Джо Байден

Америка Құрама Штаттарының 46-президенті (2021 бастап)

Джозеф "Джо" Робинетт Байден кішісі (ағылш. Joseph "Joe" Robinette Biden, Jr.; 20 қараша 1942 жыл, Скрантон, Пенсильвания) — америкалық саясаткер, заңгер, 20 қаңтар 2021 жылдан бастап Құрама Штаттардың 46-Президенті. Демократиялық партияның мүшесі болған Байден 2009–2017 жылдары Барак Обама әкімшілігінде елдің 47-вице-президенті және 1973–2009 жылдары Делавэр штатынан АҚШ сенаторы болған.

Джо Байден
ағылш. Joe Biden
Джо Байден
Ресми портреті, 2021
Лауазымы
Ту
Ту
АҚШ 46-Президенті
Ту
Ту
20 қаңтар 2021 жылдан бастап
Вице-президент Камала Харрис
Ізашары Дональд Трамп
Ту
Ту
АҚШ-тың 47-Вице-президенті
Ту
Ту
20 қаңтар 2009 — 20 қаңтар 2017
Президент Барак Обама
Ізашары Дик Чейни
Ізбасары Майк Пенс
Ту
Ту
АҚШ Сенатының сыртқы саясат комитеті төрағасы
Ту
Ту
4 қаңтар 2007 — 3 қаңтар 2009
Ізашары Ричард Лугар
Ізбасары Джон Керри
6 маусым 2001 — 3 қаңтар 2003
Ізашары Джесси Хелмс
Ізбасары Ричард Лугар
Ту
Ту
Делавэр штатының сенаторы
Ту
Ту
3 қаңтар 1973 — 15 қаңтар 2009
Ізашары Джеймс Боггс
Ізбасары Тед Кауфман
Ту
Ту
Халықаралық есірткіге қарсы күрес басқармасының төрағасы
Ту
Ту
4 қаңтар 2007 — 3 қаңтар 2009
Ізашары Чарльз Грассли
Ізбасары Диана Файнштеин
Ту
Ту
Сенат Төрешілерінің Комитеті Төрағасы
Ту
Ту
3 қаңтар 1987 — 3 қаңтар 1995
Ізашары Стром Термонд
Ізбасары Диана Файнштеин
Өмірбаяны
Партиясы Демократиялық (1969–)
Партиясыз (–1969)
Білімі 1) Делавэр университеті
2) Сиракуз университеті
Діні католицизм
Дүниеге келуі 20 қараша 1942 (1942-11-20) (81 жас)
Скрантон, Пенсильвания, АҚШ
Жұбайы Нейлия Байден (1966 үйл.– 1972 қайтыс болды)
Джилл Байден (1973 үйл.)
Балалары Бо
Хантер
Наоми
Эшли
Сайты Сайлауалды бағдарламасының сайты
Ақ Үйдің ресми сайты
Қолтаңбасы Қолтаңбасы
Марапаттары
Джо Байден Ортаққорда

Өмірбаяны өңдеу

Байден 1942 жылы Пенсильвания штатының Скрантон қаласында дүниеге келді, отбасы Делавэрге көшкеннен дейін 10 жыл сонда тұрды. 1969 жылы қорғаушы атанып, 1970 жылы Нью-Кастс штатының кеңесіне сайланды. Ол 1972 жылы Сенатқа алғаш рет сайланып, америкалық тарихында алтыншы — ең жас сенатор атанды. Байден Конгресстің жоғарғы палатасына алты рет сайланды, 2009 жылы вице-президенттікке қабылдану үшін орнынан түскен кезінде сенатордың төртінші басшысы болды. Ол ұзақ уақыт бойы сенаттың сыртқы байланыстар жөніндегі комитетінің мүшесі және төрағасы болған. 1991 жылы Парсы шығанағындағы соғысқа қарсы болды, бірақ 1994 және 1995 жылдары АҚШ пен САКҰ-ның босниялық соғысқа араласуын қолдаған. Ол 2002 жылы Ирак соғысының пайдасына рұқсат беретін қарарға дауыс берді, бірақ 2007 жылы америкалық әскерлердің күшеюіне қарсы болған. Ол сондай-ақ Сенат сот төрелігі комитетінің төрағасы болды, есірткі саясатына қатысты мәселелермен айналысатын, қылмыстың алдын алу және азаматтық бостандықтарына қатысты, сондай-ақ қылмыстың күшейтілуі мен құқық қорғау актілерін және «Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық туралы» заңды құру бойынша заңнамалық топты басқарды. Роберт Борк және Кларенс Томас АҚШ-тың Жоғарғы сотында дау тудырған кезде сот төрелігі комитетіне төрағалық жасады.

Байден 1988 және 2008 жылдары Демократиялық партия атынан Президент праймеризіне сәтсіз ұмтылды, екі мәрте нашар нәтижелерден кейін кандидатурасын алып тастады. 2008 жылы өткізілген президенттік сайлауда Барак Обама Байденді өзінің үгіт-насихатындағы әріптесі етіп сайлады. Обаманың әкімшілігінде вице-президент ретінде, Байден үлкен рецессияға қарсы бағытталған инфрақұрылымдық шығыстарды қадағалап, 2011 жылы америкалықәскерлер шығарылғанға дейін Иракқа қатысты АҚШ саясатын қалыптастыруға атсалысты. Конгресстік республиканшылдармен келіссөз жүргізу қабілеті Обаманың әкімшілігіне 2010 жылы салықты жеңілдіктуге, жұмыссыздықтың өсуін тоқтату және «Жұмыспен қамту туралы акт» сияқты заңдарды қабылдауға көмектесті, ол осы жылдың қарыздық шегі дағдарысын шешіп, 2012 жылы америкалық салық төлеушілердің жеңілдетілген актілерін жасауға, жақындап келе жатқан «фискалдық жартаcқа» қатысты. Байденге Обаманың 2011 жылғы әскери миссияны мақұлдағаны туралы кеңесі, Усама бен Ладеннің өліміне алып келді, бірақ олар бұл туралы дауласқан[1]. Обама мен Байден 2012 жылы қайта сайланып, республикандық бизнесмен Митт Ромни мен Пол Райанды жеңді.

Байден 2015 жылдың қазан айында бірнеше айдан кейін болатын 2016 жылғы сайлауға төрағалық етпейтінін мәлімдеді. Хиллари Клинтонның Дональд Трамптан жеңілгеннен кейін, желтоқсанда, Байден 2020 жылы президенттікке әлеуетті үміткер екенін жоққа шығармайтынын айтты. Ол 2017 жылдың қаңтарында ол жүгірмейтінін айтты, бірнеше күн өткеннен кейін әлеуетті өтінімге жол бермей бас тартты. 2018 жылғы қазаннан бастап[2], Байденге президент лауазымына белсенді қатысқаны туралы айтылды және CNN сауалнамасы оны басқа ықтимал Демократиялық Президенттікке үміткерлердің тізімінде ең танымал деп таныды. Президент Обаманың 2017 жылғы қаңтардағы соңғы актілерінің бірінде Байденге Президенттік Бостандық медалі сыйлығы беріледі. Байден өз қызметінен кеткеннен кейін, Пенсильвания Университетінің профессорлық-оқытушылар құрамына кірді[3], онда ол Бенжамин Франклин Президент тәжірибесінің профессоры болып қызмет етті[4].

Жастық шағы өңдеу

 
Джилл мен Джо Байденнің алғашқы фотосуреті

Байден 1942 жылы 20 қарашада, Пенсильвания штатындағы Скрэнтондағы Сент-Мари ауруханасында, Кэтрин Евгения Байден (қыз күнінде Финнеган)[5] мен Джозеф Робинетт Байден кішінің отбасында туған.[6]. Анасы туған жері Ирландиядан, шыққан тамыры әртүрлі түрде айтылатын Лаут (графтығы)[7] немесе Дерри (графтығы)[8][9] деп аталатын жер. Ата-әжесі, Мэри Элизабет (Робинетт) және Мэриленд штатындағы Балтимордан мұнай кәсіпкері Джозеф Хайден Байден, ата-тектері ағылшын, француз және ирландтықтар.[9][10] Әкесі жағынан үлкен үлкен атасы Уильям Байден Англияның Сассекс қаласында дүниеге келген және АҚШ-қа қоныс аударған. Анасы жағынан атасының үлкен атасы Эдвард Френсис Блейвит[11], Пенсильвания штатының Сенатының мүшесі болған[12].

Байденнің әкесі бұрын байқуатты өмір сүрген еді, бірақ ұлы туылған сәт бірнеше рет бизнеске кері әсерін тигізді. Бірнеше жыл бойы отбасы Байденнің әжесімен, Финнегануспен бірге тұруға мәжбүр болды. Скрэнтон ауданы 1950 жылдардың кезінде экономикалық құлдырады.[13], Байденнің әкесі жеткілікті жұмыс таба алмады. 1953 жылы Байден отбасы Делавэр штатының Уилмингтон қаласындағы үйге көшкенге дейін бірнеше жыл өмір сүрген Делавэр штатындағы Клэймондағы пәтерге көшіп келді[14]. Джо Байден кіші, содан кейін ұсталған автомобильдерді сатушы ретінде көп табыс тапты және отбасының жағдайы орта классқа жатты.[13][15] Байден Клеймонт қаласындағы Архимерия академиясына оқыды, онда орта мектептің бейсбол командасында қорғаушысы/қабылдаушысы болған; ол өзінің жетістіктерімен команданы, жеңіліске ұшырағанға дейін, маусымдық ойынға жетуге көмектескен. Осы жылдар ішінде, ол Уильмингтон театрында анти-сегрегацияға қатысқан. Оның академиялық дәрежеде үлгерімі орташадан жоғары, студенттер арасында тумысынан көшбасшы болып саналды, және онда бастауыш және жоғары мектеп жылдарында сынып президенті болып сайланды. Бұны 1961 жылы бітірді.

Ол 1965 жылы Делавэр университетінің бакалавр дәрежесін алып, тарих және саясаттану саласындағы қос дипломмен, 688 сабақтың 506 сабағын бітірді. Сыныптастары оның шеберлігіне тәнті болатын және бірінші курс футбол командасының жартылай қорғаушы болып ойнады. 1964 жылы Багам аралдарында көктемгі демалыс кезінде, Сиракузс университетіне түскен, Нейлия Хантермен танысып, Нью-Йорк штатының Сканеэтелес қаласындағы шіркеуде үйленеді[13][16]. Ол 30 жасында сенатор болуға, одан кейін президент болуға ниет білдіреді. Ол мини футболдан футбол командасына ойнауға жарты жылдық жоспарын төмендетіп, оған байыпты қарайды, бұл оған көбірек уақыт өткізуге мүмкіндік береді.

Содан кейін ол Сиракуз университетінің заң колледжіне түседі[17], академиялық қосымша көмек пен қаржылық қажеттіліктерге негізделген жартылай стипендияға ие болады. Өзінің сипаттауынша ол заң мектебін «әлемдегі ең үлкен тас» деп таниды және көптеген заңдармен танысады. Ол бірінші курста жазған 15 беттен тұратын заң жобасы бойынша мақаланы көшіріп жазған деген айыппен шығарылады. Байденнің айтуынша, бұл ережелерді дұрыс білмегендіктен, ол «F» деген баға алғаннан кейін курсты қайтадан алуға рұқсат етілген[18], бұл кейінірек 1987 жылы оның жазбасына түсірілді (бұл оқиғаға кейіннен плагиаттық айыптаулар болған кезде назар аударылды). 1968 жылы өзінің заң докторы дәрежесін алып, өз сыныбында 85-орында аяқтады. Байден 1969 жылы Делавэр штатына қабылданды[19].

Байден осы кезеңде студенттік жобалардың мерзімін ұзартып, Вьетнам соғысынан шегерілді[20], 1968 жылы ол жасөспірім кезінде астмамен ауырғандықтан қызмет етуге жарамсыз болып табылатын Селективті Қызмет Жүйесі арқылы қайта жіктелді[20][21]. Ол сенат сайлауына түсіп, Никсонның соғыс жүргізуіне қарсы болғанға дейін Вьетнам соғысын ашық қолдамады немесе оған қарсы болмады.

Байден және Финненган отбасыларында және төңірегіндегі алкоголь ішудің жағымсыз әсерлері Байденді ішімдікке әуестенбейтін адамға айналдырды[13][22]. Оның айтуынша, балалық шағынан жиырма жасына дейін кекештіктен зардап шеккен және айна алдында өлең оқу арқылы оны азайтып, [23], жеңген.

Ерте саяси мансабы мен отбасылық өмірі өңдеу

1966 жылғы 27 тамызда, ол кезде Байден әлі заң факультетінің студенті, Нейлия Хантерге, олар бастапқыда қыздың ата-анасының римдік католикке некеге беру зауықсыздығын жеңгеннен соң, үйленді[24]. Рәсім Сканателесдегі католик шіркеуінде өтті. Олардың үш баласы бар: 1969 жылғы Джозеф Р. «Бо» Байден III, 1970 жылғы Роберт Хантер және 1971 жылғы Наоми Кристина.

1968 жылы Байден алты ай бойы белгілі жергілікті республикашыл Уильям Прикетт басқарған Уилмингтондағы заң фирмасында қызмет етті және кейінірек «мен өзімді республикалық деп ойладым» деп айтқан[25]. Оған Делавардағы демократ-губернатор Чарльз Л. Терридің консервативті нәсілдік саясатына ұнамады және 1968 жылы Терриді жеңіп шыққан көбірек либералды республикашыл Расселл В. Питерсонға қолдау көрсетті. Жергілікті республиканцы оны жұмысқа алды, бірақ ол өзінің Республикалық партиядан президенттікке кандидат Ричард Никсонды ұнатпайтындықтан тәуелсіз ретінде тіркелген.

1969 жылы Байден Уилмингтонда заңгерлік практиканы қайта бастады, алдымен қоғамдық қорғаушы, содан кейін оны демократиялық форумға қосқан жергілікті белсенді Демократ Сид Балик бастаған фирмада, топта партияны реформалауға және жандандыруға тырысатын заңмен айналысты, осыдан Байден демократ болып тіркелді. Ол сондай-ақ өзінің Байден мен Уолш атты жеке фирмасы бастады. Алайда корпоративтік құқық оны қызықтырмады, қылмыстық құқық аса жақсы табыс әкелген жоқ. Ол өзінің табыстарын жылжымайтын мүлікті басқарумен толықтырды[26].

Кейінірек 1969 жылы, Байден қала маңындағы аймағына мемлекеттік тұрғын үй қолдауды қамтитын либералды платформада жаңа Нью-Касл кеңесіндегі 4-округтік орынға демократ ретінде үміткер болды. Бұл орынды кеңес округтерін қайта бөлуден кейін 5-округте сайлауға түскен республикалық Генри Р.Фолсом иеленді. Байден жалпы сайлауда республикашыл Лоуренс Т.Мессикті жеңіп, жеңіске жетті және 1971 жылы 5 қаңтарда қызметіне кірісті. 1970-1972 жж. аралығында округтық кеңесте жеке заң тәжірибесін жалғастырды. Кеңесте сөз сөйлеген мәселелер арасында Уилмингтон маңындағы аймақтарды[27], соның ішінде мемлекетаралық 95-ке қатысты, кедергіге әкелетін ірі автожол жобаларына қарсы болды.

Сенаттағы мансабы өңдеу

Сайлау және трагедия; қалпына келуі және жаңа отбасы өңдеу

Байденнің 1972 жылы Делавэр штатындағы Сенатта өткен сайлауға қатысуы ерекше жағдайды ұсынды. Ұзақ уақыт Делавэр саяси қайраткері және бұрынғы республикашыл сенатор Дж. Калеб Боггсты сайлауда жеңді, ол, бәлкім, АҚШ өкілі Пит Пуэт және Уилмингтоннің мэрі Гарри Г. бұған жол бермеу үшін, АҚШ президенті Ричард Никсоннан қайтадан Николас Боггсқа партияда қолдау көрсетуге шақырды. Боггсқа қарсы келе алатын басқа ешкім болмады. Байден іс жүзінде ақшасы болмады.[28]. Науқанды әпкесі Валери Байден Оуэнс басқарады (ол болашақтағы науқандарды басқаруға қатысады) және басқа отбасы мүшелері де шұғылданады, газет қағаздарын тапсыру қағаздарын қолданады және сайлаушылармен бетпе-бет кездеседі[28]; штаттың шағын көлемі және ірі медиа нарығының жоқтығы бұл ұстанымды қолайлы етті. Ол AFL-CIO және Демократиялық сауалнамашы Патрик Садделлден көмек алды. Оның платформасы Вьетнамнан кетуге, қоршаған ортаны қорғауға, азаматтық құқықтарға[29], жаппай транзитке, әділетті салық салуға, денсаулық сақтауға, қоғамның «әдеттегідей саясатқа» қанағаттанбауына бағытталған және «өзгеруден» бас тартуға бағытталған. Сайлауға бірнеше ай қалғанда ол шамамен 30 пайыздық тармаққа қалып отоырды, бірақ оның энергетикалық деңгейі, тартымды жас отбасы және сайлаушылардың сезімдерімен байланысу мүмкіндігі Байденге артықшылық берді. 1972 жылғы 7 қарашадағы сайлауда ол 3 162, яғни 50,5% дауысқа ие болды.

1972 жылғы 18 желтоқсанда, сайлаудан бірнеше апта өткен соң, Дэвеллде Хокессин қаласындағы Рождестволық сауда кезінде Байденнің әйелі және бір жасар қызы Наоми автокөлік апатында қаза болды. Нейлия Байденнің универсал көлігі қиылысатын жерде жартылай тіркеме жүк көлігіне соғылды. Ұлдары Бо және Хантер апаттан аман қалып[30] ауруханаға, Боның аяғы сынған аяғы және басқа да жарақаттарымен, Хантердің бас сүйегі сынған және басқа да бас жарақаттары бар, жеткізілді[31]. Дәрігерлер жақын арада толық қалпына келтіру жұмыстарын жүргізетінін айтты. Байден оларға қарау үшін қызметтен кету туралы шешім қабылдады, бірақ Сенат көпшілігінің жетекшісі Майк Мэнсфилд қалуға көндірді. Жол-көлік апатынан кейін, Байден жүк көлігінің жүргізушісі соқтығысқанға дейін ішімдік ішкенін айтты, бірақ бұл айыптарды жүргізушінің отбасы тарапынан мойынлдалмады және ешқашан полицияда дәлелденбеді[32][33].

