерді кеңейту және балаларға кеңейтілген салық жеңілдіктерін үнемі қалпына келтіру.

Трамп Қолжетімді күтім туралы заңның күшін жоюды 2024 жылғы сайлаудың негізгі мәселесі етті.[30] 2024 жылдың 11 наурызында берген сұхбатында Трамп әлеуметтік қамсыздандыру және Medicare сияқты жәрдемақы бағдарламаларын қысқартуға ашық деп болжады, бұл кейінірек Трамптың науқаны «қалдықтарды азайтуға» сілтеме болды және ол бағдарламаларды қорғайды деп мәлімдеді. Бұған дейін, 2020 жылы президент болған кезде, Трамп «бір сәтте» жәрдемақы бағдарламаларын қысқартуды қарастыратынын мәлімдеді, ал Трамптың бұрынғы бюджеттік ұсыныстары бағдарламаларды қысқартуды көздеді. Республикалық праймеризде Трамп қарсыластарына жеңілдіктерді азайтамыз деп шабуыл жасады. Субсидияланған медициналық көмек мәселесіне қатысты Харрис Қолжетімді күтім туралы заңды «қолдайтынын және кеңейтетінін» айтты.

ЛГБТ құқықтары

Де Мойндағы студенттер 2022 жылы республикалық губернатор Ким Рейнольдс қол қойған трансгендерлерге қарсы заңға наразылық білдіруде.

Соңғы жылдары штаттың заң шығарушы органдарындағы консервативті депутаттар демократтар ЛГБТ қоғамдастығын, әсіресе трансгендерлерді шектейтін заң жобаларының үлкен және өсіп келе жатқан санын енгізді. Харрис — ЛГБТ қауымдастығының құқықтарының сенімді жақтаушысы. Ол бүкіл елдегі штаттардағы трансгендерлердің құқықтарына заңдық қол сұғушылықты айыптады.

Трамп демократтар қолдайтын трансгендерлік саясаттан бас тартуға уәде берді. Трамп ванна бөлмелерін, киім ауыстыратын бөлмелерді және олардың гендерлік сәйкестігіне сәйкес келетін есімдіктерді пайдаланатын трансгендер студенттерге арналған IX бөлім «бірінші күні» қорғаныс шараларын алып тастайтынын айтты. Трамп тек екі жынысты мойындайтын федералды заң қабылдайтынын мәлімдеді және трансгендерлік «радикалды солшылдар» ойлап тапқан тұжырымдама екенін айтты. Трамп мұғалімдерге «ауыр зардаптарға» уәде берді «балаға олардың дұрыс емес денеде болуы мүмкін екенін меңзеу». Бұған дейін Трамп трансгендер жастарға өздері таңдаған дәретханаларға қол жеткізуге мүмкіндік беретін IX бөлімнің ережелерін жойды және ол Қолжетімді күтім туралы заңда трансгендерлерге қатысты бірнеше саясатты жоюға тырысты.

Пікірталастары

Байден–Трамп пікірталасы

2024 жылғы 15 мамырда Джо Байден видео арқылы Дональд Трампты екі раундтық пікірталасқа шақырды. Соңғысының келісімінен кейін 2024 жылғы сайлау пікірталасының күндері белгіленді:

• 27 маусым, Атланта қаласы, Джорджия штаты, CNN телеарнасы;
• 10 қыркүйек, ABC News телеарнасы.

2024 жылғы 28 маусымда CNN телеарнасында басты екі кандидат, Трамп пен Байден арасында бір жарым сағаттық пікірталас орын алды. Байден сөзінен де, санынан да сүрініп, партияластардың үмітін ақтай алмаған болды да, Трамп жалған мен шындықты араластырып, Байден мен оның әкімшілігіне қарсы көп сөз айтты. Пікірталасты миллиондаған көрермен тамашалады. Көрермендер пікірталаста жеңген деп Дональд Трампты таныды, ол дауыстың 67 % жинаған болса, Байден 33 % жинай алды.

Харрис–Трамп пікірталасы

Бірінші пікірталаста ірі сәтсіздік көрген Джо Байден кейін қайта сайланудан бас тартты. Оның орнына сайлануға таңдалғалы болған болжамды кандидат вице-президент Камала Харрис болды. Көп ұзамай, халық ой сауалнамаларында Харрис Трамптан озып жатты да, Трамп қыркүйекте «ұйқышыл Джоға» қарсы өткелі болған пікірталастан бас тартып, пікірталастың ABC News арнасында емес, орнына оңшыл Fox News арнасында өткенін талап етті. Харрис командасы бұл ұсыныспен келіспей, бұрын болған «ABC News жоспарын» орындайтынын айтты.

8 тамызда Трамп, сонымен, Харристің 10 қыркүйек күні, ABC News арнасында пікірталасқа түсу ұсынысын қабылдады. Теледебат келісім бойынша 10 қыркүйекте басталды да, Харрис пен Трамп тұңғыш рет бетпе-бет кездесті.

Уолз–Вэнс пікірталасы

2024 жылғы 15 тамызда вице-президентікке үміткерлер Тим Уолз бен Джей Ди Вэнс 1 қазанда CBS News арнасында пікірталасқа түсеміз деп келісті, алайда Вэнс бірнеше шарт қабылданса ғана қатысамын деді. Вэнс пен Уолз арасындағы дебат жоспардағыдай 1 қазанда, CBS телеарнасында орын алды.

