Уикипедия

Башар әл-Асад

сириялық саясаткер, әскери, Сирия президенті (2000–2024)

Башар әл-Асад (араб.: بشار الأسد‎, 11 қыркүйек 1965 жыл, Дамаск) — сириялық мемлекеттік және әскери қайраткер, 2000 жылдан 2024 жылға дейін қызметте болған Баастық Сирияның президенті. Президент ретінде ол Сирия Араб қарулы күштеріне Жоғарғы Бас Қолбасшы ретінде және Баас партиясының сириялық филиалына Бас хатшы ретінде төрағалық етті. Асад — 1971 жылдан 2000 жылғы өліміне дейін қызмет еткен президент Хафиз әл-Асадтың ұл баласы.

Башар әл-Асад
араб.: بشار الأسد‎
Башар әл-Асад
Асад, 2024 жыл
Лауазымы
Ту
Ту
 Сирияның 19-президенті
Ту
Ту
17 шілде 2000 — 8 желтоқсан 2024
Вице-президент
Тізім
Премьер-Министр
Тізім
Ізашары Хафиз әл-Асад
Әбділ Халим Хаддам (м.а.)
Ту
Ту
 Сириялық Баас партиясы Орталық басшылығының Бас хатшысы
Ту
Ту
24 маусым 2000 — 8 желтоқсан 2024
Ізашары Хафиз әл-Асад
Ізбасары Ибраһим әл-Һәдид (м.а.)
Өмірбаяны
Партиясы Сириялық Баас
Білімі Дамаск университеті
Дүниеге келуі 11 қыркүйек 1965 (1965-09-11) (59 жас)
Дамаск, Сирия Араб Республикасы
Әкесі Хафиз әл-Асад
Анасы Аниса Махлуф
Жұбайы Асма әл-Асад (2000 үйл.)
Балалары 3
Әскери қызметі
Қызмет еткен жылдары 1988–2024
Құрамында болды Сирия Баастық Сирия
Әскер түрі Сирия республикалық гвардиясы (2000 жылға дейін)
Атағы Фельдмаршал
Басқарды Сирия Араб қарулы күштері
Шайқасы Сирия азаматтық соғысы
Қолтаңбасы Қолтаңбасы
Марапаттары
Ортаққордағы Башар әл-Асад
өңдеу Үлгі құжаттамасын қараңыз

2024 жылғы желтоқсандағы көтеріліс нәтижесінде Башар әл-Асадтың 24 жылға созылған тоталитарлы диктатурасы өз аяғын көрді. 8 желтоқсан таңда көтерілісшілер Дамаскіге басып кірді де, Асад өкілеттігін аяқтап, Ресейден саяси баспана алып, Мәскеуге жер аударуға мәжбүр болды.

Ерте жылдары

өңдеу

Башар әл-Асад 1965 жылғы 11 қыркүйекте Дамаскіде дүниеге келді.[1] Әкесі — Сирия президенті Хафиз әл-Асад пен Аниса Махлуф. Туған ағасы — Бәзіл әл-Асад, інісі — Махер әл-Асад және қарындасы — Бушра әл-Асад.[2] Хафиз бен Аниса Асадтардың тұңғыш баласы Бушра есімді қыз еді, ол нәрестелігі кезінде қайтыс болған.[3] Башар өте тыныш бала еді және бастапқыда саясатқа да, әскерге де қызықпай жүрген.[4]

Білімі

өңдеу

Башар әл-Асад Дамаск университетінде медицина оқыды, оқуын 1988 жылы аяқтады.[5] Ол кейін әскери мектепте офтальмология оқыды да, 1992 жылы Лондондағы Western Eye Hospital ауруханасында тағы оқу алды.[5]

Әкесі Хафиз бастапқыда ізбасары ретінде Асадтың туған ағасы Бәзіл әл-Асадты таңдаған еді.[5] Алайда 1994 жылы Бәзіл жол апатында қаза тапты да, Асад Сирияға оралды.

Оралғанында оған президент болуға дайындық берілген делінсе де бұл тұжырымдардан Асад бас тартады.[6]

Ерте мансабы

өңдеу

Хомстағы әскери академияға баратын, бес-ақ жыл ішінде полковник болып, президент әкесінің кеңесшісі бола тұрды.

Президенттігі

өңдеу

Башар әкесінің өлімінен кейін үкімет ел конституциясын өзгертті. Сирия заңы бойынша президенттің 40 жастан үлкен болғаны шарт еді. Заңның өзгертілгенінен кейін 35 жасар Асад 2000 жылғы маусымда президент болып сайлана алды. Ол, оған қоса, Сирия Араб қарулы күштерінің Жоғарғы бас қолбасшысы және Сирияға 1961 жылдан бері басшылық еткен Баас партиясы сириялық филиалының бас хатшысы болып тағайындалды.[5]

