Улы сарғалдақ

Улы сарғалдақтар (лат. Ranunculus sceleratus)-сарғалдақтар тұқымдасына жататын бір және екі жылдық шөптектес өсімдік.

Улы сарғалдақ
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Сабы: Сарғалдақтар Тұқымдасы: Сарғалдақтар Тегі: Ranunculus sceleratus L.

Биологиялық сипаттамасы

Якоба Штурмның «Deutschlands Flora in Abbildungen» кітабынан сурет, 1796

Биіктігі 5-60см. Сабағы тік, түксіз жылтыр, ұшынан тарамдалып бұтақталған. Жапырақтары тамырға жақын, сабақ түбіне орналасқандары ұзын сағақты, жапырақ тақтасының жиектері терең ойықталып салаланған. Сабақ ұшына жақындаған сайын сағағы қысқара береді, жапырақ тақтасының пішіні де өзгеріп жіңішкереді. Жапырық тақтасы жалпақ және жіңішке болып 2 түрлі пішінге өзгереді.

Гүлдері қос гүлсерікті- 5 сарғыш түсті тостағанша жапырақша, 5 алтын сары түсті күлте, көп аталық, көп аналықтан тұрады.

Гүлінің формуласы: $\ast K_{5}\;C_{5}\;A_{10-20}\;G_{\infty }$ Көктемнің соңында, жаздың басында гүлдейді.

Жемісі- көпжаңғақша (многоорешек) әр жаңғақшасының ішінде бір тұқым болады.

Таралуы

Мамырдан қыркүйекке дейін гүлдейді. Өсімдіктің барлық мүшесі улы. Мал жемейді. Улы сарғалдақтар- ылғалды шалғындықта, сазды жерлерде, өзендер мен бөгеттердің (тоғандардың) жағасында өседі.

Зияны

Жасуша шырынында әртүрлі алкалоидтар болғандықтан уы орталық жүйке жүйесіне (ми мен жұлын), асқорыту жүйесіне және бүйрекке қатты әсер етеді. Сарғалдақтар тұқымдасына жататын өсімдіктердің 2000-нан астам түрі бар, олардың басым көпшілігі улы.

Сыртқы сілтемелер

• Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Улы сарғалдақ

Дереккөздер

• “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998