Филиппиндіктер
Филиппиндіктер — Филиппин архипелагында тұратын халықтар тобы.[1] Ең ірі халықтары - биколдар, висаялар, илоктар, пампангандықтар, пангасиндер, самбалдар, тагалдар - Филиппиннің жағалаудағы немесе ойпаттағы халықтарының қатарына жатады.[2] Жалпы саны 115 миллион адам. (2024, халық санағы).[3]
| Филиппиндіктер | |
_(14596946030).jpg) | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
115 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі
өңдеуФилиппиннің ресми тілдері - филиппин және ағылшын, олардан басқа, акланон, орталық бикол, себуан, чабакано, хилигайнон, ибанаг, илокан, иватан, капампанган, кинарай, магинданао, маранао, пангасинан, тина, суригао, тагал, таусуг, варай және якан аймақтық мәртебеге ие.[4]
Діні
өңдеуФилиппиннің оңтүстік бөлігінде ислам дінін ұстанатын моро халықтарының тобы (магинданао, маранао, сулу-самал, якандар, т.б.) тұрады, оларда феодалдық қатынастардың күшті қалдықтары бар. Таулы халықтар (ифугао, калинга, бонтоктар, т.б.) анимистік наным белгілерін сақтайды, кейбіреулері христиандар (протестанттар).[5]
Этногенезі
өңдеуФилиппиндіктердің этногенезі біздің дәуірімізге дейінгі 4-1 мыңжылдықтағы алғашқы аустронезиялықтар (прото-малайлықтар) архипелагының аралдарына көші-қон толқындарымен байланысты. Олардың ұрпақтары, Филиппиндік таулы халықтар, II—XIII ғасырларда Оңтүстік-Шығыс Азиядан кейінгі қоныс аударушылар (дейтермалайлар), олар бірінші қоныс аударушыларды ішкі аймаққа итермеледі. Моро халықтарының қалыптасуы ислам дінінің (XIV ғ. аяғынан) және Филиппиннің оңтүстік бөлігінде құрылған сұлтандықтардың (XV ғ.) әсерінен болды. Американың отарлауына қарсылық (1899-1946), ішкі көші-қон этникалық топтардың жақындасуына ықпал етті. Тагалдар филиппиндіктердің этникалық консолидациясы мен интеграциясы процесінде жетекші рөл атқарады. Дегенмен, филиппиндік халықтардың көпшілігі өздерінің этникалық ерекшеліктерін сақтады.[6]
Кәсібі
өңдеуЖазықтағы филиппиндіктердің негізгі дәстүрлі кәсіптері егіншілік (күріш, таро, ямс, тәтті картоп), мал шаруашылығы (шошқа, ешкі, карабао буйволы), аңшылық және балық аулау (жағалаудағы филиппиндіктер арасында). Қолөнерден – иіру, тоқу, тері өңдеу, металл өңдеу; ұнтақ өндірісі. Филиппиндіктердің шамамен 30% ауыл шаруашылығында жұмыс істейді, басқа да негізгі салалар - кеме жасау, автомобиль жасау, аэроғарыш, электроника, тау-кен өнеркәсібі және туризм.[4]
Өмір салты
өңдеуЖергілікті отбасылар өздерінің ежелгі әдет-ғұрыптарын өте жақсы сақтап қалған. Мұнда туыстық байланыстар өте маңызды, туыстардың рухани бірлігі зор маңызға ие, сондықтан туыстарға көмектесу қасиетті парыз. Отбасының әрбір мүшесі, ағалары кішілердің оқу ақысын төлейді, оларды тамақтандырады, кәмелетке жасына келгенше киіндіреді, інісі есейгенде жиендерін асырауға міндетті. Бұл ұрпақтан ұрпаққа осылай жалғасады.
Филиппинде қыздарға көңіл бөлу ұзақ уақыт күтімді талап етеді. Бұл мәселеде бәрі қатаң түрде белгілі формада болады, одан ешқандай жағдайда ауытқуға болмайды. Бұл жастар заңды некеге тұруға шешім қабылдағанға дейін өтуі керек рәсімнің бір түрі. Мысалы, жігіт үш шақыру алғанға дейін қыздың үйіне келуге құқылы емес. Осыдан кейін, үйге кіргеннен кейін, ол үш рет сұралмайынша отыра алмайды. Жігіт пен қыздың ата-анасы үйленуге келіскеннен кейін, құдалыққа дайындайды, содан кейін филиппиндіктердің ережелері мен нормаларына сәйкес неке қию рәсімі өтеді.[7]
Дәстүрлі тұрғын үй қадалы, бір бөлмелі, сабан немесе пальма жапырақтарымен жабылған.
Ерлердің дәстүрлі киімі – тар шалбар, кең көйлек (баронг тагалог), қалпақ, шарф. Әйелдер - саронг, тар куртка, қысқа күрте, көптеген зергерлік бұйымдар мен тұмарлар тағады.[6]
Жергілікті тағамдардың шамамен 80 пайызы өсімдік майына, пияз, сарымсақ және чили бұрышына дайындалады. Филиппин тағамдары өте майлы, сиыр еті сирек кездеседі, бірақ шошқа еті жергілікті тұрғындардың сүйікті тағамы болып табылады. Кейбір тағамдарда майдалап туралған сүйектер ерекше сәнді болып саналады. Сондай-ақ, филиппиндіктер кәуап (барбекю), қуырылған тағамдардың барлық түрлерін жақсы көреді. Өткір тұздықтағы жентектелген ет түйірлері, көкөніс бөліктері және жемістер - мұның бәрі қайнаған майға батырылады. Филиппиндік тағам тәтті дәмге ие, қант тіпті қарапайым дүкеннен сатып алынатын шұжықтарға қосылады. Филиппин - теңіз елі, мұнда балық, ұлулар, кальмар және басқа да бауырымен жорғалаушыларды Филиппиндіктер жиі тұтынады.[8]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Филиппинцы https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/192564
- ↑ Большая советская энциклопедия ФИЛИППИНЦЫ https://bse.slovaronline.com/47253-FILIPPINTSY
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/4712516 Мұрағатталған 26 желтоқсанның 2022 жылы.
- ↑ a b Филиппинцы https://school1208.ru/raznoe/filippincy.html Мұрағатталған 26 желтоқсанның 2022 жылы.
- ↑ Филиппинцы https://gufo.me/dict/bse/%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BF%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D1%86%D1%8B
- ↑ a b народы мира / Филиппинцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=FILI
- ↑ Филиппинцы и их семьи http://peopleandcountries.com/article-3667-1.html
- ↑ Филиппинцы: жители семи тысяч островов http://www.soblakami.ru/filippincy-zhiteli-semi-tysyach-ostrovov