Жүк көлігінің жүргізушісі 1999 жылы қайтыс болғаннан кейін, 2001 және 2007 жылдары Байден жүк көлігі жүргізушісіне ешқашан айып тағылмағанына қарамастан, жүк көлігі жүргізушісін апатқа дейін ішімдік ішкен деп айыптады және істі тергеп жатқан бас прокурор мас күйінде көлік жүргізгеніне ешқандай дәлел жоқ деп мәлімдеді.[34] 2008 жылы Байденнің баспасөз хатшысы Байден мас күйінде көлік жүргізді деген айыптаулардың «жалған» екенін «толығымен қабылдайтынын» айтты.[35] Жүк көлігі жүргізушісінің қызы Байденнің 2009 жылы БАҚ-тағы хабарынан кейін телефон шалып, «отбасыма қандай да бір зиян тигізгені үшін» кешірім сұрағанын айтты.[36]

 
АҚШ Сенатындағы Байден алған XCI камералық үстелінің тартқышы. Сөренің жоғарғы ортасында қолтаңбасы жазылған. [37]
 
Джо Байден екінші әйелі Джилмен кездесті (мұнда 1975 жылы би биледі) және 1977 жылы үйленді.

Байден 1973 жылы 5 қаңтарда Уилмингтон медициналық орталығының Делавэр штатындағы кішкентай шіркеуінде Сенат хатшысы Фрэнсис Р. Валеонаға ант берді. Боның аяғы апаттан әлі күнге дейін тартылған. Хантер, сондай-ақ, отбасының басқа мүшелері сияқты, сол жерде де болды. Куәгерлер мен теледидарлық камералар болды және іс-шараға ұлттық назар аударылды.

30 жасында (офисті сақтауға қажетті ең төменгі жас) Байден АҚШ тарихындағы алтыншы жас сенатор және 31 жасқа толғанға дейін қызметке кіріскен тек 18 сенатордың бірі болды[38][39]. Бірақ апат оны ашу-ызаға булықтырды және діни күмән: «Мен түнде жүргенді ұнататынмын[40], менде күресудің жақсы мүмкіндігі бар деп ойладым ... Мен мұндай қасіретке шыдамды екенімді білмедім ... ». Күн сайын жас балалары үшін үйде болу үшін Байден күн сайын Уилмингтон маңы аймағындағы өз үйінен әр сағат сайын Вашингтонға, К.О.-не «Амтрак» пойызымен қатынады, ол сенаттағы мансаптық жұмысын жалғастырды. Апат салдарынан жұмысқа назар аудару қиынға соқпады және сенатор болуға талпындырды. Өзінің естеліктерінде Байден қызметкерлері қанша уақытқа созылатыны туралы бәстесетінін туралы ескертеді.[16][41]. Бес жыл бойына жалғыз басты әке, егер ұлдары шақырса, ол кез келген уақытта Сенаттағы бұйрықтарды үзілді-кесілді қалдырды. Жұбайын және қызын еске алу үшін Байден 18 желтоқсан күні апаттың мерейтойын өткізбеді.

Байденнің үлкен ұлы Бо[42] , Иракта қызмет етіп, Әскери сотының адвокаты және Делавэр бас прокуроры болған; кіші ұлы[43], Хантер, Вашингтон лоббисті және инвертиция бойынша кеңесші болды[44][45]. 2015 жылдың 30 мамырында Бо 46 жасында екі жыл мидың қатерлі ісігінен кейін қайтыс болды. Қайтыс болғанға дейін, Бо алдағы 2016 жылы Делавэр губернаторы лауазымына Демократтардан үміткер болу ниетін жариялады[46][47].

1975 жылы Байден Джилл Трейси Джейкобспен кездеседі, ол Пенсильваниядағы Уиллоу-Гровта өсіп, мұғалім атанған. Олар Байденнің ағасы ұйымдастырған кездесу күндерде танысады, бірақ Байден оның фотосуретін Уилмингтонде, Делавэр штатындағы жергілікті парк үшін жарнамадан байқаған. Байден оны саясат пен өмірге деген қызығушылығының жаңаруымен байланыстырады[48]. 1977 жылғы 17 маусымда Байден мен Джейкобс Нью-Йорктегі Біріккен Ұлттар Ұйымы шіркеуінде некелерін қиған[49]. Джилл Байден Делавэр университетінің бакалавр дәрежесін алды; екі магистр дәрежесі бар, біріншісі Батыс Честер университетінен болса, екіншісі Вилланов университетінен алған; және Делавэр Университетінен білім беру докторы. Бір қыздары бар, Эшли Блэзер (1981 жылы туған), ол Делавэр балалар, жастар және олардың отбасыларына қызмет көрсету бөлімінде әлеуметтік қызметкер және сабақ береді[50]. Байден мен әйелі римдік католиктер және Дэвол штатының Гринвиллдегі Брандвиллдегі Сент-Джозеф шіркеуіне барады[51].

Сенаттың ерте қызметі өңдеу

 
Байден, Арммер академиясының студенті кезінде, 1950
 
Байден Президент Джимми Картермен бірге Сопақ кеңседе

Сенатта алғашқы жылдарында Байден тұтынушыларды қорғау және экологиялық мәселелер бойынша заңнамаға назар аударды және үкімет тарапынан үлкен жауапкершілікті талап етті. 1974 жылдың ортасында бірінші курс студенті, сенатор Байден «Time» журналының «Болашақтың болашағы үшін 200 тұлға» деп аталалатын, отбасымен болған жағдайды сипаттап, Байден «өзін-өзі сенімді» және «күшті өршіл» деп сипаттады[52].

Байден 1981 жылы Америка Құрама Штаттарының Сенат Әділет комитетінің азшылық өкілі болды. 1984 жылы ол қылмыстың жалпыға бірдей қылмыспен күрес туралы заңды табысты өткізу үшін демократиялық деңгейдегі менеджер болды; жаөтастары оны азаматтық бостандығынан айырылғандар туралы Заңның кейбір ең нашар ережелерін өзгерткені үшін мақтады және бұл оның сол кездегі ең маңызды заңнамалық жетістігі болды. Ол алғаш рет сол кездегі президенттікке үміткер болды, ол бір мезгілде демократтарды қорқытып, жігерлендіретін партиялық аудиторияларға сөз сөйлегені үшін ескертті.

 
Сенатор Байден, сенатор Франк Черч және Мысыр Президенті Ануар әл-Саадат Мысыр-Израиль бейбітшілігі туралы шартқа қол қойғаннан кейін, 1979

Сыртқы саясатқа қатысты Сенатта алғашқы онжылдықта Байден қарулануды бақылау мәселелеріне назар аударды. АҚШ Конгрессінің 1979 жылы Совет жетекшісі Леонид Брежнев пен АҚШ президенті Джимми Картер қол қойған SALT II шартын ратификациялаудан бас тартқаны үшін ол Кеңес Одағының Сыртқы істер министрі Андрей Громыковамен кездесіп, Американың мүдделері мен алаңдаушылықтары туралы сөйлесті. Сенаттың Сыртқы байланыстар жөніндегі комитеттің қарсылығын шешу үшін бірқатар өзгерістер енгізілді. Рейган әкімшілігі Стратегиялық қорғаныс бастамасына кірісуге мүмкіндік беру үшін 1972 РҚҚ түсіндіруге келеді, Байденді шарттың талаптарын қатаң сәйкестікте орындау үшін бекітеді. 1986 жылы Рейган әкімшілігімен Оңтүстік Африкаға қарсы экономикалық санкциялар бойынша дауласты; ол апартеидтік саясатты жалғастырған Рейган әкімшілігінің қолдауына байланысты Сенатта АҚШ-тың Мемлекеттік хатшысы Джордж Шульцты тыңдау кезінде сынағаны ұшін көңіл аудартты.

1988 президенттік науқан өңдеу

 
Байден 1987 жыл

Байден 1987 жылы 9 маусымда Уилмингтон теміржол вокзалында өзінің кандидатурасын ресми түрде жариялап, 1988 жылғы Демократиялық партиядан президенттікке кандидатурасын ұсынды. Ол Джон Ф. Кеннедиден бері ең жас президент болуға тырысты[53]. Науқан басталған кезде, оның біркелкі имиджі, сөйлеу қабілеті, бэйби-бумерлерге үндеуі, оның алдағы Роберт Борк Жоғарғы сотының кандидатурасы бойынша тыңдауларында Сенаттың Сот комитетінің төрағасы ретіндегі жоғары беделіне байланысты ықтимал күшті үміткер ретінде қарастырылды. Ол 1987 жылдың бірінші тоқсанында 1,7 млн, басқа кандидаттарға қарағанда көбірек жинады.

1987 жылдың тамызына дейін, Байденнің қызметкерлері бәсекелестікке байланысты хабарламалр шатастырылды[54], Майкл Дукакис пен Дик Гепардты қосқанда барлық кандидаттарға қарағанда көбірек қаражат жинағанымен[55], Дукакистен артта қалып қойғанымен[56], Айова штатындағы сауалнамалардың нәтижесінде. 1987 жылдың қыркүйек айында Британдық Лейбористік партияның жетекшісі Нейл Кинноктың сөзін плагиаттағыны үшін айыпталған кезде ол науқанға кірісті. Киннок мырзаның сөзі мынадай:

—«Неліктен мен мыңдаған Киннок ұрпақтарынан университетке түсуге мүмкіндігім бар?» [Содан кейін оның аудиторияға әйеліне нұсқайды] Неліктен Гленис өз отбасындағы мыңдаған ұрпақтан алғашқы әйел университетке түсе алады? Бұл біздің алдымыздағылардың қалың болғаны ма еді?

Байденнің сөйлеген сөздері:

—«Мен осында келе жатқанда ойлана бастадым, неге Джо Байден өз отбасында алғаш рет университетке барады? [Содан кейін аудиторияға әйелін көрсете отырып] Неліктен менің әйелім оның отбасында алғаш рет колледжге бару керек, себебі біздің ата-аналарымыз жарқырап тұрған жоқ па? ... Мен Байденді мыңдаған ұрпақтың колледж бен магистр дәрежесін алу үшін жасағаным үшін бе? Қалғандарынан әлдеқайда ақылды болғаным ба?»

Байден шын мәнінде Киннокты бұрынғы жағдайларды қалыптасуының қайнар көзі ретінде келтірді[57]. Бірақ, 23 тамызда Айова штатының жәрмеңкесіндегі демократиялық пікірталас туралы сөйлегенде, 26 тамызда Ұлттық білім беру қауымдастығына берген сұхбатында бастапқы қайнаркөзге сілтеме жасамады. Сонымен қатар, саяси баяндамалар бір-бірінен жиі кездесетін идеялар мен сөздер ұқсас болғанда[58], Байден Киннок мырзаға сәйкестендіру үшін өз отбасының қыр-сырын ойлап тапқандықтан қолданғанын[59], оны тереңірек зерттегені айтты. Байден одан бұрын осы жылы 1967 жылы Роберт Ф. Кеннедидің (оның көмекшілері кінәсін мойындады) және Джон Ф. Кеннедидің 1961 жылғы, ал екі жыл бұрын 1976 жылы Хьюберт Х. Хамфридің сөзін оқып шығарды.

Бірнеше күннен кейін Байденнің заң мектебіндегі плагиаттық оқиғасы көпшілік алдында жарыққа шықты. Сондай-ақ[17][60], бейнежазбада Нью-Гэмпшир тұрғынынан бұрынғы заң мектебінде оқып жүргені туралы сұраған кезде, ол өзінің сыныптың «жоғарғы жартысында», заң мектебінде толық стипендия бойынша оқығанын және ол колледжде үшінші дәрежелі диплом алғанын айтқан, олардың әрқайсысы нақты жазбаларында шындыққа жатпайды немесе асыра пайдаланылған.

Киннок пен мектеп ісінің ашылуы, басқа кандидаттарға қатысты басқа да жаңалықтар осы уақытқа дейін шектеулі болғанымен, қоғамның көпшілігі әлі де науқанға аса назар аудармаған болатын; Байденді «The Washington Post» газетінің жазушысы Пол Тейлордың осы жылдың үрдісі деп сипаттады[61]. Осы дағдарысты бастан кешіруге көмектесу үшін оған күшті демографиялық немесе саяси қолдау тобы болмады. Ол 1987 жылғы 23 қыркүйекте сайлау жарыстарынан шығып, өзінің кандидатурасын оның өткен қателіктерінің «көлеңкесін асырып жібергеннен» қабыл алынбағандықтан алып тастадым деп жариялады[62].

Байден жарыстан шығып кеткеннен кейін, Дукакис кампаниясы жасырын Байден-Киннокты салыстыру туралы бейнежазбаны жасап, оны жаңалықтарға таратқан. Кейінірек 1987 жылы Делавэр Жоғарғы Сотының кәсіби жауапкершілік жөніндегі кеңесі Байденге заң мектебін оның плагиатын заңгер ретінде тағайындады деп айыптап, Байден «ешқандай ережелерді бұзбады» деп айыптады[63].

1988 жылдың ақпанында, мойын ауырсынуының біршама уақыт зардап шеккеннен кейін, Байденді Уолтер Рид армиясының Медицина орталығы ұзақмерзімді емдеуге алып[64][65], ағып жатқан бас сүйек аневризмін түзету үшін өмірін сақтау операциясы жасалды; жағдай күрделі болғандықтан, діни қызметкер ауруханада соңғы салттарын басқарған. Сауығу кезінде, ол күрделі асқынған өкпе эмболиясына ұшырады[66]. 1988 жылы мамыр айында симптомдар тудырмау үшін, сонымен қатар жарылу қаупін тудырған екінші аневризмді қалпына келтіру бойынша тағы бір операция жасалды[65][67]. Байденді ауруханаға жатқызу және қалпына келтіру кезінде АҚШ Сенатында жеті ай бойы өз міндеттерін орындады. Байденде сол уақыттан бері аневризмі қайталанбаған немесе әсер етпеген. Байденнің отбасы ерте аяқтаған президенттік науқанның 1988 жылы басында алғашқы партиялардың арасында үгіт жүргізгеніне қарамастан[68], медициналық көмекке жүгінбеуі мүмкін және жағдайдың нашар болуы мүмкін деп ойлады.

Сот комитеті өңдеу

 
Джо Байден, АҚШ Сенатының фотоы

Байден Америка Құрама Штаттарының Сенаты Сот комитетінің ұзақ уақыт бойы мүшесі болды. Оған 1987 жылдан 1995 жылға дейін төрағалық еткен, ол 1981 жылдан 1987 жылға дейін, 1995 жылдан 1997 жылға дейін жоғар лауазымды азшылықтар мүшесі ретінде қызмет атқарды.

 
Джо Байден 2017 жылғы 9 желтоқсанда.

Төраға болған кезде Байден АҚШ тарихындағы ең шағымданатын АҚШ Жоғарғы сотына 1987 жылы Роберт Борктің және 1991 жылы Кларенс Томастың үміткерлігі туралы тыңдауларға төрағалық етті. Борк тыңдауларында, ол Борктің қарсыласын тағайындағаннан кейін көп ұзамай бекітіп, өткен жылы болжам жасаған үміткер Борктың сұхбаттарын және тыңдауларын тыңдамайтындығы туралы ойлаған консерваторларды күлкіге қалдырды. Соңында, консерваторлар 1988 жылы өткізілген президенттік науқан тыңдаулардың ортасында, сот ісін әділ жүргізуін және жақсы юморын және батылдығы үшін марапаттады. Басқа Борктің қарсыластары жасаған кейбір ақылға қонымды дәлелдерінен бас тартқан Байден[69], АҚШ Конституциясы мәтінінде анық айтылғандардан басқа, еркіндік пен құпиялылықты қамтамасыз ететін құқықтар туралы пікірталасқа негізделді және Борктің күшті түпнұсқалығы идеологиялық тұрғыдан сыйыспайтын осы көзқарасын айтты. Борктің кандидатурасы Комитетте 9-5 дауыспен қабылданбады, содан кейін толық Сенатта 58-42 маржа бойынша қабылданбады[70].

Томастың тыңдауларында Байденнің конституциялық мәселелер бойынша сұрақтары жиі ұзаққа созылды және кейбіреулері Томасқа сұрақ қойды. Жоғары деңгейдегі тыңдаулардың көрермендері Байден стиліне жиі сөз келтірді. Томас кейінірек сенатордың бұрынғы жеке кепілдемелеріне қарамастан[71], Байденнің сұрақтары «бұршақ ойынына» ұқсас болды деп айтты. Байден ұсыныссыз үміткердің комиссиясынан шығып, қарсы болды. 1987 жылы өзінің президенттік науқаны кезінде өзінің нашар тәжірибесіне байланысты Байден жеке істерін тыңдауға жібергісі келмеді. Анита Хиллдің жыныстық қудалауға қатысты айыптауын Байден алдымен комитетпен бөлісті, алайда қоғаммен емес, өйткені ол әлі куәгерлік етуге дайын болмады. Ол куәлік жасаған соң[72], Байден басқа куәгерлерге оның атынан тағы да дәлелдемелер беруге рұқсат бермеді, мысалы, Анжела Райт (осындай айып таққан) және зорлық-зомбылық туралы сарапшылардың айғақтары. Байден Томастың жеке өміріне қол сұқпаушылық пен тыңдаудың әділдігін сақтауға тырысып жатқанын айтты. Сенатта кандидатураны 52-48 дауыспен мақұлдады, Байден қайтадан қарсы болды. Сол кезде және одан кейін либералдық заң топтары мен әйелдер топтары тарапынан Байден тыңдауларға кедергі келтірген және Хиллді қолдау үшін жеткіліксіз болғаны үшін сынға ұшырады. Байден кейіннен Әділет комитетінде қызмет етуге әйелдерді іздестірді және комиссияның заңнамалық күн тәртібіндегі әйел мәселелерін атап өтті.

 
2003 жылы Иорданияда Бүкіләлемдік экономикалық форумдағы Джо Байден

Байден көптеген федералдық қылмыстық заңдарды әзірлеуге қатысқан. Ол 1994 жылы онжылдық батуы басталғаннан кейін жаңартылмаған, 2004 жылы аяқталған «Қару-жарақпен күресу туралы федералдық ассамблеяны» қамтитын Бидденнің қылмыстық заңы деп аталатын «Қылмыспен күресу және құқық қорғау» атты заңға жетекшілік етті[73]. Сондай-ақ, ол әйелдерге қатысты зорлық-зомбылыққа қарсы шараларды қамтитын айтарлықтай зорлық-зомбылық актісін (VAWA) жасауға қатысты. 2000 жылы Жоғарғы сот Америка Құрама Штаттарына Моррисонға үкім шығарып[74], гендерлік сипаттағы зорлық-зомбылық құрбандарын федералды азаматтық қорғау құралдарын құруға мүмкіндік беретін бөлім Конгрестің құзырынан асып түсті, сондықтан конституциялық емес деп танылды. Конгресс 2000 және 2005 жылдары ВВАА-ны қайтадан бекітті[75]. Байден[76]: «Мен әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты Сенатта 35 жылдық мерзім ішінде жасаған ең бір маңызды заңнаманы қолданамын деп есептеймін» деп айтты[77]. 2004 және 2005 жылдары Байден америкалық технологиялық компанияларды Техастағы Остинде[78], «Тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы ұлттық желі» мәселелерін диагностикалауға шақырды және өз қызметтерін жетілдіру үшін табысты күш салу үшін оған құрал-жабдық пен тәжірибемен бөлісуді тапсырды[79].

