АҚШ вице-президенті

АҚШ Вице-президенті (ағылш. Vice President of the United States) — маңыздылығы жағынан екінші орындағы лауазымды тұлға, федералдық үкіметтің атқару бұтағы. Вице-президенттің Негізгі конституциялық функциясы, ол президент қайтыс болғанда, орнынан кеткенде, не қуылғанда, оның орнын басады. АҚШ вице-президенті формалды түрде Конгрессінің жоғарғы палатасы Сенатын басқарады. Осы лауазым биліктің бұтағына жататындығы туралы сұрақ бар — атқарушы билікке тиесілі ме, әлде заң шығарушы билікке жата ма — дискуссиялы.

АҚШ вице-президенті ағылш. Vice President of the United States
АҚШ Вице-президентінің мөрі
Вице-президент мырза/ханым Лауазымды иеленуші Камала Харрис 20 қаңтар 2021 жылдан бастап
Ресми резиденциясы	Number One Observatory Circle
Тағайындалды	(АҚШ Сайлаушылар Коллегиясы) АҚШ президентімен бірге жалғыз өзі кандидатурасын ұсынады
Өкілеттігінің мерзімі	4 жыл, мерзімдер саны шектелмеген
Лауазым пайда болды	1787
Алғашқысы	Джон Адамс
Сайты	whitehouse.gov/vicepresident

Сайлау

Америка Құрама Штаттарының президентімен бірге сайланады, президенттікке кандидаттың әрбір вице-президент лауазымына «байланысқан» кандидаты болады. Президентпен бір саяси партиядан болуы мүмкін, бірақ, Конституцияға сәйкес, басқа штат тарапынан болуы керек, себебі АҚШ Сайлаушы әріптестері «өзінің» екі кандидатына дауыс бермеуі керек.

АҚШ вице-президенті қызметіне, он екінші түзетулерге сәйкес, президенттік кандидатқа қойылатын талаптар қойылады (кандидаттар, кем дегенде, 35 жаста болуы керек, ол Америка Құрама Штаттарында азаматы болуы керек туған және кем дегенде 14 жыл бойы Америка Құрама Штаттарында тұруы керек). Вице-президенті атқара алады мерзімін санына (президенттікке 1948 жылғы енгізілген 2-мерзімді шектеулерге қарағанда) шектеулер жоқ.

Функциялары

Ресми түрде АҚШ Сенатын басқарады, егер тек дауыстар саны екі жартыға бөлінген жағдайда ғана, шешуші дауыс бере алады (шын мәнінде, Сенаттың басшысы pro tеmpore Сенат төрағасы). Он екінші түзетулерге сәйкес, ол Сенатқа сайлаушылар коллегия кезінде дауыстарды санау үшін төрағалық етуі мүмкін. Президенттің еркі бойынша басқа да қоғамдық бірқатар міндеттері бар, бірақ тек Мемлекет басшысының атынан және өтініші бойынша ғана іске асырады.

Президенттік өкілеттіктерді беру

АҚШ президенті қайтыс болғанда, отставкаға кетсе немесе отставкаға кетсе, Америка Құрама Штаттарының толыққанды президенті болады (бұл ереже 1967 жылы ресми түрде Конституцияға енгізілген 25-ші түзетулер ретінде қабылданды), Конституцияның түпнұсқа мәтінінің ережелері бірдей болмаса да, Вице-президент бұрын осындай жағдайларда Президент жариялады интерпретациялау үшін сол бөлме, оған сәйкес вице-президент тек президент лауазымына кіреді).

1967 жылға дейін вице-президент отставкаға кетсе немесе оның президенттік кеңсеге келуі орын алса, жаңа вице-президент тағайындалмады және жаңа сайлауға дейін бос болды. Енді, сол 25-ші түзетуге сәйкес, осы лауазымда бос лауазым болған кезде Америка Құрама Штаттарының Конгресі қазіргі президент ұсынысы бойынша жаңа вице-президентті тағайындайды. 1973-1974 жылдары мұндай кездесу екі рет өтті. Вице-президент Спиро Агнев отставкаға кеткеннен кейін, Конгресс Ричард Никсонның ұсынысы бойынша Вице-президент Джеральд Форд пен мақұлданды. Сегіз айдан соң Никсон өз еркімен отставкаға кетті, Форд өзі президент болды, Конгресс оны Нельсон Рокфеллердің вице-президенті етіп бекітті.

Вице-президенттің институты тәуелсіз кандидат ретінде сайланбаған және жиі танымал емес саясаткер кенеттен мемлекет басшысы бола алады және сайланған предшественник саясатын түбегейлі өзгерте алады деп бірнеше рет сынға алынды. Екінші жағынан, кепілдеме қалады, бұл төрттіктің ішінде төрағалық сол тараптың қолында қалады.

Сілтеме

• АҚШ вице-президентінің ресми сайты Мұрағатталған 24 қазанның 2006 жылы.  (ағыл.)