Сирия азаматтық соғысы

өңдеу
Толық мақаласы: Сирия азаматтық соғысы

2011 жылғы қаңтарда ірі наразылық шаралары орын алды. Наразылар саяси реформаның орнауын, 1963 жылдан бері бар әскери жағдайдың аяқталуын және азаматтық құқықтың оралуын талап етті. Наурызда болған наразылық шаралары басқа шаралардан ең ірісі болды, үкімет наразыларға қарсы қару қолданды.[7]

2011 жылғы сәуірде Америка Құрама Штаттары Асад үкіметіне қарсы санкция орнатты.[8] 2011 жылғы мамырда Канада мен Еуропа одағы да санкция салды.[9][10]

2011 жылғы маусымда әл-Асад реформа жасаймын, парламент сайлануын өткіземін деп уәде берді. Ол, оған қоса, босқындардың елге оралуын талап етті.[11]

2012 жылғы қаңтарда Reuters Сириядағы 5000 азамат пен наразылардың Сирия армиясы қолынан қаза тапқанын және лаңкестердің 1100 адам өлтіргенін хабарлады.[12]

2012 жылғы қаңтарда Асад жолдауында наразылық шараларының шетел мемлекеттері тарапынан жасалғанын айтты. Ол наурыз айында референдумның өтетінін мүмкін деді.[13]

2012 жылғы ақпанда елде референдум өтті. Референдум президенттің болашақ мерзімдерін өзгертпек болды. Оны ресми дерек бойынша халықтың 90% қолдады, алайда АҚШ пен Түркия бұл нәтижені мойындамады. Еуропа одағы үкіметке қарсы тағы санкция орнатты.[14]

2012 жылғы маусымда Қызыл крест халықаралық комитеті Сирияның азаматтық соғыста болғанын жариялады.[15] Екі жақтағы да қаза тапқандар саны 20 000 адамға жетті.[16]

2014 және 2015 жылдары нусайрилер арасындағы Асад үкіметін қолдау төмендеді. Бұл қаза тапқандар арасындағы нусайрилердің үлкен мөлшерінен орын алған.[17]

2015 жылғы қыркүйекте Сирия азаматтық соғысына Ресей араласты. Ресей президенті Владимир Путин Ресейдің мақсаты деп «Сирияның тұрақтануы мен саяси мәміленің орнауын» атады.[18] 2015 жылғы қарашада Асад Ресейдің екі айда жасағаны АҚШ коалициясының бір жылда жасағанынан нәтижелірек болды деді.[19]

 
Башар әл-Асад пен Владимир Путин, 2017 жыл

2016 жылғы желтоқсанда үкімет күштері көтерілісшілерден Алеппоның көбісін қайтарып алды.[20]

Дональд Трамптың президент сайлануынан кейін АҚШ Асадтың биліктен кетуін қаламай қалды.[21] Хан-Шейхундағы химиялық шабуылдан кейін бұл өзгерді.[22] Асад бұл химиялық шабуылдың орын алғанын мойындамады.[23]

Биліктен қуылуы

өңдеу

2024 жылғы 4 желтоқсанда Хама провинциясында Сирия армиясы исламшыл көтерілісшілермен тағы бір қақтығысқа түсті. Осы жолы оппозиция Хама қаласына жол алмақ болды. Үкімет күштері қаладан шамамен 9600 километр қашықтықтағы Хайят Тахрир аш-Шамды (HTS) қоса алғанда, көтерілісшілер топтарын кері ығыстырдық деп мәлімдеді. Алайда, күшейтілген қорғанысқа қарамастан көтерілісшілер қаланы 5 желтоқсанда басып алды.[24] Шайқастар себебінен шамамен 50 000 адам үйінен кетуге мәжбүр болды, 600 шақты адам көз жұмды.[25] 2024 жылғы 7 желтоқсанда Асад ел астанасы Дамаскіден қашты.[26] Көп ұзамай Асадтың Мәскеуде саяси баспана алғаны хабарланды.[27]

Өз өмірі

өңдеу

Башар әл-Асад Асма әл-Асадқа (туғанында әл-Ахрас) үйленген. Олардың үш баласы бар: Хафиз, Зейн және Кәрім әл-Асадтар.