1990 жылдары Уайтуотер дау-дамайы және Левинский дау-дамайлары барысында тәуелсіз кеңесші Кеннет Старрдың іс-әрекеттерін қатысты сынға алды және басқа Тәуелсіз Өкілге бірдей өкілеттіктер берілгенге дейін «бұл суық күн азапта болады» деді. Байден президент Клинтонның импичментінде екі айыпта да ақтауға дауыс берді[80].

Халықаралық есірткіге бақылау жасау жиналыстар төрағасы ретінде, Байден ұлттық есірткіні бақылау саясатына жетекшілік етті. 2003 жылдың сәуір айында ол қақтығысты азайту америкалықтардың «Экстрады» туралы заңға қарсы әрекет етуді ұсынды. Ол Флунитразепам сияқты «есірткіге тәуелді дәрілер» және Экстази және Кетамин сияқты препараттардың таралуын тоқтату үшін жұмысын жалғастырды. 2004 жылы ол көптеген бейсболшылар қолданатын Androstenedione сияқты стероидтарды препарат ретінде заңдастыратын заң жобасын қабылдауға тырысты.

Байденнің «Балалар 2000» заңнамасы компьютерлік орталықтарды, мұғалімдерді, Интернетке кіруді және жастарға, әсіресе, табысы аз және қиын жағдайға ұшыраған жастарды техникалық оқытуды қамтамасыз ету үшін мемлекеттік / жеке серіктестік құрды[81].

Сыртқы байланыстар жөніндегі комитет өңдеу

 
Джо Байден 2007 жылғы қаңтарда Қызметшілердің Халықаралық Одағымен сөйлесті

Байден АҚШ-тың Сенаты халықаралық қатынастар жөніндегі комитетінің ұзақмерзімді мүшесі болды. 1997 жылы ол азшылықтардың мүшесі болды және 2001 жылдың маусым айында және 2001 жылдың маусымынан бастап 2003 жылға дейін Комитетке төрағалық етті[82]. Демократтар 2006 жылғы сайлаулардан кейін Сенат бақылауына ие болғанда, Байден 2007 жылы тағы да Комитеттегі жоғарғы орнын алды. Тұтастай алғанда сыртқы саясатта либералдық интернационалист болды. Ол Ричард Лугар мен Джесси Гельмс сияқты маңызды Республикалық Сенаттың өкілдерімен тиімді жұмыс істеді, кейде өз партиясының элементтеріне қарсы шықты. Байден НАТО-ның байқаушылар тобының тең төрағасы болды[83]. Осы уақытта ішінара тізімде 60-қа жуық елдерді қамтитын және халықаралық ұйымдардан 150-ге жуық басшылармен кездесу жасалды. Байден комитеттің төрағасы ретінде жиі тыңдады[84], сондай-ақ үш мәрте Еуропалық істер жөніндегі кіші комиссияны басқарды.

 
Сенатор Байден 1997 жылы Президент Клинтон мен басқа да ресми тұлғалармен бірге Боснияға барғанда
 
Джо Байден 2003 жылы

Байден 1991 жылы Хорватияның тәуелсіздік соғысы кезінде сербиялық теріс іс-қимылдар туралы естігеннен кейін Югославтық соғысқа қызығушылық танытты. Босниялық соғыс басталғаннан кейін Байден қарулануға қарсы эмбаргоны алып тастауға бағытталған «көтерілу және ереуіл» саясатын бірінші болып атады. Босния мұсылмандары мен НАТО-ның әуе шабуылына қолдау көрсетіп, соғыс қылмыстарын зерттеді. Джордж Х. У. Буш әкімшілігі мен Клинтон әкімшілігі де, Балқан шиеленісуінен қорқып, бұл саясатты жүзеге асырудан бас тартты[85]. 1993 жылдың сәуір айында Байден Балканда бір апта өткізді және серб жетекшісі Слободан Милошевичпен үш сағаттық шұғыл кездесу өткізді. Байден Милошевичке: «Менің ойымша, сіз соғыс қылмыскерісіз және сіз осындай адамдай сынақтан өтуіңіз керек», - деді. Байден 1992 жылы Буш әкімшілігі Босния мұсылмандарын қаруландыруға мәжбүрлеу туралы түзету енгізді, бірақ кейіннен 1994 жылы Боб Доул мен Джо Либерманның демеушілігімен күшейту шарасына қол қоюдан бұрын Клинтон әкімшілігінің қолайлығына бірнеше рет жұмсалды. Келіссөз НАТО-ның бейбітшілікті сақтау жөніндегі табысты жұмысына себеп болды. Байден 1990 жылдардың ортасында Балқандағы саясатқа әсер етіп, сыртқы саясатқа қатысты өзінің «қоғамдық өмірдегі мақтанышы» деп атады. 1999 жылы Косоводағы соғыс кезінде Байден Сербия мен Черногорияға қарсы НАТО-ның бомбалау науқанын қолдады және президент Клинтонға барлық күштерді[85], соның ішінде жердегі әскерлерді қолдануға шақырған Маккейн-Байден қарарына, Косоводағы досы Джон МакКейнмен бірге, демеушілік көрсетті. Сербияның Косоводағы әрекеттеріне қатысты Милошевичкке қарсы тұруға шақырды[86]. 1998 жылы Конгрестің Төртінші рейтингі Байденге бірнеше сыртқы саяси мәселелерде, соның ішінде НАТО-ның кеңеюі және сыртқы істер агенттіктерінің қызметін жетілдіру үшін заң жобаларын сәтті өтуі және шетелдегі діни қудалауды жазалау үшін жетекші рөл атқарғаны үшін «Айырмашылықты жасаған он екі адам» деп аталды.

 
Байден 2007 жылы Сенатта өткен Ирак сыртқы істері жөніндегі комитетте сөз сөйлейді

Байден 1991 жылы Парсы шығанағындағы соғысқа рұқсат бермеуге дауыс берді; ол АҚШ қарсы антитеррорлық коалициядағы барлық жүктемені көтеретінін айтты[87]. Байден Ауғанстандағы 2001 жылғы соғыстың күшті жақтаушысы болды. «Қандай қажет болса, біз мұны істеуіміз керек». Иракқа қатысты Байден 2002 жылы Саддам Хусейнді ұлттық қауіпсіздікке қатер төндіргенін және бұл қауіпті "жоюдан" басқа ешқандай мүмкіндік жоқ екенін айтты[88]. 2002 жылдың қазан айында Байден Иракқа басып кіруін мақұлдай отырып, Иракқа қарсы әскери күштерді пайдалануға рұқсат беруді қолдап дауыс берді. Көп ұзамай ол соғысты сынға алып[89], өз дауысы мен өз рөлін «қателік» деп қарастырса, ал АҚШ-тың кетуін талап етпеді. Ол оккупацияға бөлінетін қаржыны қолдады, бірақ бірнеше рет соғысты интернационалдандыру керек деп, көбірек жауынгерлер қажет екенін және Буш әкімшілігі қақтығыстың құны мен ұзақтығы туралы «америкалықтармен деңгейге жетуі» керек екенін айтты.

2006 жылдың аяғында Байденнің көзқарасы өзгерді және 2007 жылы әскер қатарына көбейтуге қарсы болды, ол генерал Дэвид Петрэустың «өлі болды, қатты қателесті», деп санайды. Байден Ирактың үш этникалық мемлекеттің бос федерациясына бөлінуін жақтады[90]. 2006 жылдың қарашасында Байден мен Халықаралық қатынастар жөніндегі кеңестің президенті Лесли Хелб Ирактағы сектанттық зорлық-зомбылықты жоюдың кешенді стратегиясын жариялады. Осы тәсілді жалғастырудан немесе жоспардан бас тартудың орнына, жоспардың «үшінші жолы» деп атады: Иракты федерациялай отырып[91], өз аймақтарында күрдтердің, шииттердің және сунниттердің «тыныс бөлмесін» беру. 2007 жылдың қыркүйегінде Сенат мұндай шешім қабылдауға міндетті болатын шешім қабылдады. Дегенмен, идея қолдауға ие болмады, саяси бөлу болмады және соқтығыс болған жоқ. Ирактың саяси басшылығы бұл шешімді елді бөлу ретінде қабылдады және АҚШ-тың Багдадтағы елшісі өзін босату туралы өтініш берді.

2004 жылдың наурызында Байден Ливиядағы демократия белсенділер мен Триполидегі Муаммар Каддафимен кездесуден кейін саяси тұтқын Фатхи Елажмимиді қысқа мерзімде босатты[92][93]. 2008 жылдың мамыр айында Байден президент Джордж Буштың Израильдің Кнессетінде сөйлеген сөзін сынға алды. Онда Буш кейбір демократтар Батыс елдерінің басшылары Гитлерді екінші дүниежүзілік соғыстың басталуына дейін қолданғаны сияқты әрекет жасады деп айтты. Байден былай дейді: «Бұл бос сөз, бұл жалған, бұл шектен шыққандық. АҚШ-тың президенті үшін шет елге барып, Кнессетке отырып және осындай күлкілі мәлімдеме жасау». Байден кейін бұл сөзді қолданғаны үшін кешірім сұрады. Байден бұдан былай мәлімдеді: «Бұл әкімшілік қашаннан бері егер сіз отырсаңыз, сөздік қорыңыздан «жоқ» деген сөзді алып тастау керек деп ойлайды?»[94].

Делавэр мәселесі өңдеу

Байден өзінің Делавэр сайлау округіне таныс болған, ол күнделікті пойыздың арқасында ол жерге қатынап, жалпы қажеттіліктерге баруға тырысты. Байден «Амтракты» қаржыландыруға және теміржол қауіпсіздігін күшейтуді жақтады; ол Амтрактың экипаждары үшін жыл сайын барбекюлер мен Рождество кешін өткізді, олар кейде түнде соңғы пойызды бірнеше минут ұстап тұратын[95][96]. Нәтижесінде ол Амтрак Джо атанды (және 2011 жылы Амтрак Уилмингтон станциясы Джозеф Р.Байден атындағы теміржол станциясы деп аталды, онда ол 7000-нан астам рет сапар шеккен). Ол Довер әуе күштері базасы және жаңа Castle Air Ұлттық гвардия базаcын қоса алғанда, Делавэр әскери қондырғыларын үшін жақтаушысы болды.

 
Байден 1997 жылы Делавэр Довер әуе күштері базасында жаңа нысанның келуінің алдында

1975 жылы Байден либералды православиядан бас тартып, ол десегрегациялық автобустарды шектеу туралы заңнамалық әрекет жасаған болатын. Бұл ретте ол автобустың «ақыл-ойдың түбегейлі ережесін бұзған» деген сәтсіздік идеясы болғанын және оның қарсылығы басқа либералдарға ұнамды болуын жеңілдететінін айтты. Үш жыл өткеннен кейін Уилмингтонның федеральды межеленген аймақаралық автобустық жоспары үлкен шиеленіс туғызды және ымыралы шешімдерді заңдастыруға тырысқанда[97], Байден біраз уақыт бойы қара және ақ сайлаушылардан айырылды.

1991 жылдан бастап 2008 жылға дейін, Байден, Делавэрдегі жалғыз заң мектеп ретінде Виджер университеті Заңның мектебінде адъюнкт-профессор, конституциялық құқық бойынша семинар оқытып, қызмет атқарды[98], жиі қабылдану үшін күту тізімі бар. Байден әдетте курстың басқа бір профессорымен бірігіп, курстық минуттың кем дегенде жартысын қабылдап, кейде шетелдерден арнайы ұшып келіп, сабақтарын өткізді[99][100].

2000 жылдан бері Байден банкроттық туралы заңнаманың демеушісі болды, бұны Делавэртің ең ірі компанияларының бірі MBNA және басқа да несиелік карталар эмитенттері талап етті. Байден заң жобасына өзгертулер енгізіп, және үй иелерін банкрот деп жариялауға түзету үшін күрес жүргізді, бұл банкроттықты қолданғанда айыппұлдарды төлеуден жалтаруға тыйым салынады; Жалпы Биллға 2000 жылы Билл Клинтон вето қойды, бірақ кейін 2005 жылы Байден қолдай отырып, банкроттықты болдырмау және тұтынушыларды қорғау туралы заңға қол қойылды.

Сассекс штатының төменгі ауданы - елдің ең ірі тауық өндіретін аймағы, ал Бэйден бұл тауықтарды импорттауды тоқтатқан кезде Ресеймен сауда келісімдерін жасасты.

2007 жылы, Байден және Конгрестің ерекшеліктері арқылы өз сайлаушылары үшін сұраған жобалардың $ 67 млн құны жинақталған.[101]

Беделі өңдеу

1972 жылы алғашқы сайланғаннан кейін, Байден 6 қосымша мерзімге, 1978, 1984, 1990, 1996, 2002 және 2008 жылдардағы сайлауларға қайта сайланып, әдетте 60 пайызға жуық дауыс жинады. Ол қатты қарсылыққа тап болмады; одан кейін губернатор Пит ду Понт 1984 жылы оған қарсы шықпауға шешті. Байден республикалық әріптесі Уильям В. Роттың екі жылдық еңбек өтіліне байланысты 28 жасында кіші жас сенатор ретінде өтті. Ротт кейін қайта сайлауда жеңіліске ұшырады. 2000 жылы Том Карпердың кезінде Байден Делавэрдың аға сенаторы болды. Осыдан кейін 2018 жылы тоқтағанан соң[102], АҚШ-та 18 мерзім ең ұзақ қызмет еткен сенатор[103], Делавэр тарихындағы ең ұзақ қызмет еткен сенатор және 1999 жылдың мамыр айында Байден 10000 дауыс жинаған ең жас сенатор болды[104].

 
Байденнің ресми Сенат фотосы (2005)

$ 59,000-нан $ 366,000-ға дейінгі таза табысы бар және сыртқы табысы немесе инвестициялық кірісі дерлік жоқ болғанда, Байден Сенаттың ең кедей мүшелерінің қатарына кірді. Байден Конгресстегі екінші кедей мүшесі ретінде тізімге алынғанда, мұнда мақтаныш жоқ екенін[105][106][107], бірақ оны ол жас болып сайланғанымен байланыстырды.[108]. Байден сенаторлық мансабын ертерек іске асырды, ол әлсіз кедей мемлекеттік лауазымды тұлғаларды саясатта қолдау үшін қаржы жарналарын ұсынды және ол бірінші кезеңде науқандарды қаржыландыру реформаларын өткізді.

Сенатта болған жылдар ішінде Сенатта тыңдаулар барысында айтылған сұрақтары мен ескертулерімен, Байден ұзақ уақыт бойы танымал болғаны белгілі[109][110]. Жексенбілік таңертеңгілік ток-шоуда сөйлеген сөзінде ол күшті спикер және пікірсайысшы, жиі әрі тиімді қонақ болған. Ашық сөйлегенде, ол ерік-жігермен дайындалған ескертулерден ауытқумен белгілі. Саяси талдаушы Марк Халпериннің айтуынша, ол «қулық-сұмдықты, қорлауды және қоқан-лоқы айтудың тұрақты үрдісін» көрсетті. The New York Times жазғандай[111][112], Байденнің «әлсіз сүзгілері оны кез келген нәрсені жасыруға қабілетті етеді»[113]. Байден де қарапайым емес. Журналист Джеймс Трауб «Байденнің жасандылығы мен оның жеке қабілеттеріне деген көзқарасы АҚШ Сенатының сирек кездесетін стандарттары бойынша айтарлықтай көрінеді» деп жазған.

Саяси жазушы Ховард Финман былай дейді: «Байден академик емес, ол ойшыл-теоретик емес, ол үлкен көше саясаткерлерінің бірі, ол Скрэнтон—автокөлік сатушылары, автосалондарда жұмыс істейтін адамдардан, автокөлікті сата білетін адамдардан. Ол үлкен ирландиялық сыйға ие. Саяси пікір қайраткері Дэвид С. Брордер Вашингтонға келген сәттен бері Байденді, 1988 жылы президенттікке үміткер болған кезде: «Ол нақты адамдарға жауап береді - бұл барлық уақытта дәйекті болды. Оның өзін және басқа саясаткерлермен қарым-қатынас жасау қабілеті әлдеқайда жақсарды». Журналист Джеймс Трауб: «Байден - өзі үшін қандай жомарт болса, басқаларға да сондай жомарт бола алатын, түбегейлі бақытты адам» деп жазды.

2008 жылғы президенттік сайлау өңдеу

Байден 2008 жылы президенттікке Демократиялық партиясының кандидатурасына үміткер болды, ал кейіннен Барак Обаманың серіктесі ретінде президенттікке жүгірді.

Президенттік науқан өңдеу

 
Байден 2008 жылғы науқан логотипі

Байден 1988 жылдың сәтсіз аяқталған сайлау сәтінен бері президентке қайта оралу туралы ойлады.[114]

Байден 2007 жылы 31 қаңтарда президенттікке кандидатурасын жариялады, бірнеше ай бұрын жүгіріп жүргенін талқылағанда, алдымен 7 қаңтарда Тим Уоллстың баспасөзде кездесуіне ресми мәлімдеме жасап[115], ол «мен ең жақсы Байден болуым мүмкін» деп мәлімдеді. 2006 жылдың қаңтарында Делавэр газетінің шолушысы Гарри Ф. Смаль жазғандай[116], Байден «Демократиялық партияның ақылға қонымды орталығы». Дегенмен, бұл Байденнің ұстанымы және науқанда ол «америкалықтарға олардың қауіпсіздігіне қауіп-қатерлерді тек лаңкестік қауіптен ғана емес,[117] сонымен бірге денсаулық сақтау, қылмыс пен энергияға тәуелділіктің болмауынан, әлемнің тұрақсыз бөліктерінде бас тартуды жоспарлап отыр» деп қорытындылайды.

Байден өз іс-қимылдары барысында Ирактағы соғысқа және оның саяси жетістікке жету үшін Байден-Гелб жоспарын жүзеге асыруға қолдау көрсетуге назар аударды. Ол Сенатта өзінің негізгі конгресс комитеттерінің басшысы және сыртқы саясат бойынша тәжірибесі туралы айтып берді. Қарама-қайшылыққа қарамастан, Байден тек президент лауазымына ғана назар аудара отырып,[118], Мемлекеттік хатшының ұстанымы туралы ұғымды қабылдамады. 2007 жылы өткізілген науқан барысында Байден: «Мен өзімнің үлкен қарсыластарымның бар екенін білемін, сондықтан мен үлкен Мемлекеттік хатшы боламын. Джо мырзаның құқығы оң, Джо-ның құқығы», - деді. «Басқа кандидаттар» Джо дұрыс «деген пікірді Демократиялық пікірсайыстарда Байден үгіт тақырыбына және жарнамаға айналдырды. 2007 жылдың ортасында Байден өзін Обамамен салыстырғанда, сыртқы саясат саласындағы сараптамасын: «Менің ойымша[119], ол дайын болуы мүмкін, бірақ қазір мен оған сенбеймін ... Төрағалық - кәсіптік оқу». Байден сондай-ақ, Обаманың сыртқы саяси идеяларының кейбірін көшіргенін айтты[120]. Байден, 2007 жылдың 30 қазанында Филадельфиядағы пікірсайыстарда республикалық фронтмен Руди Джулианидің айтуынша[121], науқандағы бір өткір айтқанында: «Ол сөйлемде тек үш нәрсені атап өтеді: ол зат есім және етістік және 11 қыркүйек. «Жалпы алғанда, Байденнің пікірсайыс спектакльдері әзілдің тиімді қоспасы және өткір және таңқаларлық тәртіптелген пікірлер еді»[122].