Қоғам пікірі

2024 жылдағы қоғамның Трамп пен Харрис жайлы пікір статистикасы

Харрис пен Трамп

Дереккөзі	Жасалған күні	Жаңартылған күні	Камала Харрис Демократ	Дональд Трамп Республикашыл	Басқа таңдағандар/ Шешпегендер	Үстемдік
Race to the WH	28 қазан 2024 қарай	1 қараша 2024	49,1 %	47,5 %	3,4 %	Харрис +1,6 %
Cook Political Report	1 қараша 2024 қарай	1 қараша 2024	45,6 %	47,7%	3,7 %	Харрис +0,9 %
Decision Desk HQ/The Hill	1 қараша 2024 қарай	1 қараша 2024	48,3 %	48,0 %	3,7 %	Харрис +0,3 %
270toWin	1 қараша 2024 қарай	1 қараша 2024	48,4 %	47,2 %	4,4 %	Харрис +1,2 %
538	31 қазан 2024 қарай	1 қараша 2024	48,0 %	46,8 %	5,3 %	Харрис +1,2 %
Silver Bulletin	31 қазан 2024 қарай	1 қараша 2024	48,5 %	47,4 %	4,1 %	Харрис +1,1 %
Орташа көрсеткіші			48,5 %	47,4 %	4,1 %	Харрис +1,1 %

Харрис, Трамп, кіші Кеннеди, Стайн, Оливер мен Уэст

Дереккөзі	Жасалған күні	Жаңартылған күні	Камала Харрис Демократ	Дональд Трамп Республикашыл	кіші Роберт Кеннеди Партиясыз	Джилл Стайн Жасылдар	Чейз Оливер Либертариан	Корнел Уэст Партиясыз	Басқа таңдағандар/ Шешпегендер	Үстемдік
Race to the WH	1 қараша 2024 қарай	1 қараша 2024	47,9 %	47,1 %	2,1 %	1,0 %	0,7 %	0,9 %	0,3 %	Харрис +0,8 %
270toWin	1 қараша 2024 қарай	1 қараша 2024	47,8 %	46,8 %	1,3 %	1,1 %	0,8 %	0,3 %	1,9 %	Харрис +1,0 %
Орташа көрсеткіші			47,9 %	47,0 %	1,7 %	1,1 %	0,8 %	0,6 %	0,9 %	Харрис +0,9 %

Нәтижелері

2024 жылғы 26 қарашадағы нәтижесі

Күтілген жалпы дауыстың 99.3% саналған.

Үміткер		Партиясы	Дауыс саны	%	Сайлаушы даусы
	Дональд Трамп	Республикалық	76 937 662	49,84	312
	Камала Харрис	Демократиялық	74 489 220	48,26	226
	Джилл Стайн	Жасылдар	779 308	0,50	0
	кіші Роберт Ф. Кеннеди	Партиясыз	752 263	0,49	0
	Чейз Оливер	Либертариандық	640 702	0,42	0
Қалғандары			759 007	0,49	0
Жалпы			154,358,162	100,00	—
Жеңу үшін қажет					270

Салдары

Сайлау түні

NewsNation Трамптың сайлау жарысы туралы айтқан алғашқы телеарна болды; телеарна Decision Desk штаб-пәтерінен алынған мәліметтерге сүйенді және бұл болжам 6 қарашада сағат 01:22-де жасалды. Fox News Трампты 01:47-де жеңімпаз деп жариялады CNN, үш негізгі хабар тарату желісі және Ассошиэйтед Пресс оның жеңісі туралы 02:25-те жариялай бастады. Флорида, Уэст-Палм-Бичтегі Конференц-орталығында жанкүйерлер оны қуанышты айқаймен қарсы алды: «АҚШ! АҚШ! АҚШ!» Fox News оны жеңімпаз деп жариялаған кезде. Трамп өзінің жақтастарының алдында сөйлеген сөзінде жеңіске жеткенін жариялады, онда оның отбасы мен сайлауалды серіктесі Джей Ди Вэнс сахнаға қосылып: «Америка бізге бұрын-соңды болмаған және күшті мандат берді» - деді. Харрис Ховард университетінде, оның алма-матерінде жиналған жақтастарының алдында сөйлей алмады. Оның сайлау науқанының тең төрағасы Седрик Ричмонд Харрис сәрсенбіде көпшілік алдында сөйлейтінін айтып, жиналғандарға қысқаша жүгінді. бірнеше сағаттан кейін басқа бұқаралық ақпарат құралдары Трампты АҚШ-ның 47-президенті ретінде таныстырды, ал Ассошиэйтед Пресс оны «бұрынғы президенттің ерекше оралуы» деп атады. 2024 жылдың 6 қарашасында, сайлаудан кейінгі күні Харрис Ховард университетіне кіріспе сөз сөйледі.

Реакциялар

Уолл-стриттің негізгі индекстері сайлаудан кейінгі күні рекордтық деңгейге жетті, S&P 500 1,62 %-ға, ал Nasdaq 1,69 %-ға өсті. Reuters Dow Jones Industrial Average индексі 2,82 %-ға өскенін хабарлады, бірақ NPR 1300-ден астам тармаққа өскенін хабарлады, бұл пайыздық көрсеткіш 3 %-дан асады.

Екі кандидатты да қолдаудан бас тартқан бұрынғы президент кіші Джордж Буш Трампты құттықтап, оның жеңісі «біздің республикамыздың денсаулығы мен демократиялық институттарымыздың күшінің белгісі» екенін айтты.