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ Bashar al-Assad | Family,  (ағыл.). Encyclopedia Britannica. Тексерілді, 16 желтоқсан 2024.
  2. ↑ Inside Bashar al-Assad's powerful family  (ағыл.). dailymail.co.uk (9 December 2024). Тексерілді, 16 желтоқсан 2024.
  3. ↑ Mohamad Daoud Dossier: Bushra Assad  (ағыл.). Mideast Monitor (2006). Тексерілді, 2 сәуір 2011. Мұрағат көшірмесі 21 шілденің 2011 Wayback Machine мұрағатында
  4. ↑ Bar, Shmuel (2006). "Bashar's Syria: The Regime and its Strategic Worldview". Comparative Strategy (The Interdisciplinary Center Herzliya Lauder School of Government, Diplomacy and Strategy Institute for Policy and Strategy) 25 (5): 16 & 379. doi:10.1080/01495930601105412. http://www.herzliyaconference.org/_Uploads/2590Bashars.pdf. Retrieved 2015-03-14.  Мұрағат көшірмесі 23 шілденің 2011 Wayback Machine мұрағатында
  5. ↑ a b c d Bashar al-Assad Biography - Facts, Birthday, Life Story  (ағыл.). biography.com (2012). Тексерілді, 27 қазан 2012.
  6. ↑ Syrian President Bashar Al-Assad On UAE's Sky News Arabia: No Meeting With Erdoğan Unless He Agrees To Withdraw Turkish Forces From Syria; We Have Other Priorities Than Restoring Our Relations With Hamas; I Do Not Discuss With My Son The Possibility Of Him Becoming Future President  (ағыл.). MEMRI. Тексерілді, 27 наурыз 2024.
  7. ↑ Daraa: The spark that lit the Syrian flame  (ағыл.). CNN (1 March 2012). Тексерілді, 13 тамыз 2018.
  8. ↑ Administration Takes Additional Steps to Hold the Government of Syria Accountable for Violent Repression Against the Syrian People  (ағыл.). АҚШ Қаржы министрлігінің ресми сайты. — «Today, President Obama signed an Executive Order (E.O. 13573) imposing sanctions against Syrian President Bashar al-Assad and six other senior officials of the Government of Syria in an effort to increase pressure on the Government of Syria to end its use of violence against its people and to begin a transition to a democratic system that protects the rights of the Syrian people.»  Тексерілді, 18 мамыр 2011.
  9. ↑ EU imposes sanctions on President Assad  (ағыл.), BBC News (23 May 2011). Тексерілді 14 наурыздың 2015.
  10. ↑ Canada imposes sanctions on Syrian leaders  (ағыл.), BBC News (24 May 2011). Тексерілді 14 наурыздың 2015.
  11. ↑ Speech of H.E. President Bashar al-Assad at Damascus University on the situation in Syria. Syrian Arab News Agency (21 шілде 2011). Мұрағат көшірмесі 25 мамырдың 2012 Wayback Machine мұрағатында
  12. ↑ Khaled Yacoub Oweis. Syria death toll hits 5,000 as insurgency spreads, Reuters (13 желтоқсан 2011). Тексерілді 13 тамыздың 2018. Мұрағат көшірмесі 18 қазанның 2015 Wayback Machine мұрағатында
  13. ↑ Syria's Assad blames 'foreign conspiracy'  (ағыл.), BBC News (10 January 2012). Тексерілді 10 қаңтардың 2012.
  14. ↑ Martin Chulov in Beirut Syria claims 90% of voters backed reforms in referendum  (ағыл.). The Guardian (27 February 2012). Тексерілді, 4 наурыз 2012.
  15. ↑ Syria in civil war, Red Cross says  (ағыл.), BBC News (15 July 2012). Тексерілді 31 шілденің 2012.
  16. ↑ Syrian death toll tops 19,000, say activists  (ағыл.), London: The Guardian (22 July 2012). Тексерілді 31 шілденің 2012.
  17. ↑ Hadid, Diaa. Syria's Alawites Pay Heavy Price as They Bury Sons  (ағыл.), Associated Press (1 November 2014). Тексерілді 1 қарашаның 2014.
  18. ↑ Путин назвал основную задачу российских военных в Сирии  (орыс.), Интерфакс (11 октября 2015).
  19. ↑ ВКС РФ за два месяца добились большего прогресса в Сирии, чем альянс США за год  (ағыл.). Коммерсантъ (22 November 2015). Тексерілді, 22 қараша 2015.
  20. ↑ Evacuation agreement reached in Aleppo, rebel group says  (ағыл.). Fox 6 Now (17 December 2016). Тексерілді, 21 желтоқсан 2016. Мұрағат көшірмесі 20 желтоқсанның 2016 Wayback Machine мұрағатында
  21. ↑ U.S. priority on Syria no longer focused on 'getting Assad out': Haley, Reuters (30 наурыз 2017).
  22. ↑ Treene, Alayna Tillerson: U.S. will lead coalition to oust Assad (6 сәуір 2017). Тексерілді, 13 тамыз 2018. Мұрағат көшірмесі 23 қазанның 2017 Wayback Machine мұрағатында
  23. ↑ Syria's Assad says Idlib chemical attack 'fabrication': AFP interview. Reuters (13 сәуір 2017).
  24. ↑ Syria rebels capture major city of Hama after military withdraws  (ағыл.). www.bbc.com. Тексерілді, 5 желтоқсан 2024.
  25. ↑ Syrian army launches counterattack as rebels push towards Hama, France24 (4 желтоқсан 2024). Тексерілді 4 желтоқсанның 2024.
  26. ↑ Syrian army command tells officers that Assad's rule has ended, officer says  (ағыл.). Reuters. Тексерілді, 4 желтоқсан 2024.
  27. ↑ Syria's Assad and his family are in Moscow after Russia granted them asylum, say Russian news agencies  (ағыл.). Reuters (8 December 2024). Тексерілді, 8 желтоқсан 2024.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Башар_әл-Асад&oldid=3410954» бетінен алынған