 
Байден Крестондағы партия үйінде үгіт жүргізуде, Крэстон Айова, шілде 2007..

Байден келіспеушіліктерді тудырған науқан кезінде ескертулер жасады. 2007 жылғы қаңтардағы мәлімдемесінде ол демократиялық кандидаттар мен сенатор Барак Обаманың айтқан сөздері бұл адам туралы әңгіме кітабында,[123]: «Менің айтып жүргенімде, сен алғашқы афроамерикалық екенің, айқын және жарқын[124], таза және жақсы көрінетін жігітті алдыңыз. Бұл түсініктеме өзінің науқанының басталған сәттен бастап оның қаржысын көтеру мүмкіндіктеріне айтарлықтай зиян тигізгенінен нұқсан келтірді; Кейінірек Time журналы 2007 жылы Топ-10 науқанының Gaffes тізімінде екінші орынды иеленді. Байден 2006 жылы шілде айында үнділік америкалықтар арасында қолдау туралы: «Мен жақсы қарым-қатынаста болдым[125], Делавэрде Үндістаннан шыққан үнді-америкалықтардың ең көп өсуі - сіз 7-Eleven немесе Dunkin 'Donuts-ге бармайсыз, егер сенде аз индектің екпіні болмаса, бұл әзілім емес. Кейін Байден бұл ескерту кемсітушілікке арналмағанын айтты[126].

Жалпы алғанда, Байден қаражат жинауда қиындық көріп, адамдарды митингке шақырды және Обама мен сенатор Хиллари Клинтонның жоғары лауазымды кандидатураларына қарсы шабуыл жасай алмады; ол Демократиялық кандидаттардың ұлттық сауалнамаларында ешқашан бір саннан жоғары көтерілмеді[127]. Бастапқы байқауда 2008 жылдың 3 қаңтарында Байден мемлекет делегациясының бір пайызынан аз жинаған Айова штатындағы бесінші орынды иеленді[128]. Байден кеше кешкі жарыстардан шығып: «Бүгін кешке ештеңе қайғырмайды ... Мен ешқашан өкінбеймін» деді"[129].

Жетістіктің жетіспеушілігіне қарамастан, Байденнің саяси әлемдегі жетістігі оның 2008 жылғы науқанының нәтижесінде өсті. Атап айтқанда, ол Байден мен Обама арасындағы қарым-қатынасты өзгертті. Олар Сенаттың сыртқы байланыстар жөніндегі комитетінде бірлесе қызмет еткенімен, олар жақын емес еді, Байденмен Обаманың саяси тұрғыдан тез көтерілуіне кедергі келтірді және Обама Байденді гармонияландырып, қамқорлық ретінде қарастырды. 2007 жылы бір-бірін танып-біліп, Обама Байденнің үгіт-насихаттау стилін бағалап, жұмысшы сыныптағы сайлаушыларға көңіл бөлді, ал Байден Обаманың «нақты келісім» екеніне сенімді болды.

Вице-президенттік үшін Демократиялық үміткер өңдеу

 
Джо Байден 2008 жылғы 23 тамызда Иллинойс штатының Спрингфилд қаласындағы вице-президенттік мәлімдемеде сөйлеген сөзінде, президент Барак Обама тыңдады.

Байден президенттік науқаннан кеткеннен кейін Обама Байденге Обаманың әкімшілігінде маңызды орын ұсынғанын айтты[130]. Байден Обаманың бірінші вице-президенті үшін вице-президенттік лауазымына тағайындалудан бас тартқаны туралы өтінішінен бас тартқаны[131][132], оның Сенаттағы мәртебесі мен дауысын жоғалтуды білдірді, бірақ кейіннен ол пікірін өзгертті. 2008 жылы 22 маусымда NBC-нің Meet the Press Байден билетте орын іздеп жүрмегенімен, ол ұсынған жағдайда вице-президенттің кандидатурасын қабылдайтындығын растады. Тамыздың басында Обама мен Байден вице-президенттік қатысты талқылау үшін жасырын түрде кездесті, екеуі оны жеке әңгімелесті. 2008 жылдың 22 тамызында Барак Обама Байденді оның жақтасы деп жариялады. The New York Times, сайлаудан кейінгі стратегия сыртқы саясатты және ұлттық қауіпсіздік тәжірибесі бар адаммен билетті толтыруға ниет білдірді және билетке көмектесуге жол бермеуге немесе Обаманың «өзгерісіне» орай баса назар аударуды ұсынды. Басқа байқаушылар Байденді орта және көкшіл сайлаушыларға[133], сондай-ақ Республикалық кандидат Джон МакКейнге агрессивті түрде қарсы қоюға дайын екендігіне назар аударды[134]. Обаманың ұсынысын қабылдай отырып, Байден 2016 жылы президенттікке қайта сайлану мүмкіндігін жоққа шығарған болатын (бірақ Байден кейінгі жылдардағы түсініктемелерінде осы көзқарасты тоқтатып тастағанымен, Байден өзінің саяси күштерін жоғалтқысы келмейтіндіктен[135], алға жылжып кете алмады)[136][137]. Байден 27 тамызда Колорадо штатындағы Денвердегі Демократиялық партияның ұлттық конвенциясында дауыс беру арқылы ресми түрде вице-президент лауазымына тағайындалды[138].

Вице-президенттікке кандидат ретінде сайланғаннан кейін, Байденге[139], Уильмингтонның епископы Майкл Сальтареллидің Рим-католик епархиясы қарсылық білдірмегені үшін сынға ұшырады. Католик вице-президент болса да, болған Байденді католиктік мектептерде сөйлеуге рұқсат бермейтінін растады[140]. Байден аборт құқықтарын қолдағаны үшін Пенсильванияның Скрэнтон қаласындағы епископы Киелі қауымдастыққа қабылдауға тыйым салынды; алайда Байден жергілікті Делавар шіркеуінде баруын жалғастырды. Скрэнтондегі демократиялық науқандар мен либералдық католиктік топтар арасында мемлекеттік католиктік сайлаушылардың бәсекелестігінің жарқырауына айналды[141], ол абортқа қарағанда басқа әлеуметтік мәселелердің көп екенін немесе көп деп санайтынын және абортты бірінші кезекте сақтап қалғысы келетін көптеген епископтар мен консервативті католиктер болғанын атап өтті[142]. Байден адам өмірінің тұжырымдамасы басталғанына, бірақ өздерінің діни көзқарасын басқаларға таңдамайтындығына сенді. Епископ Салтарелли бұрын Байденге ұқсас: «Бүгін ешкім де осы мәлімдемені кез-келген мемлекеттік қызметкерден қабылдамайды» деп айтқан болатын[143]: Мен адамның құлдығына және нәсілшілдікке қарсы болып отырмын, бірақ заң шығару аренасында менің жеке сенімімді таңдамайды. «Сол сияқты бірде-біреуі бұл мәлімдемені кез-келген мемлекеттік қызметкерден қабылдамауы тиіс: «Мен абортқа қарсылық білдіремін, бірақ заң шығару аренасында менің жеке сенімімді таңдамайды».

Байденнің вице-президенттіктің сайлау алдындағы үгіт-насихаттары БАҚ-та көрілім саны азайды, себебі республикалық партияның жетекшісі, Аласканың губернаторы Сара Палиннге назарын аударған болатын[144][145]. 2008 жылдың қыркүйегінде бір апта бойы, мысалы, Pew Research Center журналистика саласындағы жетілдіру жобасы, Байденнің жарыстың жаңалықтармен қамтылуының тек бес пайызына ғана енгенін анықтады. Байден экономикалық тұрғыдан мемлекеттерде үгіт-насихат жүргізуге және көкжелектегі демократтарға шиеленісті қиындық тудыратын болса да, [146], әсіресе Хиллари Клинтонға қолдау көрсеткен адамдарды жеңуге тырысты. Байден Миккиге ұзақ уақыт бойы жеке достығына қарамастан шабуыл жасады; ол: «Мен білетін ер жігіт кетіп қалды, ол мені толғандырады», - деп еді. 2007-2010 жылдардағы қаржы дағдарысы шыңына жетті, ал 2008 жылғы қыркүйектегі өтімділік дағдарысы АҚШ-тың қаржы жүйесін қорғанысына арналған ұсыныс науқанның басты факторы болды[147], Байден 2008 жылы 700 миллиард АҚШ долларын құрайтын төтенше экономикалық тұрақтандыру туралы заңға қол қойды[148], Сенаттың 74-25-сессиясы өтті.

 
Байден, Денверде (Колорадо штаты) 2008 жылғы демократиялық ұлттық конвенцияның үшінші түні кезінде Демократиялық вице-президенттікке кандидат ретінде ұсынылды.

2008 жылғы 2 қазанда Байден кампаниясы Палиннмен бір вице-президенттік пікірталасқа қатысты. Дауыс беруден кейінгі сауалнамалар Палиннің сайлаушылардың көптеген үміттерінен асып түскеніне қарамастан, Байден жалпы пікірталасты жеңіп алды. 5-қазанда Байден өгей шешесі қайтыс болғаннан кейін бірнеше күн бойы науқандарды тоқтатты[149]. Акцияның соңғы күндерінде Байден, әсіресе Флорида, Огайо және Пенсильвания штатындағы аз елді мекендерде, аздаған аудандарға назар аударды, онда сауалнамада ол танымал болғандығын және Демократиялық алғышарттарда Обаманың сайлау алдындағы үгіт-насихат жүргізбегенін немесе жақсы орындағанын көрсетті. Ол сондай-ақ кейбір қалыпты республикалық штаттарда[150][151], сондай-ақ ірі католик популяцияларымен айналысқан.

Обаманың сайлау алдындағы науқанының нұсқауларына сәйкес, Байден өзінің сөйлеген сөздерін қысқа мерзімге қалдырып, Обаманың билікке келуінен кейін шетелдік көп ұзамай теріс көңіл аударғаны туралы сын-ескертпелерден аулақ болды. Басқаша айтқанда, Обама Байденнің ескертулеріне көңілі толды: «Байден бірнеше рет қандай да бір ақымақтық дейді ғой?[152]» Обаманың науқан қызметкерлері Байденнің қателіктерін «Джо бомба» ретінде атады және өз кезегінде Байден стратегиясын талқылау туралы хабардар етпеді, бұл өз кезегінде Байденді ашуландырды. Екі науқанның арасындағы қарым-қатынас бір айға созылды, Байден Обамаға телефон шала отырып, кешірім сұрады және екеуі де одан да күшті серіктестік құрды[153]. Обама стратегиясының жетекшісі Дэвид Ахселродтың айтуынша, кез-келген күтпеген пікірлер Байденнің жоғары танымалдылығы кез келген күтпеген пікірлерден асып түсті. Байденде Pew Research Center сауалнамасы бойынша Палиннің 44 пайызына қарағанда, 60 пайыздық қолайлылық дәрежесі бар.

 
Вице-президент Байденге вице-президент Дик Чейни бір номерлі бір обсерваториясында, 13 қараша 2008 ж

2008 жылғы 4 қарашада Обама АҚШ президенті және Байден вице-президент болып сайланды[154]. Обама-Байден билеті 365, сайлаудағы әріптестері Маккейн-Палинн 173 дауыс алды, жалпы халықтық дауыс беруде 53-46% болды[155].

Байден, Делавэр заңымен рұқсат етілгендей, Сенаттың орнына[156] Вице-президентікке жүгінеді. 4 қарашада Байден республикандық Кристин О'Доннелді жеңіп, сенатор ретінде қайта сайланды. Байден екі мәрте жеңіске жетіп[157], 2009 жылғы 6 қаңтарда өз жетінші мерзіміне ант беретін кезде сенаттың орнынан кетуге мәжбүр болды[158]. Ол жетінші толық мерзім басталатын ең жас сенатор болды және былай деді: «Өмірімде мен үшін ең үлкен құрмет Делавэр халқына Құрама Штаттарының сенаторы ретінде қызмет етіп келеді»[159]. Байден соңғы сенатта дауыс беруді 15 қаңтарда өткізді, бұл бағдарлама Тұтастай алғанда активтерді азайту бағдарламасына екінші $ 350 миллиард шығарды[160]. Байден сол күні Сенатта отставкаға кетті; жас өмірінің көп бөлігін өткізген Сенат қабатында эмоционалды қоштасу туралы ескертулерде, Байден былай деді: «Мен осында болғанда кез келген жақсы нәрсе[161], мен осында болған 36 жыл ішінде жасаған әрбір батыл қадам[162], қызығушылық топтарының қысым көрсетуінен емес[163], жеке қарым-қатынастардың жетілуіне байланысты туындады».

Вице-президент (2009-2017 жж.) өңдеу

Сайлаудан соң көшу өңдеу

 
Байден 2009 жылғы 20 қаңтарда Бірлескен әділеттілік Джон Пол Стивенстің атынан тағайындалды

Барак Обаманың президенттік сайлауы басталғаннан кейін[164], Байден Обамамен күнделікті кездесулерде екенін және Маккейн әлі де оның досы болғанын айтты. Байденге АҚШ-тың құпия қызметі - «Селтик» деген ат берген, оның Ирландияның тамырына сілтеме жасайды[165].

Байден ардагер Демократиялық адвокат пен көмекші Рон Календі оның штаб бастығы етіп таңдады[166], ал Time Washington бюросының бастығы Джей Карниді байланыс директорына айналдырды. Байден өзінің автономды энергетикалық орталығына айналдырған ізшарасы вице-президент Дик Чейниден қабылдаған кейбір нақты рөлдерді қысқартуға ниетті[167]. Олай болмаған жағдайда, Байден өз орынбасарларының төрағалығын өзінің алдында ешкімге үлгі етпейтінін айтты, бірақ оның орнына Обаманың шешетін кез келген маңызды шешімі бойынша кеңестер мен ұсыныстар беруге тырысады. Байден өтпелі кезеңде жасалып жатқан барлық министрлер кабинеттеріне қатыстырылғанын айтты[168]. Байденге ақ үйде жұмыс істейтін «Ақ үйдің жұмыс тобын[169]» - орта таптың экономикалық әл-ауқатын жақсартуға бағытталған бастаманы басқаруға тағайындалды[170]. Сыртқы байланыстар жөніндегі комитетінің төрағасы ретінде соңғы рет жасаған іс-шарасы ретінде Байден 2009 жылғы қаңтар айының екінші аптасында Ирак, Ауғанстан және Пәкістанға барып, осы елдер басшылығымен кездесті[171].

Бірінші кезең (2009-2013) өңдеу

Байден АҚШ президенті Барак Обамамен бірге салтанатты түрде кіріскен 2009 жылғы 20 қаңтарда 47-вице-президент болды[172]. Байден бұл кеңсеге жеткен Делавэрден бірінші және Құрама Штаттардың бірінші римдік католик вице-президент[173]. Жоғарғы соттың судьясы Джон Пол Стивенс Байденге ант берген[174].

 
Ақ үйдегі Президент Обама Вице-президент Байденмен бірге 2009 жылдың ақпан кезінде

Обаманың әкімшілігінің алғашқы айларында Байден маңызды сюжеттік кеңесші рөліне ие болды[175]. Бір рөл Обаманың «қарсыластар командалары» арасындағы дауларды шешу еді. Президент Байденнің баскетболшыға тән «статистика парағында көрсетілмейтін көптеген заттарды жасайтын» әрекетін салыстырды[176]. Байден Обама заңдарының бірнеше маңызды бөлігіне Сенаттың қолдауын алуда маңызды рөл атқарды және Сенатор Арлен Спектерді Республикадан Демократиялық партияға ауысуға сендірудің негізгі факторы болды. Байден АҚШ Мемлекеттік хатшысы Хиллари Клинтонға Ауғанстандағы соғысқа 21 мың жаңа әскер жіберуге қарсы болғаны туралы ішкі пікірталасты жеңілді. Алайда оның күмәншіл дауысы әкімшілікте бұрынғыдай маңызды болып саналды, 2009 жылы Барак Обаманың Ауғанстандағы стратегиясын қайта қарастырғаны үшін Ақ үйде беделге ие болды[177][178].

Байден Иракта екі айда бір рет болып тұрды, соның ішінде тамыз және қыркүйек айларында Бағдадқа сапар жасап, премьер-министр Нури аль-Маликиді тыңдады және Ирактың болашағына қатысты АҚШ-тың көзқарасын тағы да қайталайды; ол осы уақытқа дейін елдегі күтілетін прогресс туралы Ирак басшылығына хабарламалар беруде АҚШ әкімшілігінің басты адамы болды. Жалпы алғанда[179], Ирак саясатын қадағалау, Байденнің жауапкершілігі болды: Президент оны «Джо, сіз Иракпен айналысасыз» деп айтқан[180]. Байден Ирак «бұл әкімшіліктің үлкен жетістіктерінің бірі бола алар еді» деді[181]. Байденнің 2010 жылғы қаңтар айында Ирак парламентінің сайлауларынан тыйым салынған кандидаттарға қарсы күресте Иракта болған сапарында екі күннің ішінде бірнеше жүздеген үміткер Ирак үкіметін қалпына келтірді. 2012 жылға қарай, Байден Иракқа сегіз сапар жасаған болатын[182], бірақ Ирактағы америкалық саясатты қадағалауы АҚШ әскерлерінің 2011 жылы шығарылғанынан соң төмендеді[183].

 
Вице-президент Байден Косовода, мамыр, 2009 жыл

Байден сондай-ақ Обаманың ынталандыру пакетінің инфрақұрылымдық шығындарын қадағалауға жауапты болды және жалғыз қаржыландыруды қажет ететінін лайықты жобаларды атап өтті. Ол жүздеген губернаторлармен, мэрлермен және басқа да жергілікті шенеуніктермен осы рөлде сөйлесті[184]. Осы кезеңде Байденді ешқандай қалдықтар мен сыбайлас жемқорлықтың негізгі оқиғалары болмағанын қанағаттандырды және ол 2011 жылғы ақпанда осы рөлді аяқтаған кезде, ол ынталандыру сомалары бар алаяқтық оқиғалардың саны бір пайыздан аз болғанын айтты[185].

