Фитофаг - өсімдік қарым-қатынасы

Фитофаг - өсімдік қарым-қатынасы — организмдердің вертикаль қарым-қатынастарының негізгі типі; онда өндіргіштер жинақтаған заттек пен энергия гетеротрофтарға беріледі.

Эволюция процесінде өсімдіктер фитофаг- жануарлардың жеуінен қорғаныш құралдарын бөліп шығарады. Ол әр түрлі "меха- никалық" құрылғылар (қатты, кейбір қабық, қалың шырыш қабат, толып жатқан тікендер мен істіктер, кейбірі шағатын түктер) болуы мүмкін. Бұған қоса өсімдіктер "химиялық қорғаныш құралдарын" да пайдаланады. Мысалы, барлық өсімдіктердің клеткалық қабырғаларының негізгі заттегі — целлюлоза (клетчатка) — берік қосылыс, жануарлар оны сіңіріп қорыта алмайды. Алайда эволюция процесінде фитофаг-жануарлар да өз құрылғыларын дайындаған: күйіс қайыратын жануарлардың ас қорыту жолында целлюлозаны ыдырату жөніндегі негізгі жұмысты бактериялар атқарады. Целлюлоза мен лигнинге (сутек құрамындағы күрделі органикалық қосылыс) қоса қорғаныш міндетін өсімдіктер түзетін таниндер (тұтқыр заттек), сондай-ақ барлық жануарларға өте өтімді әсер ететін арнаулы улы заттектер тобы атқарады. Тұтас алғанда Фитофаг - өсімдік қарым-қатынасында мынадай ортақ заңдылық байқалады: өсімдік фитотрофтардан неғұрлым нашар қорғалған болса, ол соғүрлым тезірек өседі және керісінше, неғұрлым жақсы қорғалған өсімдіктер, әдетте, өте баяу өседі. Фитопланктон мен зоопланктон популяциялары арасындағы тепе-теңдік осы секілді реттеледі. Көп желінетін микроскопиялық балдырлар тез өсіп-өнеді. Кейбір балдырлар, керісінше, желінуден берік сауытындағы арнаулы өскіндермен немесе үлкен шоғырларға бірігіп қорғанады. Балдырлардың сақталуына олардың тыныш стадиялар түзетін қабілеті де көмектеседі. Ақырында кейбір балдырларды планктондық фитофаг-жануарлар жұтқанымен, қорытылмай тірі шығады. Фитофагтар популяциялары тығыздығының кезендік өршулері және өсімдіктер популяцияларының уақытша езілуі болуы мүмкін. Агроэкожүйелерде немесе адам көп пайдаланатын ормандарда (әсіресе екпе ағаштарда) фитофагтардың көбейіп өршулері өсімдіктер популяцияларының езілуіне апарып соғады. Мұндай фитофагтар зиянкестер деп аталады.