 
Байден НАТО-ның SEAL-тың тыңдаушыларымен, NAB Coronado, Калифорния, мамыр 2009 ж

Обама мен объектілердің сақтық танытуы үшін Байденге бір-бірімен қарым-қатынас жасау жолдарын үйренуі үшін біраз уақыт қажет болды. 2009 жылғы сәуір айының соңында, Байденнің шошқа тұмауы тұмауының басталуына байланысты сұраққа жауап бергенде, ол ұшақтарда немесе метрополитенде отбасыларға жүруден бас тартуға кеңес бергеннен соң[186], Ақ үйді тез арада түсініктеме беруге мәжбүр етті[187]. Байден беделін қалпына келтіру үшін, түнгі теледидарда әзілдер туралы әңгімелеп берді. 2009 жылғы шілдеге дейін тұрақты жұмыссыздық деңгейінің көтерілуіне байланысты Байден әкімшілік «экономиканың қаншалықты нашар болғанын дұрыс түсінбеді», бірақ шығыстардың қарқынынан кейін ынталандыру пакеті көп жұмыс орындарын құратынына сенім білдірді. Осы айда АҚШ мемлекеттік хатшысы Клинтон Байденді Ресейдегі билікті елемеу туралы ескертулерді тез қабылдамады, бірақ кез келген қателіктерге қарамастан[188][189][190], Байден әлі де Обаманың сенімін сақтап қалды және әкімшілікте барынша ықпалды болды. 2010 жылдың 23 наурызында Байден науқастарды қорғау және қолжетімді күтім туралы заңға қол қойғаны туралы ұлттық теле-радио хабарларында «үлкен мәміле» болғанын айтты[191]. Ақ үйдің баспасөз хатшысы Роберт Гиббс Твиттер арқылы жауап берді: «Иә, мырза, сіздікі дұрыс ...», - деді. АҚШ-тың жоғарғы кеңесшісі Валери Джаррет, Байден мырзаның сөйлейтін сөзін «вице-президентті соншалықты ұнамды ететін нәрсе ... Біз оны бір сәтке де өзгертпейміз». Бұрынғы сенаттың әріптесі Линдси Грэмм: «Егер ешқандай гэфф болмаса, онда Джо болмайды, оған сендер көмектесе алмайсыңдар[192], бірақ ұнатасыңдар» деді. Байден ұзақ уақыт бойы жұмыс істеп келе жатқан «эго-персона», «вице-президент»[193], The Onion сатиралық жаңалықтар сайтында[188], ол өз лауазымына пародияланған[194]. Әртүрлі мінез-құлықтарына қарамастан, Обама мен Байден достық қарым-қатынаста болды, ішінара Обаманың қызы Саша мен Байденнің немересі Майсиге негізделген, олар Сидвелл достар мектебіне бірге барады.

 
Жағдаят бөлмесі: Байден, Обама және АҚШ ұлттық қауіпсіздік тобы Ақ үй жағдаят бөлмесінде 2011 жылғы мамыр айында АҚШ миссиясының Усама бен Ладенді өлтіруді бақылау үшін жиналды. Байден сол кездегі шабуылға қарсы болғанымен, Конгресстің көшбасшылары туралы ойдағыдай нәтижеге қол жеткізді[195][196].

Байденнің әкімшіліктегі рөлі қарама-қайшы болу және басқаларды өз ұстанымдарын қорғауға мәжбүрлеу екенін айтты. Обама: «Джо туралы ең жақсы нәрсе - бәрімізді біріктіргенде, ол шын мәнінде адамдарға өз ұстанымдарын ойлауға және қорғауға, барлық нәрсені әр бұрыштан қарауға мәжбүр етеді және бұл мен үшін өте құнды». Барак Обаманың тағы бір кеңесшісі Байденнің айтуынша, «біз мүмкіндігінше интеллектуалды ақиқат екенімізді қамтамасыз ету үшін әрдайым отбасылық пикникке баруға дайынбыз». 2010 жылғы 11 маусымда Байден Америка Құрама Штаттарын әлем кубогының[197] ашылу салтанатына қатысып, Англияға қарсы 1-1 матчына қатысып, Египетке, Кенияға және Оңтүстік Африкаға барды. Джо мен Джил Байден Вашингтондағы ресми резиденциясында тыныш атмосфераны сақтап қалды, жиі олар немерелерін қызықтайды және үнемі Делавардағы үйіне оралады[198].

 
2010 жылы Барак Обама мен Джо Байден Cadillac One-да кетіп барады.

Байден 2010 жылғы орташа аралық сайлауда демократтарға қатты қолдау көрсетіп, партиялар үшін ауқымды шығындардың жалпы болжамдар алдында оптимизм көзқарасын сақтап қалды. Сайлауда Республикандықтар ауқымды жеңіске жеткеннен кейін және Ақ үйдің штаб бастығы Рахм Эмануэльдің кетуінен кейін, Байденнің Конгресстегі республикандықтармен өткен қарым-қатынастары маңызды болды[199][200]. Ол жаңа Старт шартына Сенаттың мақұлдауын алу үшін табысты басқару әрекеттерін басқарды. 2010 жылғы желтоқсанда Байденнің Ақ үйдегі шіркеуді ортақ негізде қорғауы, содан кейін Сенаттың азшылыққа қарсы басшысы Митч Макконнелмен тікелей келіссөздер жүргізіп, Буштың салық жеңілдіктерін уақытша ұзарту туралы әкімшіліктің ымыралы салық пакетін шығаруда маңызды рөл атқарды[200][201]. Байден кейіннен салық салуды жеңілдету, жұмыссыздарды сақтандыруды қалпына келтіру және 2010 жылғы жұмыс орындарын құру шарасы ретінде қабылданған Конгрестегі құлықсыз демократиялық кеңестің келісімін алуға тырысқан[200][202].

2011 жылғы наурызда Обама Байденді конгресстің екі үйі мен Ақ үйдің арасындағы келіссөздерді жылдың соңына дейін федералды шығын деңгейін реттеуге және үкіметтің жабылуын болдырмауға бағыттады[203]. 2011 жылғы мамырында алты конгресс мүшелерімен «Байден» панелінде жалпы қарызды азайту жоспарының бір бөлігі ретінде АҚШ-тың қарыз шегін арттыру туралы екі жақты келісімге қол жеткізуге тырысты. АҚШ-тың қарыздық төңкеріс дағдарысы келесі екі айда дамыды[204][205], бірақ бұл Макконнеллмен арада болған еді, бұл Байденді бюджеттік бақылау түрінде шешу үшін екі жақты келісімге қол жеткізді. 2011 жылдың 2 тамызында қол қойылған 2011 жылғы акт, АҚШ-тың бұрын-соңды болмаған теңгерімі[206][207][208]. Байден Конгреспен келіссөз жүргізіп, әкімшіліктегі кез келген мәселе бойынша келіссөз жүргізді, ал бір Республикандық кеңесші: «Байден шынымен келіссөз жүргізетін жалғыз жігіт және Макконнелл мәмілеге оның сөзі жақсы екенін біледі.

2012 жылғы қайта сайлану өңдеу

2010 жылдың қазан айында Байден Обаманың 2012 жылғы президенттік сайлауда өзінің әріптесі болуын өтінгенін айтты. Обаманың 2011 жылдың соңында танымалдылығының құлдырауынан[209] Ақ үйдің штаб бастығы Уильям М. Дейли кейбір құпия сауалнамалар мен фокус-топтарда зерттеулер жұргізіп, Байденді АҚШ Мемлекеттік хатшысы Клинтонның билетіне ауыстыру идеясына айналдырды[210]. Нәтижелер Барак Обама үшін айтарлықтай жақсармағанын көрсеткен кезде, бұл ұғым төмендеді, ал Ақ үйдің ресми өкілдері Обаманың бұл идеяны ешқашан қызықтырмағанын айтты[211].

Байден бірнеше рет хабарлау тәртібімен күресіп жатты; уақыт өтке келе жазғандай, «Байденнің ең күшті тұсы - оның ең үлкен әлсіздігі»[212]. Сондай-ақ, Байден 2016 жылы өтетін президенттік сайлауларда өзін-өзі ақтамақшы болу үшін фандрайзингтік байланыстарды нығайту үшін пайдаланған науқандар арасындағы қарым-қатынастар да нашарлады және вице-президент Обаманың науқан стратегиясының жиналыстарынан шығарылды.

 
Байден мен Президент Барак Обама, 2012 жылғы шілде

Обаманың сайлау алдындағы науқанына қарамастан, Байденді әлі де күйзелістерге ұшыраған күйде еді, ол жұмысшылармен және ауыл тұрғындарымен байланыса алатын бөлшек сауда саясаткері ретінде бағалаған болатын. Обаманың қайта сайлау науқаны 2012 жылдың көктемінде басталған болатын[213]. 2012 жылғы тамызында аралас нәсілдер алдында Республикалық партияның Уолл-стрит ережелерін жеңілдету туралы ұсыныстары «баршаңызды шынжырға түсіреді» деген сөзі Байденнің түрлі-түсті ескертулерге бейімділігіне тағы да назар аударды. Los Angeles Times жазды: «Көптеген кандидаттар бірдей қоқан-лоққымен сөйлейді, аудиторияның ұйықтауы мүмкін емес[214], журналистерді шығарады, бірақ кез-келген Байден сөйлеген кезде баспасөз қызметкерлерін қырып-жоятын ондаған сәттер болуы мүмкін, бір-біріне ойынмен әрі шатыстықпен қарайды. «Time» журналы Байденді жиі кетіп бара жатқанын және «Вашингтонның мұқтаждығы пен сенімсіздігі араласуымен қатар, Байденнің миы кәдімгі гуманизмнен гөрі сымды болып шықты» деп жазды[215].

Байден 6 қыркүйекте вице-президент ретінде Солтүстік Каролинадағы Шарлотте өткен Демократиялық ұлттық конгресте дауыс беру арқылы екінші рет тағайындалды[216]. Ол 11 желтоқсан күні Кентуккидегі Дэнвилде вице-президенттік пікірсайыстарда өзінің Республикалық әріптесі, өкілі Пол Райанмен кездесті. Онда ол Обаманың әкімшілігінің рекордын қорғады және республикалық үміткер Митт Ромниге қарсы Обаманың пікірсайыстарын жоғалтқан үгіт-насихат үдерісін қалпына келтіру үшін республикалық билетке қатты шабуыл жасады[217][218].

2012 жылғы 6 қарашада президент пен вице-президент екінші мерзімге сайланды[219]. Обама-Байден билеті Ромни-Рьянның 206 дауысына 332 сайлаушы әріптестер дауысын ұтып алды және бүкілхалықтық дауыс беруде 51-47 пайызды құрады[220].

 
Байден АҚШ-Қытай стратегиялық және экономикалық диалогы кезінде сөйлеуде, 2013 жылғы шілде, Вашингтонда

2012 жылдың желтоқсан айында Байден Сэнди Хук бастауыш мектебіндегі атыстан кейін Обама Америка Құрама Штаттарында қару-жарақпен зорлық-зомбылықтың себептерін жою үшін құрған «Қарумен зорлық-зомбылық жөніндегі жұмыс тобы» Мақсатты топты басқарды[221]. Осы айдың соңында, ел «фискальды құлдыраудан» құлағанға дейінгі соңғы күндерінде, Байденнің МакКоннелмен қарым-қатынасы тағы екінші рет дәлелденді, себебі екеуі жүргізген келіссөздер 2013 жылдың басында қабылданған америкалық салық төлеушілерге жеңілдіктер туралы заңның қабылдануына әкелді. Бұл Буштың салық жеңілдіктерінің көп бөлігін үнемдеуге мүмкіндік берді, бірақ жоғары табыстың деңгейі көтерілді[222].

Екінші кезең (2013-2017) өңдеу

 
Джо Байден 2016 жылы Ауғанстан президенті Ашраф Гани мен Пәкістан премьер-министрі Наваз Шарифпен кездесуінде.

Байден 2013 жылғы 20 қаңтардағы таңертеңгілік екінші жартысында сот Соня Сотомайордың төрағалығымен ресми резиденциясында шағын рәсімде (салтанатты рәсім 21 қаңтарда болған) ұлықталды. Ол Sandy Hook Elementary School мектебіндегі атыстан кейін Обаманың әкімшілігі басшылығының тапсырмаларын орындап, қаруды бақылау шараларына қатысты жаңа заңнаманы ұсынды (заңнама қабылданбады).

2013 жылғы қазан айындағы АҚШ-тың федералды үкіметінің 2013 жылы аяқталуын және АҚШ-тың 2013 жылғы қарыздық-төңкеріс дағдарысын шешуге бағытталған «Жалғастырып отырып бөліп беру туралы» Заңының 2014 жылғы қазан айында өтуіне әкелген пікірсайыстар кезінде Байден аз рөл атқарды. Бұның алдында сенаттың көпшілігінің жетекшісі Гарри Рид және басқа да Демократиялық көшбасшылар вице-президентті Конгреспен тікелей келіссөздерден алып тастады, бұл бұрынғы келіссөздер барысында Байден тым көп айтып қойғаннан кейін орын алды.

Байденнің әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық туралы заңы 2013 жылы қайтадан қайта тіркелді. Бұл заң осыған байланысты оқиғаларға, бірінші кезеңде басталған Әйелдер мен қыздарға бойынша Ақ үй кеңесін, сондай-ақ Студенттерді жыныстық қатынастан қорғайтын Ақ үйдің жұмыс тобын құру, 2014 жылғы қаңтарда Байден мен Джерреттің тең төрағалығы ретінде басталды. Байден сексуалдық зорлықта күшті ұстанымға ие. Мысалы, Байден Стэнфорд университетінде сексуалдық зорлық-зомбылықтың құрбаны болған адамға: «Сіз бұл күшіңіздің басқа қылмысқа қарсы тұруыңыз кедергі жасауы мүмкін деп үміттендіңіз». Ол сондай жағдайға заңдылықты енгізді. Нью-Хэмпшир университетінде сөйлеген кезде Байден федералды нұсқауларды шығарды. Ол: «Жоқ, егер сіз ішсеңіз немесе ащы болсаңыз, кереуетте, жатақханада немесе көшеде болсаңыз, ештеңе болмайды. Сіздің ойыңызды өзгертіп қойдыңыз».

 
Байден Түркияның Бас министрі Ахмет Дәуітұлымен кездесуінде, 31 желтоқсан 2014 жыл. Байден Күрдтер КЖП-сын «террористік топ» деп атады[223]

Ирак 2014 жылы тарағаннан кейін, Ирак федерализациясының 2006 жылғы Байден-Гелб жоспарына қайта назар аударылды[224][225], кейбір бақылаушылар Байдендікі басында дұрыс болған деп болжады. Байден өз сөзінде АҚШ-тың ИЖШИМ соңынан[224][225] «тозақтың қақпаларына» баратынын айтты[226].

2015 жылға дейін Байден бір әйел мен қыздарға қолдарын қойып, олармен тығыз қарым-қатынаста болған оқиғалар мен басқа да оқиғаларда баспасөз және әлеуметтік медианың назарын аударған. Бір жағдайда, сенатор өзінің қызы туралы: «Жоқ, ол вице-президент жан-жаққа қарайды деп ойламайды[227][228][229][230]», - деп мәлімдеді. 2015 жылғы 17 қаңтарда Құпия қызмет агенттері сағат 8:28-де Байденнің Делавер резиденциясының жанындағы қауіпсіздік периметрінен тыс жерде автокөлікке оқ атылғанын естіген[231], бірақ вице-президент және оның жұбайы Джил үйде болмады. Көлік құралының жылдамдығы жоғары жылдамдықпен шығатынын агент байқаған.[232]

2015 жылғы 8 желтоқсанда Байден Киевтегі көптеген кездесулердің бірінде Украинаның парламентінде АҚШ-тың көмек көрсетуі Украинаға және саяси тұрғыдан келуі туралы сөйледі[233][234]. 2016 жылғы 29 ақпанда Байден 88-Оскар марапаттауында сөйледі. Ол сондай-ақ Леди Гага туралы айтқан.

2016 жылғы 8 желтоқсанда Байден Канада премьер-министрі Джастин Трюдомен кездесу үшін Оттаваға барды[235].

Джо Байден өзінің екі толық мәлімдемесінде Сенатта ешқашан даусыз дауысқа ие болған жоқ, оны осы айырмашылықпен ең ұзақ қызмет ететін Вице-президент етті.

Бо Байденнің өлімі өңдеу

2015 жылы 30 мамырда Байденнің ұлы Бо, бірнеше жыл бойы күрескеннен кейін 46 жасында мидың қатерлі ісігінен қайтыс болды. Аурудың сипаты мен ауырлығы бұрын-соңды жұртшылыққа ашылмады және Байден ұлына көбірек уақыт жұмсау үшін өзінің қоғамдық кестесін тыныш түрде қысқартты. Бо өзінің қайтыс болған сәтінде фронтранслятор ретінде кеңінен танылған, 2016 жылы Делавэр губернаторлығына Демократиялық кандидатурасын ұсынды. Вице-президент кеңсесі «Байденнің бүкіл отбасы сөздерден тыс қайғырады» деген мәлімдеме жасады[236].

2016 жылғы президенттік науқан өңдеу

Екінші мерзімі кезінде Байден 2016 жылғы Демократиялық президенттікке кандидатураға ықтимал өтінімге дайындалып жатқаны жиі айтылды.[237] 2017 жылғы қаңтарда 74 жасында инаугурация күнінде ол тарихтағы ұлықтау рәсімінде ең егде президент болар еді. Отбасымен бірге көптеген достары мен демеушілері оны 2015 жылдың ортасында науқанға қатысуға ынталандырды және Хиллари Клинтонның қолайлылық рейтингі төмендеген кезде, Байденге қайтадан «Байден 2016» жобасының болашағын және PAC жобасын тағы да мұқият қарастырып жатқаны хабарланды.

2015 жылдың аяғында Байден сайлауға түсуге әлі де сенімді емес еді[238]. Ол ұлының жақында қайтыс болуы оның эмоционалдық қуатын айтарлықтай сарп еткенін сезінді және: «Ешкім өзінің кім екенін 110% беруге дайын болмаса, бұл кеңсені іздеуге құқығы жоқ» деп айтқан.

 
Байден 2016 жылдың 10 қарашасында вице-президент Майк Пенспен кездесуінде

21 қазанда Раушан бағында әйелі мен Обаманың қасында мінберде сөйлеген сөзінде[239][240], Байден 2016 жылғы сайлауда Демократтардан Президенттікке кандидатурасын ұсынбау туралы шешім қабылдағанын жариялады. 2016 жылдың қаңтарында Байден бұл дұрыс шешім екенін растады, бірақ ол «күн сайын» президенттікке үміткер болмағанына өкінетінін айтты[241][242].

2016 жылдың қаңтар айының соңында Байден де, Президент Барак Обама 2016 жылы өтетін президенттік сайлауда ешқандай үміткерді қолдамады. Байден өзінің Нантукетке баратын жыл сайынғы дәстүрлі Алғыс айту күнін өткізе алмады, оның орнына шетелге барып, бірнеше еуропалық көшбасшылармен кездесті. Ол Мартин О'Мэллимен кездескен кезде, одан бұрын Берн Сандерспен кездесуге уақыт алды. Осы кездесулердің ешқайсысы мақұлдаған деп есептелмеді, өйткені Байден өзінің сұраған кез-келген кандидатпен кездесетінін айтты[243].

Барак Обама 2016 жылы 9 маусымда Хиллари Клинтонды мақұлдаған соң, Байден оны сол күні кейінірек мақұлдады. Байден мен Клинтон 8 шілдеде Скрэнтонда бірге жиналатын болса да, Далластағы өткен полиция қызметкерлерінің күнінің түсірілуіне байланысты Клинтонның келуін болдырмады.

Клинтонды мақұлдағаннан кейін, Байден республикалық президенттікке үміткер Дональд Трамптың саясатымен келіспеушілігін ашық жариялады. 20 маусымда Байден Трамптың мұсылмандарды елге кіруіне уақытша тыйым салу туралы, сондай-ақ Құрама Штаттар мен Мексика шекарасы арасындағы қабырға салу туралы ниетін сынға алды[244], бұл Трамптың террористердің отбасы мүшелерін азаптауларға немесе өлтіруге қатысты ұсынысымен байланысты америкалық құндылықтарға зиян келтіріп, «біздің қауіпсіздігімізге нұқсан келтіреді» деп жария етті[245]. 26 шілдеде Джордж Стефанопулоспен өткізілген сұхбат барысында Б.Джейменің 2016 жылғы Демократиялық ұлттық конвенциясында «моральдық және орталықтандырылған» сайлаушылар Трамп үшін дауыс бермейтінін мәлімдеді"[246]. 21-қазанда Байден өз таңдауын жүзеге асырмай-ақ, сол оқу жылында мектепте болғанын қалады. 24-қазанда Байден, егер ол әлі мектепте болмаса, Трамппен ғана күресетін еді[247], ал келесі күні, 25 қазанда, Трамп «мұны ол жақсы көреді» деп жауап берді.

Кейінгі іс-шаралар (2017–2019) өңдеу

 
Байден АҚШ Сенаты депутаты Даг Джонспен 2017 жылы қазан айында үгіт жүргізу үсінде

Журналистермен отставкаға кетпес бұрын АҚШ Сенатына барған сапарында Байден 2016 жылы 5 желтоқсанда вице-президент қызметінен кеткеннен кейін 2020 жылғы президенттікке ықтимал өтінімдерді жоққа шығарудан бас тартты. Егер ол 2020 жылы сайлауға қатысатын болса[248][249][250], Байден 77 жаста, ал 2021 жылы инаугурация күнінде 78 жаста болар еді. Ол 7 желтоқсан күні The Late Show with Stephen Colbert кешкі шоудың пайда болуында өзінің амбивалиясына қатысты тағы да растады, «ешқашан ешқашан деп айтпа» дейді. 2020 жылы президенттікке үміткер емес екенін, сонымен қатар ол сценарийде қайтадан билікке қайта оралмайтынын мойындады[251][252]. Ол, 2017 жылдың 13 қаңтарында, вице-президенттің өкілеттік мерзімінің аяқталуына бір апта бұрын, ол қатыса алмайтынын айтқан болатын. Алайда, төрт күн өткен соң, 17 қаңтарда ол «қатыса алсам, қатысамын» деп айтты. «Байденге уақыт» деп аталатын саяси іс-қимыл комитеті 2017 жылдың қаңтарында Байденді науқанға шығаруға тырысты.

2017 жылы ол Пенсильвания университетінің Бенжамин Франклин профессоры болып тағайындалды, онда ол сыртқы саясат, дипломатия және ұлттық қауіпсіздік мәселелеріне назар аударады. Ол сондай-ақ «Қатерлі ісік» күн тәртібін жалғастырады. 2017 жылдың 12 наурызында жыл сайынғы SXSW фестивалінде сөйлеген сөзінде Байден: «Америкадағы жалғыз екі жақты нәрсе - қатерлі ісікке қарсы күрес[253]».

Лас-Вегаста Невада хедж-қорының 18-мамырдағы сұхбатында Байден Клинтонның сайлауға түсетіне ешқашан сенбегенін айтқан: «Мен оның тамаша кандидат екенін ойладым, мен үлкен үміткер деп ойладым»[254].

Байден 21 мамырда Колби колледжінің «бірлік пен мақсатқа» оралуын сұрап[255], бітірушілер алдында сөз сөйледі және үш күннен кейін Гарвард университетінде, Колледждің Класс күнінің салтанатында «болашақтағы қиындықтарды» шешуге қабілетті екендіктерін білдірді[256].

Президент Трамп бойынша Пікірлер өңдеу

 
Президент Барак Обама вице-президент Байденді 2017 жылғы 12 қаңтарда президенттік еркіндік медалімен марапаттады.
 
Байден, 2017 жылы ЛБЖ президенттік кітапханасында

2017 жылдың 30 наурызында Пенн Байден дипломатия және ғаламдық келіссөздер орталығының жұмысына қатысқан кезде, студент Байденнен президент Трампқа «қандай да бір ақыл-кеңестер беруді» ұсынды, Байден президентке твиттерге жазуды тоқтатуы керек, өйткені ол кеңсеге назар аударғанын айтып жауап берді.[257]. 2017 жылдың 29 мамырында сөйлеген сөзінде Филип Д. Мерфидің қауымдық орталық гимназиясында жақтаушыларының жиналысы барысында: «Бізде қорқып жатқан көптеген адамдар бар[258], олар өз қорқыныштарымен қатынасымен ойнайды - және бұл біз үшін сын - біз өзіміз келген адамдардың қорқыныштары мен ұмтылыстарына жеткілікті сөйлеген жоқпыз». 17 маусымда Байден Голливудта Флорида Демократиялық партиясының қаражат жинау кешінде сөйлеген сөзінде Байден «бұл штат бүгін америкалық арасында танымал емес» деп болжады.[259].

Климаттық өзгеріс өңдеу

2017 жылдың 2 мамырында Калифорния штатындағы Сан-Диегода Денсаулық сақтауға «Ми шабуылы» конференциясында сөз сөйлеген Байден «мемлекеттік басқарудан кеткенін» жариялады.[260]. 31 мамырда Байден климаттың өзгеруі «болашағымыз үшін экзистенциалды қауіп» екенін және Париж келісімінде қалу «балаларымызды және жаһандық көшбасшылықты қорғаудың ең жақсы жолы» екенін айтты[261]. Келесі күні президент Трамп Америка Құрама Штаттарын Париж келісімінен шығатынын жариялағаннан кейін,[262], Байден «таңдау АҚШ қауіпсіздігіне және біздің таза энергетикалық болашаққа ие болу қабілетімізге нұқсан келтіреді» деп жазды. 7 маусымда Грекияның Афиныдағы Concordia Europe саммитінде сөз сөйлеген Байден Париж келісіміне сілтеме жасай отырып, «Америка халқының көпшілігі президент қабылдаған шешіммен келіспейді» деді[263].

Денсаулық сақтау өңдеу

2017 жылы 22 наурызда Байден республикалық денсаулық сақтау саласындағы заң жобасын, ол Трамп-тың инаугурациясынан кейінгі Capitol Hill-де алғаш рет пайда болған төменгі класстар денсаулығы пайдасы үшін қолданылған шамамен 1 трлн-дық «салық заңы» деп атады[264]. 4 мамырда Өкілдер палатасы Американың денсаулық сақтау туралы заңына дауыс бергеннен кейін, Байден «конгресстің ұятына айналған күн» деп жазды. 24 маусымда Сенат республикашылдарының алдында америкалық денсаулық сақтау туралы заң жобасын таныстыру кезінде бір күн бұрын[265], Байден «бұл мүлдем денсаулық сақтау туралы емес, байлықты беру туралы емес, бұл корпорациялар туралы». «28 шілдеде, денсаулықты сақтау жөніндегі Сенаттың республикандық заң жобасына жауап ретінде, Байден былай деп жазды: «Миллиондаған адамның денсаулығын қорғауға тырысқандардың барлығына рақмет»[266].

Иммиграция өңдеу

2017 жылғы 5 қыркүйекте Бас прокурор Джеф Сессионс Трамп әкімшілігінің келіп жатқан балалар туралы кейінге қалдырылған іс-қимылдарды қалпына келтіргенін жариялағаннан кейін, Байден былай деп жазды: «Ата-анасы әкелген бұл балалардың мұнда келуге таңдауы болмады. Енді олар ешқашан таныс емес елдерге жіберіледі. Қатыгез. Америка емес.»[267].

2020 президенттік сайлау өңдеу

 
Байден Филадельфиядағы президенттік митингте, мамыр 2019
 
Байденнің 2020 жылғы президенттік кампаниясы, Айова, 2019 жылғы тамыз

Болжау және хабарлау өңдеу

2016 - 2019 жылдар аралығында Байденді әртүрлі бұқаралық ақпарат құралдары ықтимал кандидат ретінде атап өтті. Байден де өз сөзінде бұқаралық ақпарат құралдарымен өз кандидатурасын Дональд Трамптың 2020 жылға қарсы демократиялық кандидат бойынша ықтимал үміткер ретінде атап өтті. Ол 2018 жылы 17 шілдеде Колумбиядағы Богота қаласында өткен форумға 2019 жылдың қаңтарына ресми түрде кандидатураны жариялау туралы шешім қабылдағаны туралы мәлімдеді[268].

Науқан өңдеу

2019 жылғы 4 ақпанда[269] The Atlantic тілшісі Эдвард-Исаак Довере Байден «иә» деп айтуға өте жақын «деп жазды,[270][271] бірақ оған жақын кейбіреулер 2016 жылы жасаған сияқты оның соңғы минутта жүрегі өзгереді деп қорықты. Довер Байден әсеріне алаңдайтынын айтты. Басқа президенттік сайлауы жарияланатын және әлеуетті кандидаттармен салыстырғанда оның отбасы мен беделіне, сондай-ақ оның жасы мен салыстырмалы центризмі туралы күрес пен түсінік жинауға мүмкіндік беруі мүмкін. Керісінше, оның «міндет сезімі», Трамптың президенттік кезіндегі ренжісі,[272] басқа демократиялық үміткерлердің арасында сыртқы саяси тәжірибенің жоқтығы және оның партияда «көпір құрылысының прогрессивтілігін» қолдауға деген ұмтылысы оны басқаруға итермелейтін факторлар деп айтылды.[273] 2019 жылы наурызда ол өзінің сайлауға түсетінін мәлімдеді, сайып келгенде, 2019 жылғы 25 сәуірде науқанын бастады. 2019 жылғы мамырда Байден Филадельфияны (Пенсильвания) өзінің 2020 жылғы АҚШ президенттік сайлауалды штабы етіп сайлады.[274]

2019 жылдың 18 маусымында демеушілермен болған кездесуде, Байден өзінің ең күшті жақтарының бірі «адамдарды жақындастыру» екенін айтты және мысал ретінде екі сегрегационист сенатор Джеймс Истланд және Герман Талмаджбен қарым-қатынасына тоқталды. Оңтүстік сызықты көрсете отырып, Байден: «Мен Джеймс О. Истландпен[275][276] бірге жиналыста болдым. «Ол мені ешқашан «бала» деп атаған жоқ; ол мені әрдайым «ұлым» деп атады». Нью-Джерси сенаторы Кори Букер көптеген демократтардың бірі болып, Байден ескертпелерін сынға алды, «сіз қара жігіттерді «ұл» деп атайтынын әзілдемеңіз» деп мәлімдеме жасады. «Джеймс О. Истланд сияқты адамдар ақтардың үстемдігін сақтап қалу және қара америкалықтарды біздің адамшылығымыздан айыру үшін осындай сөздерді және олармен бірге жүретін нәсілшілдік саясатты қолданды». Жауап ретінде Байден «ұл» деген сөзді нәсілдік тұрғыда пайдаланудың мәні жоқ екенін айтты.[277]

Президенттік алғашқы демократиялық пікірсайыс кезінде Камала Харрис Байден өзінің сегреционистік сенаторлармен жасаған жұмысы туралы және оның қара балаларды біріктірілген мектептерге баруға мүмкіндік беретін десегрегациялық автобустарға деген бұрынғы қарсылығы сияқты пікірлері үшін сынға алды. Байден пікірсайыс нәтижелері үшін кеңінен сынға түсіп,[278] оны қолдау 10 ұпайға төмендеді.[279][280][281] Президент Трамп Байденді қорғап, Харристің Байденмен пікірталасы үшін «тым көп мақтау» алғанын айтты[282]

Байден «ауызша қобалжулардың» тарихы оның жасына байланысты болуы мүмкін деп ұсынылған. 2018 жылы Байден өзін «жаңсақтық машинасы» деді, бірақ Трамп бұл салыстырумен келіспеді, оның жаңсақтыққа бейімділігі «шындықты айта алмайтын жігітке қарағанда керемет нәрсе» деп айтты.[283] 2019 жылғы 26 тамызда Байден қайшылықты астыртын сөйледі. Сол күні ол Дартмут университетіде сөйлеген сөзді тыңдап, азғантай қателіктер жібергеннен кейін жиналған баспасөзге тіке қарап: «Мен анық айтқым келеді: мен жынды емеспін» деді.[284][285]

2019 жылғы 15 шілдеде «Байден ісікке қарсы бастама» коммерциялық емес ұйымы қор жақын арада жұмысын тоқтататынын хабарлады. Байден мен оның әйелі сәуір айында 2020 жылғы президенттік науқанды бастамас бұрын этикалық сақтық шарасы ретінде бұл бастамадан бас тартты.

2019 жылғы қыркүйекте президент Трамп Украина президенті Володимир Зеленськийге Байден мен оның ұлы Хантер Байден 2019 жылы 25 шілдеде Трамп пен Зеленський арасындағы телефон қоңырауына қатысты әшкерелеу есебі туралы хабарға байланысты заңсыз іс жасағанын тергеу үшін қысым көрсеткені туралы хабарланды.[286] Айыптаулар, 2019 жылғы қыркүйектегі жағдай бойынша Байдендер тарапынан ешқандай заң бұзушылықтың дәлелі жоқ. Бұл Байдендерді тергеуге итермелеуі БАҚ Байденнің президенттіктен кету мүмкіндігіне нұқсан келтіру әрекеті ретінде түсіндірді, нәтижесінде үлкен саяси жанжал және Трампқа импичмент туралы тергеу басталды.

АҚШ 46-Президенті өңдеу

 
Байден президент ретінде ант беріп 21 қаңтар 2021

Байден 2021 жылы 20 қаңтарда Құрама Штаттардың 46-президенті ретінде ұлықталды. 78 жасында ол осы қызметке кіріскен ең жасы үлкен адам. Ол екінші католик президент (Джон Кеннедиден кейін) және туған жері Делавэр болатын алғашқы президент[287].

Өзінің бірінші жұмыс күнінде Байден федералдық меншікке қатысты бетперде талаптарын, Париж климат келісіміне қайта қосылуды, Мексикамен шекарада ұлттық төтенше жағдай режимін тоқтатуды және үкіметті Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымына қайта қосылуға бағыттайтын атқарушы бұйрықтарға қол қойды.

Марапаттары өңдеу

Амеркандық өңдеу

  • Эллис аралының құрметті медалі (1992)
  • 2017 жылғы Президенттік Бостандық медалі. Азаматтықтар үшін жоғары мемлекеттік награда

Шетелдік өңдеу

Мемуарлар өңдеу

  • Джо Байден «Мені уәде еткенде, әкем» (2017)[297].
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Джо Байден

Дереккөздер өңдеу

  1. Harris, Gardiner. Biden Says He Didn’t Oppose Raid That Killed Bin Laden  (ағыл.), New York Times (October 20, 2015).
  2. Burns, Alexander. Biden Is Preparing for 2020. Can He Overcome the Hill-Thomas Hearings?  (ағыл.), The New York Times (October 1, 2018).
  3. Shear, Michael D.. Obama Surprises Joe Biden With Presidential Medal of Freedom  (ағыл.), The New York Times (January 12, 2017).
  4. Berke, Jeremy Here's what Joe Biden will do after 8 years as vice president. Business Insider (February 7, 2017).
  5. Chase, Randall. Vice President Biden's mother, Jean, dies at 92, WITN-TV (January 9, 2010).
  6. Joseph Biden Sr., 86, father of the senator (fee required) (September 3, 2002), бет  B4.
  7. Smolenyak, Megan. Joe Biden's Irish Roots, Huffington Post (July 2, 2012). Тексерілді 6 желтоқсанның 2012.
  8. Number two Biden has a history over Irish debate, The Belfast Telegraph (November 9, 2008). Тексерілді 22 қаңтардың 2008.
  9. a b Witcover, Joe Biden, p. 8.
  10. Smolenyak, Megan. Joey From Scranton – Vice President Biden's Irish Roots (April–May 2013).
  11. Gehman, Geoff. Vice President Joe Biden Discusses American Innovation, Lafayette College (May 3, 2012).
  12. Krawczeniuk, Borys. Remembering his roots (August 24, 2008). Тексерілді 21 қаңтардың 2009.
  13. a b c d Broder, John M.. Father's Tough Life an Inspiration for Biden (October 23, 2008). Тексерілді 24 қазанның 2008.
  14. Rubinkam, Michael. Biden's Scranton childhood left lasting impression, Fox News (August 27, 2008). Тексерілді 7 қыркүйектің 2008.
  15. Frank, Martin. Biden was the stuttering kid who wanted the ball (September 28, 2008), бет  D.1.
  16. a b Bumiller, Elisabeth. Biden Campaigning With Ease After Hardships (December 14, 2007). Тексерілді 13 қыркүйектің 2008.
  17. a b Biden Admits Errors and Criticizes Latest Report (September 22, 1987).
  18. Biden Admits Plagiarism in School But Says It Was Not 'Malevolent' (September 18, 1987).
  19. Biden, Joseph Robinette, Jr.. Biographical Directory of the United States Congress. Тексерілді, 19 тамыз 2008.
  20. a b Chase, Randall. Biden got 5 draft deferments during Nam, as did Cheney (September 1, 2008).
  21. Romano, Lois. Joe Biden & the Politics of Belief (fee required) (June 9, 1987).
  22. Leibovich, Mark. Riding the Rails With Amtrak Joe (September 16, 2008). Тексерілді 17 қыркүйектің 2008.
  23. Biden, Joseph R., Jr. Letter to National Stuttering Association chairman. National Stuttering Association (July 9, 2009). Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 шілде 2011. Тексерілді, 9 желтоқсан 2010.
  24. A timeline of U.S. Sen. Joe Biden's life and career (August 23, 2008). Тексерілді 6 қыркүйектің 2008.
  25. Barrett, Laurence I.. Campaign Portrait, Joe Biden: Orator for the Next Generation (June 22, 1987).
  26. Doyle, Nancy Palmer. Joe Biden: 'Everyone Calls Me Joe' (February 1, 2009). Тексерілді 4 ақпанның 2009.
  27. 2008 Presidential Candidates: Joe Biden. Тексерілді 24 қазанның 2008.
  28. a b Cohen Celia Only in Delaware, Politics and Politicians in the First State — Grapevine Publishing, 2002. — P. 199.
  29. Naylor, Brian. Biden's Road to Senate Took Tragic Turn, National Public Radio (October 8, 2007). Тексерілді 12 қыркүйектің 2008.
  30. Kipp, Rachel. No DUI in crash that killed Biden's 1st wife, but he's implied otherwise (September 4, 2008), бет  A.1.
  31. Levey, Noam M.. In his home state, Biden is a regular Joe (August 24, 2008). Тексерілді 7 қыркүйектің 2008.
  32. Driver In Biden Crash Wanted Name Cleared. Тексерілді 13 наурыздың 2017.
  33. Daughter of man in '72 Biden crash seeks apology from widowed Senator. Тексерілді 13 наурыздың 2017.
  34. Hamilton, Carl. Daughter of man in '72 Biden crash seeks apology from widowed Senator, Newark Post (October 30, 2008).
  35. Orr, Bob. Driver In Biden Crash Wanted Name Cleared, CBS News (March 24, 2009).
  36. Script error: No such module "cite news".
  37. Senate chamber desks: Desk XCI. United States Senate. Тексерілді, 8 қаңтар 2009.
  38. Youngest Senator. United States Senate. Тексерілді, 25 тамыз 2008.
  39. Byrd, Robert and Wolff, Wendy. Senate, 1789-1989: Historical Statistics, 1789-1992, Volume 4, p. 285 (Government Printing Office 1993).
  40. Pride, Mike. Biden a smart guy who has lived his family values, Concord Monitor (December 1, 2007). Тексерілді 4 қазанның 2008.
  41. On Becoming Joe Biden, Morning Edition, NPR (August 1, 2007). Тексерілді 12 қыркүйектің 2008.
  42. Cooper, Christopher. Biden's Foreign Policy Background Carries Growing Cachet (August 20, 2008), бет  A4. Тексерілді 23 тамыздың 2008.
  43. Evans, Heidi. From a blind date to second lady, Jill Biden's coming into her own (December 28, 2008). Тексерілді 3 қаңтардың 2009.
  44. Beau Biden, Son of Vice President Joe Biden, Dies After Battle With Brain Cancer, NBC News (May 31, 2015).
  45. Joe Biden's lasting advice: 'Reality has a way of intruding'. Тексерілді 1 маусымның 2015.
  46. Delaware's 2016 speculation all about Biden, Delaware Online (November 8, 2014). Тексерілді 9 қарашаның 2014.
  47. Jonathan Starkey. Beau Biden for governor?, Delaware Online (January 26, 2015). Тексерілді 27 қаңтардың 2015.
  48. Seelye, Katharine Q.. Jill Biden Heads Toward Life in the Spotlight (August 24, 2008). Тексерілді 25 тамыздың 2008.
  49. Dart, Bob. Bidens met, forged life together after tragedy (October 24, 2008).
  50. Ashley Biden and Howard Krein (June 3, 2012), бет  ST15.
  51. Gibson, Ginger. Parishioners not surprised to see Biden at usual Mass (August 25, 2008), бет  A.12.
  52. 200 Faces for the Future (July 15, 1974). Тексерілді 23 тамыздың 2008.
  53. Biden Joins Campaign for the Presidency (June 10, 1987).
  54. Toner, Robin. Biden, Once the Field's Hot Democrat, Is Being Overtaken by Cooler Rivals (August 31, 1987).
  55. Cook Rhodes The Nominating Process // The Elections of 1988 / Nelson, Michael (ed.) — Congressional Quarterly, 1989. — ISBN 0-87187-494-6. p. 46.
  56. Dowd, Maureen. Biden's Debate Finale: An Echo From Abroad (September 12, 1987).
  57. Randolph, Eleanor. Plagiarism Suggestion Angers Biden's Aides (September 13, 1987), бет  A6.Үлгі:Subscription required
  58. Risen, James. Differing Versions Cited on Source of Passages: Biden Facing New Flap Over Speeches (September 16, 1987).
  59. Dowd, Maureen. Biden Is Facing Growing Debate On His Speeches (September 16, 1987).
  60. 1988 Road to the White House with Sen. Biden. C-SPAN via YouTube (August 23, 2008). Тексерілді, 3 қазан 2012.
  61. Pomper Gerald M. The Presidential Nominations // The Election of 1988 — Chatham House Publishers, 1989. — ISBN 0-934540-77-2. p. 37.
  62. Biden Withdraws Bid for President in Wake of Furor (September 24, 1987).
  63. Professional Board Clears Biden In Two Allegations of Plagiarism (May 29, 1989).
  64. Altman, Lawrence, M.D.. The Doctor's World; Subtle Clues Are Often The Only Warnings Of Perilous Aneurysms (February 23, 1998). Тексерілді 23 тамыздың 2008.
  65. a b Altman, Lawrence, M.D.. Many Holes in Disclosure of Nominees' Health (October 19, 2008). Тексерілді 26 қазанның 2008.
  66. Copeland, Libby. Campaign Curriculum (October 23, 2008). Тексерілді 25 қазанның 2008.
  67. Biden Resting After Surgery For Second Brain Aneurysm (May 4, 1988).
  68. Biden speaks – and speaks – his own mind, Las Vegas Sun (August 22, 2008). Тексерілді 7 қыркүйектің 2008.
  69. Greenhouse, Linda. Washington Talk: The Bork Hearings; For Biden: Epoch of Belief, Epoch of Incredulity (October 8, 1987).
  70. Senate's Roll-Call On the Bork Vote (October 24, 1987).
  71. Greenburg, Jan Crawford. Clarence Thomas: A Silent Justice Speaks Out: Part VI: Becoming a Judge – and perhaps a Justice, ABC News (September 30, 2007). Тексерілді 18 қазанның 2008.
  72. Phillips, Kate. Biden and Anita Hill, Revisited (August 23, 2008). Тексерілді 12 қыркүйектің 2008.
  73. Fifield, Anna. Biden faces key role in second term (January 4, 2013).
  74. Finley, Bruce. Biden: Men who don't stop violence against women are "cowards" (September 19, 2014).
  75. United States v. Morrison, 529 U.S. 598 (2000). Cornell University. Тексерілді, 23 тамыз 2008.
  76. Bash, Dana. Senate votes to allow compensation for terror victims, re-authorizes Violence Against Women Act, CNN (October 11, 2000). Тексерілді 24 тамыздың 2008. See also: Deal Reached on Violence Against Women Act, Fox News (December 16, 2005). Тексерілді 24 тамыздың 2008.
  77. Domestic Violence. Biden senate website. Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 тамыз 2008. Тексерілді, 9 қыркүйек 2008.
  78. Cates, Sheryl Making connections to end Domestic Violence. Microsoft (May 5, 2004). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 сәуір 2008. Тексерілді, 23 тамыз 2008.
  79. History. National Domestic Violence Hotline. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 шілде 2007. Тексерілді, 7 ақпан 2009.
  80. How the senators voted on impeachment, CNN (February 12, 1999).
  81. Kids 2000 Program. Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 желтоқсан 2007. Тексерілді, 23 тамыз 2008.
  82. Gordon, Michael R.. In Biden, Obama chooses a foreign policy adherent of diplomacy before force (August 24, 2008). Тексерілді 5 қарашаның 2009.
  83. Sloan, Stanley. Transatlantic relations: Stormy weather on the way to enlargement?, NATO Review (October 1997). Тексерілді 29 тамыздың 2008.
  84. Kessler, Glenn. Meetings with Foreign Leaders? Biden's Been There, Done That (September 23, 2008). Тексерілді 5 қарашаның 2009.
  85. a b Kessler, Glenn. Biden Played Less Than Key Role in Bosnia Legislation (October 7, 2008). Тексерілді 5 қарашаның 2009.
  86. Holmes, Elizabeth. Biden, McCain Have a Friendship – and More – in Common (August 25, 2008). Тексерілді 5 қарашаның 2009.
  87. Joe Biden respected – if not always popular – for foreign policy record (August 24, 2008). Тексерілді 5 қарашаның 2009.
  88. Clymer, Adam. Congress Acts to Authorize War in Gulf (January 13, 1991).
  89. Tim Russert. MTP Transcript for April 29, 2007, MSNBC (April 29, 2007), бет  2.
  90. Thom Shanker. Divided They Stand, but on Graves (August 19, 2007).
  91. U.S. vote unites Iraqis in anger (October 1, 2007).
  92. Smith, Craig S.. For a Critic, Libya's Nascent Openness Doesn't Apply (December 27, 2004). Тексерілді 5 қарашаның 2009.
  93. Boustany, Nora. Support Builds for Libyan Dissident (November 16, 2006). Тексерілді 5 қарашаның 2009.
  94. Henry, Ed. Dems fire back at Bush on 'appeasement' statement, CNN (May 16, 2008). Тексерілді 2 қыркүйектің 2008.
  95. Travers, Karen. 'Amtrak Joe' Biden Gets His Own Train Station, ABC News (March 16, 2011). Тексерілді 16 наурыздың 2011.
  96. Vice President Biden Gets Wilmington Amtrak Station Named For Him, The Huffington Post (March 19, 2011). Тексерілді 27 шілденің 2016.
  97. Broder, John M.. Biden's Record on Race Is Scuffed by 3 Episodes (September 17, 2008). Тексерілді 2 қарашаның 2008.
  98. Faculty: Joseph R. Biden, Jr.. Widener University School of Law. Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 қазан 2008. Тексерілді, 24 қыркүйек 2008.
  99. Purchla, Matt. For Widener Law students, a teacher aims high, Metro Philadelphia (August 26, 2008). Тексерілді 25 қыркүйектің 2008.
  100. Carey, Kathleen E.. For Widener Law students, a teacher aims high, Delaware County Daily and Sunday Times (August 27, 2008). Тексерілді 25 қыркүйектің 2008.
  101. Bolton, Alexander. Clinton tops 2008 rivals, gets $530M in earmarks (November 9, 2007). Тексерілді 24 тамыздың 2008.
  102. Obama introduces Biden as running mate, CNN (August 23, 2008). Тексерілді 18 қыркүйектің 2008.
  103. Longest Serving Senators. United States Senate. Тексерілді, 26 тамыз 2018.
  104. Senator Joseph Biden (Democrat, Delaware). U.S. State Department (March 2001). Басты дереккөзінен мұрағатталған 12 шілде 2008. Тексерілді, 26 қараша 2008.
  105. Wallsten, Peter. Demographics part of calculation: Biden adds experience, yes, but he could also help with Catholics, blue-collar whites and women (fee required) (August 24, 2008). Тексерілді 25 тамыздың 2008.
  106. A look at Biden's net worth (August 24, 2008). Тексерілді 6 ақпанның 2009.
  107. Broder, John M.. Biden Releases Tax Returns, in Part to Pressure Rivals (September 13, 2008). Тексерілді 13 қыркүйектің 2008.
  108. Mooney, Alexander. Biden tax returns revealed, CNN (September 12, 2008). Тексерілді 13 қыркүйектің 2008.
  109. Transcripts, The Situation Room, CNN (January 12, 2006). Тексерілді 21 қыркүйектің 2008.
  110. Tapper, Jake. A Biden Problem: Foot in Mouth, ABC News (January 31, 2007). Тексерілді 21 қыркүйектің 2008.
  111. Seelye, Katharine Q.. Senate Struggles to Pay Attention to the Remapping of NATO (March 19, 1998). Тексерілді 21 қыркүйектің 2008.
  112. Halperin, Mark. Halperin on Biden: Pros and Cons (August 23, 2008). Тексерілді 21 қыркүйектің 2008.
  113. Smith, Ben. Biden, enemy of the prepared remarks, Politico (December 2, 2008). Тексерілді 2 желтоқсанның 2008.
  114. Baker, Gerard. Kerry to opt for the senator who copied Kinnock (October 29, 2004). Тексерілді 24 тамыздың 2008.
  115. Balz, Dan. Biden Stumbles at the Starting Gate, The Washington Post (January 1, 2007). Тексерілді 23 тамыздың 2008.
  116. Koppelman, Alex. The 'Best Biden' for President?, Salon (January 8, 2007). Тексерілді 23 тамыздың 2008.
  117. Themal, Harry F.. Biden says he's on track for 2008 run, The News Journal (January 23, 2006).
  118. A Candidate For Secretary Of State (June 12, 2007). Тексерілді 23 тамыздың 2008.
  119. Biden says he wouldn't be secretary of state (November 30, 2007), бет  12A.
  120. Joe is Right. YouTube. Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 шілде 2008. Тексерілді, 23 тамыз 2008.
  121. Traub, James. After Cheney (November 24, 2009), бет  MM34.
  122. Transcript: The Democratic Debate, ABC News (August 19, 2007). Тексерілді 24 қыркүйектің 2008.
  123. Horowitz, Jason Biden Unbound: Lays Into Clinton, Obama, Edwards. The New York Observer (February 4, 2007).
  124. Lim, Christine. Top 10 Campaign Gaffes, Time (December 9, 2007). Тексерілді 20 тамыздың 2008.
  125. Biden's Comments Ruffle Feathers, Senator Forced To Explain His Remarks About Indian-Americans, CBS News (July 7, 2006). Тексерілді 24 тамыздың 2008.
  126. Distaso, John. Indian-American activist defends Sen. Biden, New Hampshire Union Leader (July 10, 2006). Тексерілді 1 ақпанның 2008.
  127. Conventions 2008: Sen. Joseph Biden (D). National Journal (August 25, 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 қыркүйек 2008. Тексерілді, 16 қыркүйек 2008.
  128. Iowa Democratic Party Caucus Results. Iowa Democratic Party. Тексерілді, 29 тамыз 2008.
  129. Murray, Shailagh. Biden, Dodd Withdraw From Race, The Washington Post (January 4, 2008). Тексерілді 29 тамыздың 2008.
  130. Biden: I'd say yes to being VP, CNN (June 23, 2008). Тексерілді 23 тамыздың 2008.
  131. Obama's veep message to supporters, The Washington Post (August 23, 2008). Тексерілді 23 тамыздың 2008.Text message is out and it's official.
  132. Welcome the Next Vice President. BarackObama.com. Тексерілді, 24 тамыз 2008.
  133. Lizza, Ryan. Biden's Brief, The New Yorker (October 20, 2008). Тексерілді 24 қарашаның 2008.
  134. Nagourney, Adam. Obama Chooses Biden as Running Mate, The New York Times (August 23, 2008). Тексерілді 23 тамыздың 2008.
  135. Dionne, E.J.. Tramps Like Us: How Joe Biden will reassure working class voters and change the tenor of this week's convention, The New Republic (August 25, 2008). Тексерілді 25 тамыздың 2008.
  136. Travers, Karen. VP Biden Keeping the Door Open for 2016?, Political Punch, ABC News (June 25, 2009). Тексерілді 14 қазанның 2010.
  137. Biden in 2016?, CNN (October 21, 2011). Тексерілді 29 қазанның 2011.
  138. Gray, Alan. Democrats Formally Nominate Barack Obama for U.S. Presidency, NewsBlaze (August 29, 2008).
  139. Scranton Bishop Says He will Refuse Communion to Joseph Biden. Lifesitenews.com (September 2, 2008). Тексерілді, 10 қыркүйек 2008.
  140. Westen, John-Henry. Biden's Bishop Will not Permit Him, Even if Elected VP, to Speak at Catholic Schools, Catholic Exchange (August 28, 2008). Тексерілді 2 қазанның 2008.
  141. Kirkpatrick, David. Abortion Issue Again Dividing Catholic Votes, The New York Times (September 16, 2008). Тексерілді 19 қыркүйектің 2008.
  142. Kirkpatrick, David D.. A Fight Among Catholics Over Which Party Best Reflects Church Teachings, The New York Times (October 4, 2008). Тексерілді 5 қазанның 2008.
  143. Phillips, Kate. As a Matter of Faith, Biden Says Life Begins at Conception, The New York Times (September 7, 2008). Тексерілді 7 тамыздың 2008.
  144. Leibovich, Mark. Meanwhile, the Other No. 2 Keeps On Punching, The New York Times (September 19, 2008). Тексерілді 20 қыркүйектің 2008.
  145. Tapper, Jake. Joe Who?, ABC News (September 14, 2008). Тексерілді 15 қыркүйектің 2008.
  146. Jurkowitz, Mark Northern Exposure Still Dominates the News. Pew Research Center (September 14, 2008). Тексерілді, 24 қараша 2008.
  147. McCain Urged to Join Kerry Ticket, MSNBC (May 16, 2004).
  148. Senate Passes Economic Rescue Package, NY1 (October 1, 2008). Тексерілді 2 қазанның 2008.
  149. Marquardt, Alexander. Biden's mother-in-law dies, CNN (October 5, 2008).
  150. Broder, John M.. Hitting the Backroads, and Having Less to Say (October 30, 2008). Тексерілді 31 қазанның 2008.
  151. McGrane, Victoria. Where have you gone, Joe Biden? (November 3, 2008). Тексерілді 3 қарашаның 2008.
  152. Tumulty, Karen. Hidin' Biden: Reining In a Voluble No. 2 (October 29, 2008). Тексерілді 1 қарашаның 2008.
  153. Biden reliable running mate despite gaffes (October 26, 2008).
  154. Barack Obama wins presidential election, CNN (November 4, 2008). Тексерілді 5 қарашаның 2008.
  155. President – Election Center 2008, CNN. Тексерілді 19 қарашаның 2008.
  156. Chase, Randall. Biden Wages 2 Campaigns At Once, Fox News (August 24, 2008). Тексерілді 29 тамыздың 2008.
  157. Nuckols, Ben. Biden wins 7th Senate term but may not serve (November 4, 2008). Тексерілді 6 ақпанның 2009.
  158. Gaudiano, Nicole. A bittersweet oath for Biden, The News Journal (January 7, 2009). Тексерілді 7 ақпанның 2009.
  159. Senate Releases $350 Billion in Bailout Funds to Obama, Fox News (January 15, 2009). Тексерілді 25 қаңтардың 2009.
  160. Milford, Phil. Kaufman Picked by Governor to Fill Biden Senate Seat (Update 3), Bloomberg News (November 24, 2008). Тексерілді 24 қарашаның 2008.
  161. Kraushaar, Josh. Ted Kaufman to succeed Biden in Senate, The Politico (November 24, 2008). Тексерілді 24 қарашаның 2008.
  162. Hulse, Carl. Biden's Son Will Not Run for Delaware's Open Senate Seat (January 25, 2010). Тексерілді 25 қаңтардың 2010.
  163. Becker, Bernie. Biden and Clinton Say Goodbye to Senate (January 15, 2009). Тексерілді 25 қаңтардың 2009.
  164. Marquardt, Alexander. Biden talks transition, says McCain's 'still my friend', CNN (November 6, 2008). Тексерілді 6 қарашаның 2008.
  165. 'Secret' Obama code name revealed, BBC News (November 13, 2008). Тексерілді 17 қарашаның 2008.
  166. Holland, Steve. Biden picks former Gore aide as chief of staff (November 13, 2008). Тексерілді 13 қарашаның 2008.
  167. Calderone, Michael. Report: Carney joins Biden team, The Politico (December 15, 2008). Тексерілді 15 желтоқсанның 2008.
  168. Lee, Carol E.. Biden to shrink VP role – big time, The Politico (December 14, 2008). Тексерілді 23 желтоқсанның 2008.
  169. Biden says he'll be different vice president, CNN (December 22, 2008). Тексерілді 22 желтоқсанның 2008.
  170. Hornick, Ed and Levs, Josh. What Obama promised Biden, CNN (December 21, 2008). Тексерілді 23 желтоқсанның 2008.
  171. Lee, Carol E.. 'Senator' Biden's trip raises concerns, The Politico (January 6, 2009). Тексерілді 9 қаңтардың 2009.
  172. Think you know your election trivia?, CNN (November 3, 2008). Тексерілді 9 қарашаның 2008.
  173. Gaudiano, Nicole. VP's home awaits if Biden chooses, The News Journal (November 6, 2008). Тексерілді 8 қарашаның 2008.
  174. In culminating moment, Biden is vice president, OregonLive.com (January 20, 2009). Тексерілді 27 шілденің 2016.
  175. Leibovich, Mark. Speaking Freely, Biden Finds Influential Role, The New York Times (March 28, 2009). Тексерілді 31 наурыздың 2009.
  176. Lee, Carol. Biden worked on Specter '100 days' (April 29, 2009). Тексерілді 23 маусымның 2012.
  177. Dilanian, Ken. In a supporting role, Clinton takes a low-key approach at State Dept., USA Today (June 11, 2009). Тексерілді 22 шілденің 2009.
  178. Smith, Ben. Hillary Clinton toils in the shadows, The Politico (June 23, 2009). Тексерілді 22 шілденің 2009.
  179. Wilson, Scott. Biden Pushes Iraqi Leaders On Vote Law, Oil-Bid Perks, The Washington Post (September 17, 2009). Тексерілді 17 қыркүйектің 2009.
  180. Osnos, Evan. Breaking Up: Maliki and Biden, The New Yorker (August 12, 2014). Тексерілді 26 тамыздың 2015.
  181. Vice President Biden: Iraq "Could Be One of the Great Achievements of This Administration", ABC News (February 11, 2010).
  182. Iraq reinstates 59 election candidates (January 25, 2010).
  183. Crowley, Michael. The war over President Obama's new war in Iraq, Politico (November 9, 2014). Тексерілді 26 тамыздың 2015.
  184. Scherer, Michael. What Happened to the Stimulus?, Time (July 1, 2009). Тексерілді 8 шілденің 2009.
  185. Travers, Karen. 'Sheriff Joe' Biden Touts Recovery Act Success – and Hands Over His Badge, ABC News (February 17, 2011). Тексерілді 19 наурыздың 2011.
  186. White House adjusts Biden's swine flu advice, Los Angeles Times (May 1, 2009). Тексерілді 28 мамырдың 2009.
  187. White House tempers Biden's swine flu advice, Boston Globe (May 1, 2009). Тексерілді 28 мамырдың 2009.
  188. a b Bailey, Holly. An Inconvenient Truth Teller (October 10, 2009). Тексерілді 6 қарашаның 2009.
  189. Kurtzman, Daniel. The Week's Best Late-Night Jokes, About.com (May 8, 2009). Тексерілді 28 мамырдың 2009.
  190. Kurtzman, Daniel. The Week's Best Late-Night Jokes, About.com (May 22, 2009). Тексерілді 28 мамырдың 2009.
  191. Biden: 'We misread how bad the economy was', MSNBC (July 5, 2009). Тексерілді 9 шілденің 2009.
  192. Despite fumbles, Biden's a player, Los Angeles Times (August 19, 2009). Тексерілді 22 тамыздың 2009.
  193. Herszenhorn, David M.. At White House, Biden's Expletive Caught on Open Mic (March 23, 2010). Тексерілді 23 наурыздың 2010.
  194. Itzkoff, Dave. Biden Getting an Autobiography From The Onion (Whether He Wants It or Not) (January 17, 2013). Тексерілді 14 қыркүйектің 2014.
  195. Weigel, David. 'Hillary Told the President That Her Opposition to the Surge in Iraq Had Been Political', Slate (January 10, 2014).
  196. Osama Bin Laden dead; President Obama addresses nation (May 2, 2011). Тексерілді 17 мамырдың 2011.
  197. Biden visits South Africa as World Cup begins, CNN (June 12, 2010). Тексерілді 13 маусымның 2010.
  198. Parnes, Amie. Joe and Jill Biden's 'regular' lives (June 28, 2011). Тексерілді 28 маусымның 2011.
  199. Lee, Carol E.. Joe Biden expands role as White House link to Congress (December 9, 2010). Тексерілді 10 желтоқсанның 2010.
  200. a b c Cooper, Helene. As the Ground Shifts, Biden Plays a Bigger Role (December 11, 2010). Тексерілді 13 желтоқсанның 2010.
  201. Hulse, Carl. Biden and G.O.P. Leader Helped Hammer Out Bipartisan Tax Accord (December 7, 2010). Тексерілді 8 желтоқсанның 2010.
  202. Herszenhorn, David M.. Democrats Skeptical of Obama on New Tax Plan (December 7, 2010). Тексерілді 8 желтоқсанның 2010.
  203. Obama Welcomes Budget Deal; Biden to Lead Talks, CNBC (March 2, 2011). Тексерілді 9 наурыздың 2011.
  204. Reid, Tim. Q+A: Debt and deficit talks in early stages (May 16, 2011). Тексерілді 17 мамырдың 2011.
  205. Gaudiano, Nicole. Biden tasked with achieving consensus on cutting deficit (May 4, 2011). Тексерілді 17 мамырдың 2011.[dead link]Үлгі:Cbignore
  206. Thrush, Glenn. Joe Biden, Mitch McConnell and the making of a debt deal (August 2, 2011). Тексерілді 4 тамыздың 2011.
  207. The real drama was in private as debt deal hatched (August 3, 2011). Тексерілді 4 тамыздың 2011.
  208. Bohan, Caren Bohan. Special report: How Washington took the U.S. to the brink (August 3, 2011). Тексерілді 4 тамыздың 2011.
  209. Stolberg, Sheryl Gay. Vice President Tries to Energize Democrats (October 12, 2010). Тексерілді 14 қазанның 2010.
  210. Martin, Jonathan. Book Details Obama Aides' Talks About Replacing Biden on 2012 Ticket (October 31, 2013).
  211. Allen, Jonathan. W.H.: Obama never considered dropping Joe Biden (November 1, 2013).
  212. Leibovich, Mark. For a Blunt Biden, an Uneasy Supporting Role (May 8, 2012), бет  1.
  213. Scherer, Michael. Mo Joe (June 11, 2012), бет 26–30.
  214. Memoli, Michael A.. Biden's unscripted moments keep campaign on its toes (August 17, 2012).
  215. Drehle, David Von. Let There Be Joe (September 10, 2012), бет 41–43.
  216. Siegel, Elyse. Beau Biden Speech Kicks Of Motion To Nominate Father Joe Biden For Vice President, Huffington Post (September 6, 2012).
  217. O'Brien, Michael. Biden plays aggressor in debate as Ryan makes GOP case, NBC News (October 11, 2012).
  218. Sparks fly as Biden, Ryan face off in feisty vice presidential debate, Fox News (October 11, 2012).
  219. Obama defeats Romney to win second term, vows he has 'more work to do', Fox News (November 7, 2012).
  220. Memoli, Michael A.. It's official: Obama, Biden win second term (January 4, 2013).
  221. Caldwell, Leigh Ann. Obama sets up gun violence task force, CBS News (December 19, 2012).
  222. Fram, Alan. Congress' OK of fiscal cliff deal gives Obama a win, prevents GOP blame for tax boosts (January 2, 2013).
  223. Biden says Kurdish PKK is a 'terror group plain and simple'. Deutsche Welle (January 23, 2016).
  224. a b Gerstein, Josh. Was Joe Biden right? (June 13, 2014). Тексерілді 14 қыркүйектің 2014.
  225. a b Kitfield, James. Turns Out, Joe Biden Was Right About Dividing Iraq (January 30, 2014). Тексерілді 14 қыркүйектің 2014.
  226. Grier, Peter. Joe Biden vows to chase Islamic State to 'gates of hell.' Does he mean it? (September 3, 2014). Тексерілді 14 қыркүйектің 2014.
  227. Elizabeth Hagedorn. Joe Biden Takes being Biden to New Heights or to New Lows (February 17, 2015).
  228. Henderson, Nia-Malika. Joe Biden takes 'being Biden' to new heights (or depths) (February 17, 2015).
  229. Peralta, Eyder. Joe Biden Gets A Bit Too Close To New Secretary Of Defense's Wife, NPR (February 17, 2015).
  230. Visentin, Lisa. US Vice-President Joe Biden in new 'creepy' photo with wife of Defence Secretary Ashton Carter (February 18, 2015).
  231. Henderson, Nia-Malika. Coons: My daughter doesn't think Joe Biden is 'creepy' (January 11, 2015).
  232. Yack, Angie Delaware shooting occurs near unoccupied Biden home. CNN (January 18, 2015).
  233. Үлгі:Cite AV media
  234. U.S. Vice President Joe Biden's Dec. 8 speech to Ukraine's parliament (VIDEO, TRANSCRIPT). kyivpost.com (December 8, 2015). Тексерілді, 8 желтоқсан 2015.
  235. Joe Biden drops in for a visit without any gifts: Chris Hall. CBC (December 8, 2016). Тексерілді, 8 желтоқсан 2016.
  236. Beau Biden, vice president's son, dies of brain cancer (May 30, 2015).
  237. Calculate duration between two dates – results. timeanddate.com.
  238. Joe Biden still undecided on presidential run. BBC News.
  239. Comment Joe Biden Is Not Running For President In 2016. Huffington Post. Тексерілді, 21 қазан 2015.
  240. Joe Biden Decides Not to Enter Presidential Race. The Wall Street Journal. Тексерілді, 21 қазан 2015.
  241. Biden regrets not running for president 'every day', TheHill (January 6, 2016). Тексерілді 12 қаңтардың 2017.
  242. Rosenbaum, Sophia Biden has made peace with not running for president. New York Post (May 11, 2016). Тексерілді, 11 мамыр 2016.
  243. Peter Baker and Maggie Haberman - "Joe Biden Skips Thanksgiving in Nantucket; Meets With Martin O'Malley," New York Times, November 24, 2015. Retrieved November 29, 2015
  244. Shabad, Rebecca. Joe Biden slams Donald Trump on wall, Muslim entry ban, CBS News (June 20, 2016).
  245. Clarke, Suzan. Vice President Joe Biden: 'Moral' Sanders Supporters 'Can't Vote for Trump' (July 27, 2016).
  246. Parks, Maryalice. Biden Says He Wishes He Could Take Trump 'Behind the Gym' Over Groping Comments, ABC (October 21, 2016).
  247. Biden: I would only take Trump behind the gym 'if I were in high school', CNN (October 24, 2016).
  248. Memoli, Michael Joe Biden wouldn't count out a 2020 run for president. But he was asked in an emotional moment. Los Angeles Times (December 5, 2016). Тексерілді, 5 желтоқсан 2016.
  249. Abadi, Mark Joe Biden floats a potential 2020 presidential run. Business Insider (December 5, 2016). Тексерілді, 5 желтоқсан 2016.
  250. Wang, Christine Joe Biden predicts he will run for president in 2020, adds that he is not yet 'committed'. CNBC (December 5, 2016). Тексерілді, 5 желтоқсан 2016.
  251. Lang, Cady Joe Biden Discussed Running in 2020 With Stephen Colbert: 'Never Say Never'. Time Magazine (December 7, 2016). Тексерілді, 8 желтоқсан 2016.
  252. Wright, David Biden stokes 2020 buzz on Colbert: 'Never say never'. CNN (December 7, 2016). Тексерілді, 8 желтоқсан 2016.
  253. O'Brien, Sara Ashley Joe Biden: The fight against cancer is bipartisan (March 12, 2017).
  254. Cillizza, Chris. Joe Biden never thought Hillary Clinton was a very good candidate, CNN (May 19, 2017).
  255. Joe Biden Wants Americans to 'Regain Our Sense of Unity and Purpose', TIME (May 21, 2017).
  256. Buell, Spencer. Watch Joe Biden's Speech at Harvard, Boston Magazine (May 25, 2017).
  257. Lorenz, Taylor. Biden to Trump: 'Grow Up' and 'Stop tweeting', The Hill (March 30, 2017).
  258. Hutchins, Ryan. Biden backs Phil Murphy, says N.J. governor's race 'most important' in nation, Politico (May 28, 2017).
  259. 'We are better than this,' impassioned Biden tells Florida Democrats, Miami Herald (June 17, 2017).
  260. Mukherjee, Sy. Joe Biden on His New Cancer Initiative, Drug Prices, and Donald Trump, Fortune (May 3, 2017).
  261. Greenwood, Max. Biden: Paris deal 'best way to protect' US leadership, The Hill (May 31, 2017).
  262. Chalfant, Morgan. Biden: Paris climate deal exit 'imperils' national security, The Hill (June 1, 2017).
  263. Biden: Trump at odds with most Americans on climate change, ABC News (June 7, 2017).
  264. Gaudiano, Nicole. Joe Biden says Republican health care is a giveaway to the rich, USA Today (March 22, 2017).
  265. Abadi, Mark. 'Day of shame': Hillary Clinton and Joe Biden slammed the GOP for passing health care bill, Business Insider (May 4, 2017).
  266. Greenwood, Max. Biden thanks GOP healthcare bill opponents after skinny ObamaCare repeal failure, The Hill (July 28, 2017).
  267. Bernal, Rafael. Biden: Trump's DACA decision 'cruel', The Hill (September 5, 2017).
  268. Joe Biden says he will decide whether he's running for president by January  (ағыл.), USA TODAY.
  269. Joe Biden says he will decide whether he's running for president by January  (ағыл.), USA TODAY.
  270. Lang, Cady. Joe Biden Discussed Running in 2020 With Stephen Colbert: 'Never Say Never', Time Magazine (December 7, 2016). Тексерілді 8 желтоқсанның 2016.
  271. Wright, David. Biden stokes 2020 buzz on Colbert: 'Never say never', CNN (December 7, 2016). Тексерілді 8 желтоқсанның 2016.
  272. Joe Biden says he's running in 2020 — then corrects himself, BBC (March 17, 2019). «Joe Biden appeared to announce his candidacy for the 2020 US election, before immediately correcting himself.».
  273. Scherer, Michael. Former vice president Joe Biden jumps into White House race, The Washington Post (April 25, 2019).
  274. Jonathan Tamari. Joe Biden chooses Philadelphia for 2020 presidential campaign headquarters (May 16, 2019). Тексерілді 17 мамырдың 2019.
  275. Democrats Blast Biden For Recalling 'Civil' Relationship With Segregationists, National Public Radio (19 June 2019). Тексерілді 19 маусымның 2019.
  276. Biden faces backlash for citing his work with two segregationists as a sign of 'civility', Politico (19 June 2019). Тексерілді 19 маусымның 2019.
  277. Biden says he didn't intend to use term 'boy' in offensive context, CNN (June 23, 2019). Тексерілді 28 тамыздың 2019.
  278. We talked to experts on aging about the 2020 field. Here's what they told us., Politico (August 20, 2019). Тексерілді 27 тамыздың 2019.
  279. Kamala Harris Makes the Case That Joe Biden Should Pass That Torch to Her (June 27, 2019).
  280. Biden's Support Slipped 10 Points After Debates, Poll Shows, Time (June 29, 2019).
  281. Thursday Democratic debate: Who were the winners and losers (June 28, 2019).
  282. Trump defends Biden after Democratic debate, says Harris got 'too much credit', NBC News (June 29, 2019).
  283. Joe Biden believes he is the 'most qualified person in the country to be president', CNN (December 4, 2018). Тексерілді 27 тамыздың 2019.
  284. The promise and peril of Joe Biden's front-runner campaign, Los Angeles Times (August 26, 2019). Тексерілді 28 тамыздың 2019.
  285. Braun, Stephen. Biden cancer nonprofit suspends operations indefinitely, Associated Press (15 шілде 2019). Тексерілді 16 шілденің 2019.
  286. Kramer, Andrew E.. Ukraine Pressured on U.S. Political Investigations (en-US), The New York Times (20 қыркүйек 2019).
  287. Джо Байден АҚШ президенті болды. Ұлықтау рәсімінде айтқан сөзі 21.01.2021
  288. Joseph R. Biden. Maarjamaa Risti I klassi teenetemärk. Президент Эстонии (5 февраля 2004). Тексерілді, 5 октября 2017.
  289. Biden Holds Talks With Pakistani Leaders. Үлгі:Нп5 (9 января 2009). Тексерілді, 5 октября 2017.
  290. Hilal-i-Pakistan conferred on US VP-elect. Үлгі:Нп5 (10 января 2009). Тексерілді, 5 октября 2017.
  291. Biden’s visit to Tbilisi: no promising the moon. Үлгі:Нп5 (23 июля 2009). Тексерілді, 5 октября 2017.
  292. ჯოზეფ ბაიდენი პრეზიდენტის სასახლეში ქართველ ხელოვანთა კონცერტს დაესწრო. Үлгі:Нп5 (23 июля 2009). Тексерілді, 5 октября 2017.
  293. ჯოზეფ ბაიდენი თბილისში. Радио Свобода (23 июля 2009). Тексерілді, 5 октября 2017.
  294. Baidens pateicas Valsts prezidentam par Latvijas partnerību Afganistānas drošības veicināšanā. Латвия Президенті (1 апреля 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 қазан 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 5 октября 2017.
  295. Iraqi Government honors commitment of American service members. Үлгі:Нп5 (1 желтоқсан 2011). Тексерілді, 5 қазан 2017.
  296. Указ Президента України від 23 серпня 2017 року № 250/2017 «Про відзначення державними нагородами України громадян іноземних держав». Украина Президенті (23 августа 2017). Тексерілді, 5 қазан 2017.
  297. In Joe Biden’s Memoir, Private Grief and Its Effect on a Public Life